Leuk artikel in De Volkskrant vandaag: de mensen voor wie Stonehenge een belangrijk heiligdom was, legden enorme afstanden – denk aan honderden kilometers – af om daar aanwezig te zijn. Dat blijkt uit isotopenonderzoek dat is uitgevoerd op de botten van de offerdieren, zoals varkens en runderen. Waar dieren zich verplaatsen, trekken herders mee, dus dit duidt op grote mobiliteit: de voornaamste conclusie van de DNA-revolutie wordt opnieuw bevestigd.
Voor uitleg van die methode verwijs ik naar het stukje in mijn reeks Methode op Maandag. Grosso modo komt het erop neer dat je door isotopenonderzoek kunt vaststellen op welke bodem iemand gewoond heeft. Aangezien je tanden niet allemaal tegelijk worden gevormd en aangezien je botten nog weer later mineraliseren, kun je aan verschillen zien dat iemand is gemigreerd. In een klein land als Nederland zijn al zes verschillende landschappen aan te wijzen, gebaseerd op de verhouding tussen diverse isotopen.
De Stonehenge-onderzoekers zijn niet over één nacht ijs gegaan. Ze keken niet alleen naar strontium- en zuurstofisotopen, maar ook naar stikstof en zwavel. Dat is maar goed ook, want die strontiumisotopen, daarmee blijkt iets aan de hand te zijn.
Hier is een artikel over onderzoek uit Denemarken, waar de pertinente constatering wordt gedaan dat de regio’s-van-herkomst die worden aangewezen, zijn gebaseerd op hoe die landschappen er tegenwoordig uitzien. Mergelen, ofwel het gebruik van kalk in de landbouw (een manier om een akker te verrijken), heeft echter gevolgen voor de samenstelling van de bodem. Antieke bodems waren dus anders dan moderne. De Deense onderzoekers constateren dat sommige conclusies over migratie te snel lijken te zijn getrokken.
Zie ik het goed, dan zijn de gevolgen verder te overzien. We kijken immers niet uitsluitend naar strontiumisotopen maar ook naar zuurstof, zwavel, stikstof en lood. De bodemkaarten zullen moeten worden aangepast, maar het principe van de isotopenmethode blijft hetzelfde.
Ik schrijf overigens niet zonder reden “zie ik het goed”, want ik ben geen specialist, al heb ik de materie behandeld in mijn binnenkort te verschijnen boekje Wahibre-em-achet en andere Grieken en heb ik een goede meelezeres gehad. Ik schrijf erover opdat u, Oudheidliefhebber, deelgenoot kunt zijn van de wetenschappelijke revolutie. Wat voor de Prehistorie geldt, geldt immers nog meer voor de Oudheid, toen er betere wagens, schepen en wegen waren.
De resultaten van de DNA-revolutie (een rot-naam overigens, want dit keer gaat het vooral over isotopen) komen zó snel binnen dat hun aantal verdubbelt in de periode tussen het aanleveren van een wetenschappelijke publicatie en de eigenlijke publicatie. Dit betekent dat bioarcheologen momenteel werken met altijd verouderd vergelijkingsmateriaal of met methoden die nog niet volledig zijn gekalibreerd, zoals we zien in Denemarken. Wat we in feite zien is hoe spannend de revolutie is.
En allemaal (wie in de gelegenheid is) naar Tongeren; daar is in het Gallo-Romaans museum nog tot 21 april een alleraardigste tentoonstelling over Stonehenge te zien.
Hier word ik elke keer blij van. Die (r)evoluties hebben één groot nadeel. Je boekenkast veroudert er zo snel door.
Ja, het is fijn dat er iets moois aan het groeien is. En bedenk eens welke gevolgen dit heeft voor de andere oudheidkundige disciplines!
“Zie ik het goed, dan zijn de gevolgen verder te overzien. ”
Ik weet het niet. Het artikel was vreselijk technisch maar er werden wel voorbeelden van gevolgen gegeven. Zo trok men de afkomst in twijfel van een jonge vrouw die uit Zuid-Duitsland naar Denemarken zou zijn gereisd (en later nog een keer heen en terug). Haar migratie zou mogelijk slechts een tiental kilometers hebben bedragen. Dat fnuikt toch een paar recente modellen over migratie tijdens de Bronstijd.
Goeie blog, las het artikel in de VK. Benieuwd waar een en ander toe leidt komende jaren!
Ben ik verkeerd of heeft men op het meisje van Yde (Drents Museum) ook geen isotopenonderzoek gedaan en vastgesteld dat ook zij van veel verder kwam dan de vindplaats van haar lichaam in het veen?
Dat weet ik niet.