Van 2005 tot 2020 vatte ik het online beschikbare oudheidkundige nieuws elke maand samen en mailde dat als de Livius Nieuwsbrief naar een groeiend publiek. Uiteindelijk waren er 7900 abonnees, maar de kwaliteit van de samengevatte berichten was abominabel. Rond 2014 constateerde ik dat 40% van de online-artikelen fouten bevatte die de betrokken wetenschappers herkend behoorden te hebben. Het duurde daarna nog zes jaar tot bij mij het kwartje viel: door die informatie te delen, zelfs als ik aangaf dat het onzin was, was ik medeplichtig aan de academisch desinformatie. Dus stopte ik ermee. De oudheidkunde gaat kapot, zeker, maar het hoeft niet door onze handen te gebeuren.
Hieronder vindt u een van de nieuwsbrieven. Veel links zijn inmiddels verouderd.
LIVIUS’ EIGEN NIEUWS
Nieuwe webpagina’s op Livius.org: Boiotië, Chios, Eretria, het hoplietenharnas, Kleisthenes van Athene, Kleisthenes van Sikyon, Kreta, de Paionen en Sidon. Bovendien is de wereld een betere plek nu er een pagina is gewijd aan Katabathmos.
Verder vier pagina’s over Nubië, een Nubische armband, Romeinen in Nubië en een vooruitblik naar de expositie over Nubië die medio december begint in het Drents Museum Assen.
Uw redacteur schreef op zijn blog over het gesprek tussen Jezus en de Schriftgeleerde en kreeg een mooie correctie toegestuurd. Bovendien werd uw redacteur doodmoe van de eindeloze oudheidkundige overdrijvingen en journalisten die niet voldoende sceptisch zijn over oudheidkundig nepnieuws. Aan de vrolijkere kant: uitleg van positivisme en een meerdelige reeks over de Behistun-inscriptie, de bekendste onbekende tekst uit de Oudheid.
======================================
HET MOOISTE VAN DE MAAND
In onze erkend subjectief “het mooiste van de maand” genoemde rubriek dit keer prachtige foto’s van de mozaïeken uit de synagoge van Huqoq.
======================================
PROBLEMATISCH PERKAMENT (EN PAPYRUS)
Wetenschappelijke gedragscodes schrijven transparantie voor maar als er antieke teksten op de zwarte markt worden aangeboden, kijken veel oudheidkundigen de andere kant op. Dat zagen we bij het Evangelie van de Vrouw van Jezus (vals), bij de Sapfo-fragmenten (geen overtuigende provenance), bij het Marcusfragment (niet wat het leek) en bij vijf snippers van de Dode Zee-rollen (vals).
Uw redacteur legt de problematiek uit (voor de zoveelste keer), De Volkskrant interviewde enkele onderzoekers, Lawrence Schiffman schrijft over techniek, het NRC Handelsblad nam contact op met de uitgeverij en de National Geographic bericht over de schimmige wereld waarin in oude handschriften wordt gehandeld. Let wel: dit gaat niet slechts over Bijbelse oudheden maar over alle tekstvondsten.
======================================
EGYPTE
Verdrietig: het lichaam van een vrouw die 3700 jaar geleden overleed tijdens een bevalling.
Hé, daar is het bericht weer dat de Egyptenaren de periodiciteit van Algol herkenden. Want waarom zou je als oudheidkundige nieuws maar één keer naar buiten brengen als je ook twee keer kunt jengelen om aandacht? (WWZJAONMÉKNBBAJOTKKJOA)
En verder: Giza (toelichting), Luxor, meer Luxor, nog meer Luxor, en nog een keer Luxor, Matariye, gemummificeerde katten en het maandelijkse gesleep met mummies.
======================================
HET OUDE NABIJE OOSTEN
Omdat de Oudheid natuurlijk volstrekt oninteressant is, hypen we het Epos van Gilgamesj door te verwijzen naar seks en naar Donald Trump.
Dit is geestig: “De arme man uit Nippur”, een korte speelfilm, gesproken in het Babylonisch.
Van wie is welk erfgoed? De Koerden versus de Syrische overheid. Artikel is voorzien van de eerste aan uw redacteur bekende foto van de verwoesting van Ayn Dara. In het verlengde daarvan: problemen rond de deels vernietigde stad Babylon.
De bewoning van Hierapolis (Pamukkale) blijkt een half millennium eerder te beginnen dan aangenomen. Dit belooft leuk te gaan worden.
En verder: Taq Kasra, een spel uit Azerbajjan en oorlogsschade in Yemen.
======================================
DE OUDE GRIEKEN
Nieuws dat niet is wat het lijkt: Russische archeologen vinden Manitra, een Griekse stad op de Krim. Gaat natuurlijk vooral over wie het beste kan zorgen voor de mensen op de Krim, Oekraïne of Rusland.
U wist al dat Griekse sculptuur niet wit was. Werd deze gedachte verdedigd vanuit een blank superioriteitsdenken?
De Kasteel van Amstel-prijs voor het nieuwsbericht waarmee op de schandaligste wijze naar aandacht wordt gehengeld, gaat naar dit artikel in Trouw: de vondst van Tenea, wat op zich interessant genoeg is, móet nog even worden opgehyped door te zeggen dat de verslagen Trojanen daar woonden. Dit is het soort gezwam waarmee de oudheidkunde zichzelf voor schut zet bij iedereen die kan lezen. In het verlengde: de broer-zuster-huwelijken van de Ptolemaiën ophypen door Game of Thrones erbij te halen.
Een journalist neemt de moeite niet bij archeologie verder te kijken dan Indiana Jones, dus u neemt de moeite niet het nog te lezen, want het zal wel weer een gemakzuchtig stukje zijn. Het verhaal over een gestolen mozaïek uit Cyprus is toch de moeite waard.
En verder: Gla, Limnai (op de Chersonesos), een mooie hellenistische inscriptie uit de omgeving van Pergamon, Petroto, reconstructie van het Griekse worstelen en een nieuwe aflevering in de Elgin-soap.
======================================
ROME EN ZIJN RIJK
In de stad zelf: een virtuele kijk, de opgravingen onder het Lateraan, de Torlonia-collectie en de gemeente treedt (hoera!) op tegen die nep-soldaten bij het Colosseum.
De op zich interessante vondst van een door de Romeinen veroverd heuvelfort in Spanje wordt getrivialiseerd door Asterix erbij te halen. Uw redacteur gromt.
Om helemaal blij te worden: een zilverstuk van Clodius Macer. Daar zijn er maar een stuk of tachtig van.
Restauratie in Palmyra: de leeuw van Allat bij het museum.
Een even hijgerig als aardig overzicht van de steeds scherper in beeld komende crises van de zesde eeuw die een einde maakte aan de klassieke cultuur.
En verder: Aegae, een mooie zegelring uit Antalya, Doliche, Kranj, Nicaea, Pojejana, een fresco van Leda en de zwaan uit Pompeii (commentaar) en daar is de Romeinse hamburger ook weer (WWZJAONMÉKNBBAJOTKKJOA).
======================================
BENOORDEN DE ALPEN
Luguber verhaal over de wijze waarop de Galliërs omgingen met de afgehakte hoofden van hun vijanden.
Het maandelijkse lijstje uit Groot-Brittannië: Henley, een muntschat in Herefordshire, Hull, Sheffield, een hondenvacht in Vindolanda, een Romeinse stad in Yorkshire, en Angelsaksische graven bij Skegness.
En verder: Apeldoorn en Krommenie.
======================================
ISRAËL, JODENDOM EN CHRISTENDOM
Een stenen neolithisch masker uit Hebron – klik vooral voor de prachtige foto, maar er is hier zóveel dat verkeerd is. Naar verluidt is het masker gevonden door een joodse kolonist, wat waar kan zijn, maar er is geen enkele aanduiding dat de Palestijnse autoriteiten op de hoogte zijn (wat de vondst mogelijk illegaal maakt). Wél een vermelding van Jozua, die tenslotte slechts 5500 à 6000 jaar later in de geschiedenis wordt geplaatst.
Een gewichtje, gevonden in zand dat van de Tempelberg afkomstig is.
Oudheidkundigen die 4QMMT niet rekenen tot de belangrijkste ontdekkingen uit de afgelopen halve eeuw begrijpen hun vak niet.
Zomaar een vertaalprobleem: wanneer is een hand een hand?
En verder: graffito van een schip in Bersheba, Megiddo en een laatantiek portret van Jezus.
======================================
OVERIG
Geneuzel over “big history” en een afdoende dodelijke recensie.
WZJAONMÉKNBBAJOTKKJOA: ineens is een zeven jaar oude theorie dat alle menselijke talen van één moedertaal zouden afstammen weer in het nieuws. De redenering is flinterdun.
Een jongen van zestien zou in Amsterdam museumstukken gestolen hebben en een collectie ter waarde van anderhalve ton hebben kunnen opbouwen. Hoe zou zoiets mogelijk zijn?
En verder: Atlantis ligt deze maand weer in Spanje.
======================================
BOEKEN
De boekenrubriek in de Livius Nieuwsbrief wordt verzorgd door Roel Salemink van de Amsterdamse Athenaeumboekhandel, die u de boeken snel zal leveren als u gebruik maakt van de onderstaande links.
Gods Library van Brent Nongbri gaat over hoe er met vroegchristelijke manuscripten wordt omgesprongen en wat daarbij de grote problemen zijn. De auteur pleit ervoor de oorspronkelijke fragmenten te beschouwen als archeologische objecten met een eigen geschiedenis en deze dus niet alleen te zien als tekstuele bronnen voor het vroegste christendom.
Adrienne Mayor, bekend van haar boeken over koning Mithridates en over de Amazones, schreef Gods and Robots. Myths, Machines and Ancient Dreams of Technology. Dit keer gaat haar boek over hoe de verbeelding van de antieke mens werd gevoed met betrekking tot artificieel leven (robotic servants, animated statues) in mythen en verhalen.
Eindelijk is daar de langverwachte vertaling van Aristoteles’ Metafysica door vertaler Ben Schomakers, die eerder al werk van Aristoteles en Parmenides vertaalde. Het boek wordt een van de meest invloedrijke filosofische boeken ooit genoemd.
Ook is er weer een nieuwe vertaling van de hand van Vincent Hunink. Plinius Majesteit! bevat de correspondentie tussen Plinius de Jongere en keizer Trajanus. Plinius was als speciale gezant afgereisd naar de provincie Pontus-Bithynië om daar orde op zaken te stellen en hield de keizer van zijn werk op de hoogte (recensie, soort van). Eerder verschenen brieven van Plinius de jongere onder de titels Vesuvius in vlammen en Mijn landhuizen.
In de reeks Ancient Wisdom for Modern Readers bij Princeton University Press verschenen twee nieuwe delen. How to be a Friend met daarin teksten van Cicero over vriendschap en How to Be Free met daarin een nieuwe Engelse vertaling van het Encheiridion van Epictetus.
Voor de feestdagen:
Naast vele (heruitgegeven) vertalingen die dit jaar verschenen (Plinius de Oudere, Caesar, Vergilius) vindt u hieronder een selectie van 10 mooie boeken die afgelopen jaar uitkwamen en die ideaal zijn voor de feestdagen, om als cadeau te geven of om zelf te lezen tijdens de lange winteravonden.
- Mythos Volume 2 van Stephen Fry
- Caesar in de Lage Landen van Tom Buijtendorp
- Het eiland van Pelops van Hugo Koning en Hans Verheij
- De geniale taal van Andrea Marcolongo
- De Muur van Hadrianus van Adrian Goldsworthy
- Geschiedenis van de stad in zeven plunderingen van Matthew Kneale
- De sluipwesp en de leliën van Diederik Burgersdijk
- Empires of Ancient Eurasia van Craig Benjamin
- When Christians were Jews van Paula Fredriksen
En dit is het moment om Patrick Lateurs Odyssee-vertaling aan te schaffen, want tijdelijk verkrijgbaar met een actieprijs van 25 euro in plaats van de normale 39,99.
======================================
NOG MEER WZJAONMÉKNBBAJOTKKJOA
Een exploderende meteoor boven de Dode Zee. Misschien waar, misschien ook niet, maar wat je zéker weet is dat iemand zal roeptoeteren dat het dus waar is dat Sodom en Gomorra ten onder gingen. Als je dan pseudowetenschap bedrijft, wees dan tenminste origineel, want hierover schreef deze nieuwsbrief al in 2011.
En ligt de Ark van Noach in Iran? Dat is onzin van ook alweer uit 2006.
======================================
EN TOT SLOT
Voor wie nog een leuk cadeau zoekt voor de feestdagen: denk eens aan de Imago-kalender, aan het leuke filosofieboek De wereld vóór god of – vooruit – aan Het visioen van Constantijn.
Toota witharsechwanoo!
“een spel uit Azerbajjan”
Misschien een ideetje voor je volgende boek – Het Grote Antieke Spellenboek?
Als je proefkonijnen nodig hebt om spellen uit te proberen stel ik me graat tot je beschikking.
Triest om te lezen dat ook Engelstalige kwaliteitskranten richting riool gaan. Uit de New Yorker: “You need to transform your eye into an objective tool”
Hier geldt niet alleen je motto “Oudheidkunde is nooit om zichzelf interessant” maar wordt ook nog eens kwakbiologie en kwakpsychologie bedreven.
“u neemt de moeite niet het nog te lezen, want ….”
Maar hier is een eenvoudige en effectieve remedie voor. Kijk, oudheidkundige dingen zijn van heel lang geleden. Dus als er werkelijk oud nieuws is (ik kon deze domme woordspeling niet weerstaan) kan ik heus nog wel een paar extra weken wachten – tot je Nieuwsbrief verschijnt. Inderdaad, ik lees alleen nog wat jij aanbeveelt. Het stuk over Antiek Grieks worstelen vond ik bv. geweldig.
“De redenering is flinterdun.”
Dat kan ik beter.
Genetici zijn het er wel over eens dat Homo Sapiens door een “genetische flessenhals” is gegaan – Homo Sapiens is genetisch minder divers dan Pan Troglodytes. Schattingen lopen uiteen van 2000 tot 10000. Die schijnen allemaal bij elkaar in de buurt te hebben gewoond, dus dikke kans dat die één taal spraken waar dus alle andere talen van af stammen.
Omdat dergelijke oude dingen nooit interessant zijn van zichzelf nodig ik iedereen uit om aanvullend te speculeren over het verhaal van de Toren van Babel die uit deze groep afkomstig zou kunnen zijn.
Ja, oudheidkunde is zo gemakkelijk dat een nitwit als ik ook zulke stukjes kan schrijven. Een beetje googelen, een beetje met namen strooien, een beetje uit de duim zuigen en voila. Vergeet ook dit niet toe te voegen:
“Big History is eigenlijk een soort out of the box-denken, buiten de gebruikelijke structuren van de wetenschap om.”
Hier beroept ongeveer elke kwak- en elke pseudowetenschapper zich op. Het is wel amusant om te lezen dat (sarcasm alert!) Theo van Gogh werd vermoord omdat hij de evolutietheorie accepteerde en een moslim dat niet leuk vond.
“de bezwering dat we dat wetenschappelijke verhaal dringend nodig hebben om onze problemen te overstijgen.”
De ellende is dat dit in zekere zin nog klopt ook. Zie klimaatverandering. En wetenschap kan hopelijk ook vertellen wat we moeten doen met de onhebbelijke menselijke neiging om andermans en -vrouws schedel in te slaan. Maar onderzoek aan de Oerknal zal daar geen antwoord op geven. In die (erg zwakke) zin ben ik sciëntist.
Als Christian 180 blz. nodig heeft om van de Oerknal naar de eerste vogels te gaan is zijn boek veel te dun en veel te oppervlakkig. Geen geld aan verspillen dus. Helaas ben ik auteurs en titel vergeten, maar onlangs heb ik een vergelijkende economische geschiedenis van China en Europa (breed, dus inclusief Mesopotamië) gelezen. Ook dat boek was nog te dun – ik had er nog wel enkele andere beschavingen aan toegevoegd willen zien.
Bedankt weer voor een aangenaam uur, dat mij zowel heeft doen lachen als mijn kennis wat verrijkt heeft.
Adrienne Mayor gaat soms zeer lichtjes om met de bronnen en zou zich regelmatig schuldig maken aan anachronismen in haar boeken. Ik vind haar geen aanbevelenswaardige historica.
Ondertussen is ook duidelijk welk museum zijn beveiliging blijkbaar zo slecht op orde heeft (in verband met Overig).
https://www.nrc.nl/nieuws/2018/11/29/16-jarige-steelt-egyptisch-beeldje-uit-fascinatie-voor-oudheid-a2813731
Yup. Het was gisteren al bekend maar het onhandige bericht van de NOS heeft ertoe geleid dat de huistwitteraar van het Allard Pierson blauwe vingers moet hebben gekregen van het uitleggen dat bij hen niets zoek was. Ik beschouw de website van de NOS als een van de betere in het land, maar dit was onprofessioneel.