In mijn eerste stukje over mijn lezing bij “Oog op de Oudheid” vertelde ik dat wetenschap sowieso een subjectief element heeft en in het tweede gaf ik aan dat onderzoekers deze vrijheid nogal eens gebruiken om hun onderzoeksresultaten mooier voor te stellen dan ze eigenlijk zijn. Daar voegde ik nog aan toe dat de verworven data soms vals zijn. Tot zover het aanbod vanuit de wetenschap: nog steeds de minst slechte informatie die de mensheid bezit, maar desondanks niet zo perfect als we mogen verwachten.

Van de wetenschap naar de krant

Deze informatie komt nu in handen van de media, en die willen vooral nieuws. Dat wil overigens niet zeggen dat ze uitsluitend verslag willen doen van doorbraken en sensationele uitvindingen. De Volkskrant had ooit de rubriek “Ware wetenschap”, waarin de redactie enige tijd – ik meen een jaar – de werkelijke onderzoekspraktijk rapporteerde. Dezelfde krant had een rubriek over belangwekkende bijzaken, waarin onderzoeksresultaten aan bod kwamen die niet meteen relevant oogden. Zelf heb ik, toen archeoloog Nico Roymans de ontdekking van twee kleine muntschatten aankondigde, de gelegenheid gebruikt om iets te vertellen over hoe wetenschap met kleine stapjes verder komt.

Kortom, de media willen de lezers en kijkers best meenemen bij het avontuur dat wetenschap is, maar uiteindelijk moet de krant wel worden verkocht en je kunt niet jarenlang alleen maar schrijven over de wekelijkse gang van zaken in het lab. Je hebt uiteindelijk iets echt nieuws nodig. Vandaar dus dat het accent toch komt te liggen op de doorbraken en de ontdekkingen.

Voor classici en historici is dat onhandig, want de voortgang van hun onderzoek bestaat uit inzichten die gestaag veranderen. Er is zelden een echte doorbraak en ik ben weleens bang dat als er eens iets is dat de kranten zou kunnen halen, zoals de gevolgen van de DNA-revolutie voor de bestudering van de Grieks-Latijnse literatuur, classici er niet eens op bedacht zijn dat dit iets is voor de krant. De pers verwacht het ook niet langer. De grootste recente doorbraak uit het Nederlandse oudheidkundig onderzoek, het vaststellen van de chronologie van de Midden-Bronstijd, is in de media nooit zelfs maar gesignaleerd (hoewel het even fundamenteel is als kwantumverstrengeling en niet ingewikkelder).

Archeologen hebben het wat dit betreft makkelijker: elke opgraving valt te presenteren als ontdekking. En dat doen archeologen dan ook. In geen enkele wetenschappelijke discipline zijn de wetenschappers zó gewiekst in het overdrijven van het belang van hun resultaten.

Een ander punt is dat onderzoeksresultaten de nieuwsconsument vaak niet meteen iets zeggen. De journalist zal ze willen duiden. Helaas gebeurt dat steeds op dezelfde manier, waardoor rijp en groen ongefilterd bij u komt. Daarover morgen meer.

[Wordt vervolgd]