Ik doe even een beroep op de “wisdom of the crowds” en met “crowd” bedoel ik jullie, trouwe volgers van deze blog. De kwestie is deze.
Twee eeuwen geleden is de Altertumswissenschaft ontstaan met als doel de burger Bildung bij te brengen. De humaniora moesten de mens meer mens maken en bevrijden van te gemakkelijke vooroordelen. “Fliehet aus dem engen dunklen Leben in des ideales Reich,” met een gevleugeld woord van Schiller. Er is niets mis met dat ideaal, maar in de loop van de negentiende eeuw werd kennis van de Oudheid steeds minder een middel tot bevrijding dan het privilege van een gearriveerde burgerklasse. Wat ooit bevrijdend was, was dat niet langer. Wat links was, werd rechts, in een tijd dat die etiketten nog iets betekenden.
Ik hoor de laatste tijd steeds vaker hoe de publieke perceptie van de klassieken in een wel erg rechts vaarwater is gekomen en het recente boek van Donna Zuckerberg, Not All Dead White Men (recensie) zal daarbij zeker een rol spelen. Haar voorbeelden zijn vooral afkomstig uit het Angelsaksische taalgebied, maar de mensen met wie ik er de afgelopen weken over heb gesproken, meest classici en een enkele archeoloog, menen dat het boek ook urgent is voor Nederland.
Nu mijn probleem: ik herken het niet. In Vlaanderen is er, inderdaad, Bart De Wever. In Nederland hebben we Eva Ludemann gehad – maar dat was in 2011 – en verder koketteert Thierry Baudet ermee, wat mijns inziens (opnieuw) bewijst dat hij beter op de hoogte is van de Angelsakische dan de Nederlandse discussies. Ik heb één keer een cursist meegemaakt wiens meningen over migratie ik in een wat rechtsere hoek zou plaatsen. Integere vent overigens, bepaald geen fascist.
Er zijn nu twee mogelijkheden. Óf het speelt in Nederland niet en mijn classici-vrienden maken zich zorgen om een phantom menace, een spookbedreiging. óf ik heb een te beperkt blikveld. Nu beantwoord ik tientallen mailtjes per week, verzorg ik cursussen en zo voort; ik neem aan dat ik de verrechtsing van de publieke perceptie minimaal een keer als een bliepje op de radar zou hebben moeten zien. Volgens mij zitten de grote stoorzenders elders. Tegelijk kan ik niet uitsluiten dat mijn classici-vrienden iets zien wat ik niet zie.
Ik heb vanmorgen wat mensen aangeschreven: waar zien zij in Nederland de Alt-Right de publieke perceptie van de klassieken overnemen? Ik leg die vraag nu ook aan u voor.
Laatste punt: dit is een politieke vraag maar het is ook een nette blog. Houd de discussie een beetje rustig.
Leuk praktijk experimentje, Jona: breng maar eens een persberichtje naar buiten dat je een antieke tekst over inheemse feesten rondom een Pietum Nigrum hebt gevonden… Kijken wat de publieke opinie daarmee doet 🙂
Nee, een academische kijk op de Klassieken zie ik nog niet zo snel verrechtsen (of verlinksen), maar er wordt ‘in de volksmond’ (lees: internet etc) genoeg beweerd.
De bewering ‘maar blanken waren vroeger toch ook slaven, en wij klagen toch ook niet?’ heb ik vaker voorbij zien komen dan me lief is.
(Maar wat dat betreft is je blikveld te klein: die mensen zitten echt niet bij een lezing van jou 🙂 )
De slavernijdiscussie gaat meestal over de Nieuwe Tijd; dat is inderdaad buiten mijn blikveld. 😉
Het is mij niet helemaal duidelijk wat het probleem precies is. Is het dat het brede publiek een verkeerd of te negatief beeld krijgt van de oudheid doordat alt-right de oudheid als inspiratie gebruikt? Puur gevoelsmatig geloof ik niet dat dat gebeurt. Ik denk dat veel mensen bij veel beweringen van alt.right zullen denken dat dat vooral de beweringen van alt.right zijn, zonder dat dat veel doet met hun beeld van de oudheid.
Of is het probleem dat alt.right selectief shopt in de oudheid en wel het gezag van de denkers uit die tijd gebruikt? Ik vermoed dat daar wel iets in zit: een bewering wint aan kracht als je kunt (terug)verwijzen naar geaccepteerde denkers.
Of is het probleem iets anders?
Als ik niet duidelijk ben geweest, heb ik slecht geschreven! De kwestie is veel simpeler: ik vermoed dat Nederlands Nieuw Rechts überhaupt niets doet met de klassieken. Ik merk althans niets van verrechtsing van de reacties, van racisme, van antifeminisme; het Engelse signaal wordt niet gewoon niet opgepikt.
Er is minstens één voorbeeld te noemen, Jona. Thierry Baudet die in potjeslatijn tijdens zijn interventie in de Tweede Kamer Cicero probeerde na te apen met : Quousque tandem etc. totdat de kamervoorzitter hem terecht onderbrak.
Sorry, je haalde Baudet al aan.
@Roger: Maar dat is toch niet inhoudelijk en weinig meer dan koketteren? Het is maar de vraag in hoeverre de publieke perceptie van de oudheid daardoor beïnvloed wordt. Misschien in de zin dat het vooral iets is voor rechtse retroballen. Maar dat zegt inhoudelijk niets over de Klassieken. Wat niet wegneemt dat er al een aantal discussies uit het Angelsaksische is komen overwaaien dus enige alertheid is waarschijnlijk niet misplaatst.
Daar heb je natuurlijk wel gelijk in, Saskia. Alleen vrees ik dat, hoewel het gekokketeer is van een politicus die weinig andere dingen te vertellen heeft, dat bij de niet terzake kundige, die niet weet wie de auteur is bij wie hij selectief shopt, het imago oproept van een geleerde, een ‘uomo universale’, die bovendien door de voorzitter afgekapt wordt, wat bijdraagt tot zijn martelarenimago van onbegrepen intellectueel. De man kan ook keer op keer zonder onderbouwing zeggen dat de energietransitie 1000 miljard € zal kosten. In die blog over Bart de Wever zegt JL eigenlijk hetzelfde. Nu vind ik persoonlijk Bart de Wever van een ander kaliber dan Thierry Baudet. Kortom, het uit zijn verband gerukt gebruik van het discours van Cicero zal voor een geïnstrueerd publiek geen invloed hebben op de perceptie van de Oudheid, maar het verleent wel een aureool aan ‘de man die zo narcistisch is om zich liggend op een piano te laten fotograferen’.
Ik denk (puur op gevoel, maar daar is een internet-reactie voor) dat ons collectief geheugen zo’n beetje stopt bij de VOC-mentaliteit… die is er in het verleden natuurlijk wel eens bijgehaald, maar ik denk dat als een politicus exclameert dat we ons tegen Europa moeten verzetten als zijnde ware afstammelingen van Gaius Julius Civilis… dat hem een zee van glazige blikken ten deel zal vallen.
Dat is sowieso al anders in de Engelstalige wereld (of bijv Italie); daar spreekt men bijv. zonder enige vorm van ironie over ’the Anglo-Saxon world’, daarmee de Engelstalige landen bedoelend, of – laten we eerlijk zijn – Engeland en de VS bedoelend.
Een uiteraard totaal absurde term; om een vroegmiddeleeuws volk erbij te halen om een pseudo-anciënniteit te plakken aan een politiek wenselijk samenhang… (als we kijken naar de grootste gemene deler tussen de VS en Europa, springen de Duitsers er uiteraard met kop en schouders bovenuit).
Slechts omdat we de term zo langzamerhand gewend zijn, wordt deze geaccepteerd.
Het zou hetzelfde zijn als wij opeens bedenken.. “mmm.. die Zuid-Afrikaanders.. daar moeten we eigenlijk eens de banden met aanhalen”, en vervolgens gaan spreken over de ‘Cananefatische Wereld’.
“Houd de discussie een beetje rustig.”
Geen probleem – de vraag is immers niet wie gelijk heeft, links of rechts en niet eens of dat nou echt zulke inhoudsloze begrippen zijn. De vraag is, cru uitgedrukt, of oudheidkunde (en wat mij betreft geschiedkunde in het algemeen) ook in Nederland een speeltje van rechts is geworden.
Je krijgt van mij twee antwoorden.
1. Nee. Naar mijn indruk vormen jouw reguliere lezers een politiek nogal gemeleerd gezelschap. Wat meer is: hun kijk op geschiedkundige kwesties lijken mij niet gecorreleerd aan hun politieke opvattingen. Dit gaat volgens mij ook op buiten jouw blog (en binnen Nederland). Het moge zo zijn dat alt-rechtse mannen geschiedkunde en dan vooral oudheidkunde inzetten om hun ideeën uit te venten. Daarmee hebben zij nog geen monopolie of zelfs maar overwicht. Er mag een dreiging zijn, maar we hoeven niet te overdrijven. Ik zie geen reden om verontrust te zijn. Ik meen me nl. te herinneren dat Zuckerberg ook een paar probate remedies aanbiedt.
2. Zelfs al zou oudheidkunde een speeltje van rechts zijn geworden, dan betekent dat toch vooral dat links tekort schiet. Als de één of andere rechtse politicus weer eens naar het Romeinse Rijk verwijst om tegen immigratie te argumenteren laat dat immers op maar liefst drie manieren rechtse domheid zien.
a) Tussen 400 en 410 kwamen een heleboel Germanen het Romeinse Rijk binnen; het oostelijk deel kwam pas ruim 1000 jaar later aan zijn eind. Het westelijk deel duurde nog ruim zes decennia voort. Wie daar een direct oorzaak verband uit peutert is nog dommer dan de Romeinse elite die in die zestig jaar de boel uit elkaar liet vallen.
b) De analogie is valser dan de ergste toondoofheid. De lijst van relevante verschillen tussen toen en nu is te lang om op te noemen. Om te beginnen zijn de huidige immigranten bepaald geen gewapende barbaren.
c) Het Romeinse Rijk is een uitstekend voorbeeld van integratie. Burgerschap van de Muur van Hadrianus tot de Eufraat! Eeuwenlang was het de droom van immigranten om Romeins burger te worden. De nakomelingen van dezelfde barbaren, die verondersteld worden het Romeinse Rijk te doen uiteenvallen, streefden nog eeuwenlang de ordening van het Rijk te benaderen, al was het maar in de verte.
De linkserik die dergelijke overduidelijke rechtse domheden niet kan pareren is minstens net zo dom.
Ik denk dat je met dit betoog de spijker op de kop slaat of, misschien beter verwoord, je vertolkt mijn gevoel vrij nauwkeurig -al heb ik geen bewijs om dat gevoel te onderbouwen. Wat resteert is een vaag ‘onderbuikgevoel’, maar geen valide argument.
@FrankB punt a): Ik ken daar een voorbeeld van. Iemand die graag wil (en daarom heilig gelooft) dat het Romeinse Rijk ten onder ging aan binnenvallende barbaren omdat hij daar een parallel van het heden in ziet en hij er zijn angsten op projecteren kan. Dat kun je verschrikkelijk dom vinden en blijven argumenteren tot je groen ziet, maar je verandert niets aan dat geloof. Dat is rotsvast en fungeert als een baken om staande te blijven in een wereld waarin vertrouwde zekerheden afbrokkelen. Ik vind dat zorgelijk en u vindt het waarschijnlijk abject, maar wij hebben makkelijk praten: ons raakt die afbrokkeling waarschijnlijk (nog) niet zo. Overigens is dit het enige voorbeeld dat ik in mijn woonomgeving ken van iemand die zich op zijn manier überhaupt in de oudheid heeft verdiept (Alt Right heeft daar weinig mee te maken, hij kwam er al veel eerder mee). Een historisch geschoolde politicus weet natuurlijk beter, maar gebruikt het beeld juist om wat het impliceert, omdat het stemmen oplevert en eventueel beleid verdoezelt of juist verklaart. Dat is niet dom, daarvoor zit je in de politiek. Of je links, rechts of gespikkeld bent, feitenverdraaiing en slinkse retoriek blijven je sterkste wapen. Voor ons, het stemvee, geldt daarom: weest te allen tijde waakzaam…
PS. Zuckerberg als remedie of als kwaal?
“maar je verandert niets aan dat geloof”
Klopt helemaal. Alleen is ook dit beslist geen privilege van rechts. Ik zie dus nog steeds geen reden tot speciale bezorgdheid.
Mark Zuckerberg is wat mij betreft een kwaal. Maar ik wel best eerlijk toegeven dat mijn gebrek aan fatsoen, waar sommigen zich hier af en toe begrijpelijkerwijs aan ergeren, mijn persoonlijke reactie is op domheid. En iedereen is potentieel mikpunt – op verzoek van RichardK heb ik me op Apoftegma een tijdje geleden uitgeleefd op linkse domheid. Daar is ook geen tekort aan.
Uiteraard heb ik ook het boemerang effect ondervonden, want ook ikzelf ben beslist niet boven domheid verheven.
@FrankB: Ik herinner me een discussie met u waarbij het zweet me op de rug stond. Pfoei, even alle zeilen bijzetten! Maar geen zorgen: ik vond het bijzonder leerzaam. En ook leuk, eigenlijk…
De aanslagen in bijvoorbeeld Parijs en Nice bewijzen dat er wel degelijk gewapende barbaren tussen de huidige immigranten zitten.
Beste FrankB,
Deze dom-rechtsige kwal voelt zich enigszins aangesproken in je betoog. Je schreef,
-“Het Romeinse Rijk is een uitstekend voorbeeld van integratie.”-
Is dat zo? Mijn rechtse domheid dwingt me hier toch wat kanttekeningen bij te plaatsen. Misschien was Tacitus een racistische uitzondering, maar ik werd als Germaan onder Rome toch wel vaak als ‘barbaar’ weggezet zolang ik geen toga droeg. Of ik als Germaan die een gladius hanteerde voor Rome meer Romeins werd als een Ghurka Brits wordt door voor Albion een Kukri te dragen lijkt me wel enige discussie mogelijk. Misschien wel. Toga’s gaan dragen of gladii hanteren maakten wel verchil. Zo kon je erbij horen en delen in de vreugde.
Beetje zoals hier en nu. Doe je burka uit, en je wordt eerder geaccepteerd. Maar ook dan gaan er generaties overheen voor je als volbloed polderlander wordt beschouwd. Die dan wellicht niet meer dezelfden zijn. Als ze er nog zijn. Zijn er nog Iceni om te vragen wat ze van de Romeinen vonden, hoe ze tegen de multicultuur of integratie aankijken?
Ik zou niet weten waarom de Romeinen anders waren dan andere mensen (toen of nu), en minder ‘last’ hadden van minder prettige menselijke eigenschappen als een wantrouwen van het vreemde e.d..
Leuke opdracht. Ik hoop op boeiende, diverse en weldoordachte reacties.
Zelf zie ik het alsvolgt: Het Bildungsbürgertum-ideaal wordt wat al teveel met wantrouwen bejegend. Het tegenwoordig tijdsgewricht is veelal oppervlakkig en snelheid is een waarde waaraan geen vragen dienen te worden gesteld. ’t Is al eeuwen zo, de jeugd wil maar niet deugen. Terwijl de werkkamer van een van mijn grootvaders rondom uit boekenkast bestond, waarbij zelfs de voorzijde der beladen boekenplanken schuilgingen achter aforismen op strookjes papier en elders in dat huis de naturaliën-verzameling stil en beschaafd stof vasthield uit de atmosfeer, deed in mijn puber-wereld het werkwoord ‹ vertrossing › z’n intrede – doelend op de tegenwoordig voor vol aangeziene omroep-vereniging. Ik nam, puber-af, drie jaar de tijd om na te denken wat ik ging studeren: Rechten of Kunstgeschiedenis: Burgemeester zijn in het pré-duale tijdperk leek mij nog wel wat – gelukkig maar dat het Kunstgeschiedenis en Archeologie is geworden. L’uomo universalis is als ideaal nog zo’n levenslange opdracht aan jezelf.
Nee, ik ben geen fossiel uit bovengenoemde verzameling en mijn politieke voorkeuren liggen ergens in de buurt van Ewald Engelen, hoogleraar Sociale Geografie. Een gevierde New Yorkse psychiater gaf als reactie op de mededeling van zijn zoon dat deze Homoseksueel was als reactie: « Oh, maar dat is een probaat medicijn tegen kleinburgerlijkheid. »
Geheel in existentialistische stijl laat ik de gevolgtrekkingen uit het bovenstaande over aan Uw eigen beoordelingsvermogen.
“de jeugd wil maar niet deugen”
Dwars als ik ben vind ik dat juist de jeugd veel grager wil deugen dan alle oudere leeftijdsgroepen.
“L’uomo universalis is als ideaal nog zo’n levenslange opdracht aan jezelf.”
Veel te veel werk. Sanskriet leren lezen? Pfff. Tensoralgebra onder de knie krijgen? Bespaar me. Zebravisjes kweken om wat te priegelen op de genetische vierkante millimeter? Alsjeblieft. Moderne jazz leren begrijpen? Geef mij liever Ustvolskaja.
Nee hoor. Kersenplukken is mijn motto. Ik studeer wat ik leuk vind en wat betreft de rest blijf ik trots een onwetende.
@ Marcel en @Frank:
L’uomo universalis bestaat niet!
Latijn: Homo universalis
Italiaans: Uomo universale
@ Roger, Grazie, e vero ! Ik gooi het in der haast nog wel eens een beetje door elkaar – mijn hoofd zit ook zóó vol :-] Gelukkig werd de boodschap begrepen.
In Engeland heeft de oudheid in politieke discussies al lang een veel belangrijker rol gespeeld dan in Nederland.Zelfs bij politieke filosofen van wie je het helemaal niet zou verwachten,zoals de utilitaristen werd heftig gediscussieerd over de relevantie van Plato voor de moderne demokratie( (de classicus en radicaal Geert Grote bv).Zij probeerden bv zijn filosofie in demokratische richting om te buigen.Ik heb niet de indruk dat in de nederlandse politieke discussies (uitzonderingen daargelaten)verwijzingen naar de Oudheid veel meer zijn geweest dan wat intellectuele stoffering.Bij het rondstruinen op nederlandse Alt right platforms heb ik ook(gelukkig?) nooit iets gemerkt van enige poging de oudheid voor hun praalkarretje te spannen.
In Nederland heb je Wiebes en zijn mening over kunst als hobbyisme en dat bloemencorso standpunt van die ander en het algemene rendementsdenken. Als Trump het heeft over loser teachers begrijp ik hem en dat is jammer, want het is niet iemand die ik graag aanhang. Ik voel me een beetje een kleine man als alfa wetenschapper en ik denk dat van dat minderwaardigheidscomplex de vatbaarheid vandaan komt voor Godwinismes en het zien van phantom menaces.
“Ik voel me een beetje een kleine man als alfa wetenschapper …..”
Waarom? Ik denk dat dat volkomen onterechte minderwaardigheidscomplex een belangrijke factor is voor wat JL duidt als de teloorgang van de menswetenschappen. Lang niet alles interesseert mij, maar via de Mainzer Beobachter ben ik een indrukwekkende hoeveelheid alfa-onderzoek tegengekomen dat voor geen enkele natuurwetenschap onderdoet.
Ik heb het gevoel dat ik aan mijn studie geschiedenis vooral heb overgehouden dat je je mening moet beargumenteren (en veel minder het belang van zoeken naar de geschiedenis, methode en historiografie heb ik niet eens gehad). Van de geschiedenis een verhaal maken is een kunst. Het is interessant om te zien hoe journalisten ook in historische verhalen een politiek punt proberen te maken of in ieder geval geladen woorden gebruiken. En dan moet ik weer denken aan het boek van Francesco Piccolo en hoe het in Italie heeft kunnen gebeuren dat Berlusconi aan de macht kwam. https://www.italieuitgelicht.nl/het-verlangen-te-zijn-als-alle-anderen-van-francesco-piccolo/
Soms wil De Wever wel eens uitpakken met zijn fascinatie voor de oudheid, maar dat is vooral persoonlijk (we zaten op dezelfde middelbare school waar Latijn-Griekse hoog in aanzien stond) en speelt politiek geen rol.
Rechts Vlaanderen heeft verschillende gezichten (economisch, conservatief, nationalistisch, recht en orde…). De identitairen zijn een beperkte groep: niet zoveel N-VA-stemmers, je gaat ze vooral bij Vlaams Belang vinden. Ze hebben weinig binding met de Oudheid. De Romeinen zijn ver van ons bed (Tongeren, maar daar houdt het voor de meesten op) en de Belgae zijn al gebruikt voor de belgicistische geschiedschrijving.
De middeleeuwen en de Tachtigjarige Oorlog (tot 1585) zijn veel populairder: het Vlaamsche volk dat eeuwenlang vreemde overheersers weerstond in veldslagen als de Guldensporenslag, met guerilla als de geuzen of de Boerenkrijg (nog later), of schalks verzet als Tijl Uilenspiegel. Over die periodes verschijnen nog steeds boeken bij rechtse uitgeverijen. Elk zichzelf respecterend Vlaams-nationalist heeft een beeld van Tijl en Nele in huis en ridders met leeuwenvlaggen sieren facebookprofielen.
Ook mijn oude jeugdbeweging (niet rechts of nationalistisch, eerder integendeel) was in oorsprong (jaren ’20) geïnspireerd op middeleeuwse, Vlaamse en katholieke symboliek. We zongen van ‘Wij ook, wij gaan den vijand slaan en gulden sporen rapen!’, hoewel het voor ons niet meer was dan een leuk lied om samen te zingen. Toen ik jong was, eindigde dat nog met
leider: Vliegt den blauwvoet?
allen: Storm op zee!
leider: Vlaanderen en Christus?
allen: Trouw!
Andere tijden 🙂
Tegenwoordig komt daar het idee bij dat christelijk Europa verdedigd moet worden tegen de islam en dan zijn de Tempeliers ook populair.
In de angelsaksische wereld (VS vooral dan) grijpt rechts terug op de Founding Fathers, en die spiegelden zich dan weer aan de Oudheid.
Crowd: het mag nu duidelijk zijn dat je verkeerde crowd aanspreekt!
Overigens is het idee van die wisdom vlgs mij achterhaald onderhand.
In ieder geval in Colombia waren de klassieken het exclusieve domein van de conservatieven, ongeveer 1880-1920. Er is een hele serie latinisten-presidenten geweest, onder welke de bekendsten Miguel Antonio Caro en Marco Fidel Suarez waren; de eerste vertaalde Vergilius. Voor zover de liberalen probeerden hun tegenstanders op dat terrein bij te houden ging dat door middel van snelcursussen. Zo debiteerde Rafael Uribe Uribe in het congres eens dat ‘nunqua est fide cum potente socia’. ‘Verschrikking, verschrikking’, riep Miguel Antonio Caro uit, ‘als jullie in het Latijn met me willen praten verzoek ik u de slotlettergrepen goed uit te spreken, want daar zit ‘m nou net de kneep!’
Zoals duidelijk zal zijn was die conservatieve belangstelling voor de ouden echt, ze hadden daar een soort overeenkomst van geest mee. Niets van doen met voor karretje spannen. Ook de desinteresse van de liberalen was echt.
Toch maar even de bron van de anecdote vermelden, voor er weer een advocaat op de stoep staat: https://academic.oup.com/hwj/article-abstract/34/1/47/744611?redirectedFrom=PDF
” De oudheid is nog niet voorbij”, (veelzeggende boektitel van em. prof. Fik Meijer).
Ja, ik ken de uitspraak. Wat is bedoeld: de (door de huidige tijd aanvaarde) inspiratie blijft bestaan. Voorbeelden te over. Wat de titel suggereert is het voortbestaan van (door de huidige tijd ondergane) invloed. En die is er nauwelijks.
https://mainzerbeobachter.com/2018/08/06/nee-het-is-geen-inspiratie-laat-staan-invloed/
https://mainzerbeobachter.com/2016/12/29/het-belang-van-rome/
Ik schuif wat laat aan, maar deel Jona’s kijk. Het lijkt me een ‘spookbedreiging’. Misschien zelfs ook buiten Nederland. Afgaande op wat ik ‘over de grens’ lees en kijk is interesse voor Klassiek, en daar soms snedige eenlijners van bietsen en zo, me niet opgevallen als iets ‘rechtsigs’. Al dan niet Alt.