Vele jaren geleden verzorgde ik een lezing voor een deftig genootschap uit Vlaanderen. Het was in een hotel, vooraf was er een diner – laat de gastronomie maar over aan die zuiderlingen – en daarna zal ik hebben gesproken over een of ander oudheidkundig onderwerp. Ik herinner het me niet zo goed. De avond eindigde met een pintje. Vermoedelijk zelfs meer dan één. Ook dat herinner ik me niet goed, maar erg zou het niet zijn geweest als ik meer dan één biertje had gedronken, aangezien ik in het hotel overnachtte.
Ook al herinner ik me dus niet alles, wat me vooral levendig is bij gebleven, is de conversatie tijdens het diner en na afloop. De aanwezigen spraken zonder uitzondering over België in de verleden tijd. Niet dat ze militant anti-Waals waren, integendeel, maar het was duidelijk dat ze weinig toekomst zagen voor België.
Ik had dat niet zien aankomen, hoewel ik toch redelijk geïnteresseerd ben in wat er gebeurt bezuiden Wuustwezel. Die belangstelling voor Vlaanderen heeft allerlei redenen, waarvan de voornaamste zal zijn dat Vlamingen een fijn soort Nederlands spreken. Ik luister er graag naar en mijn vrienden betrappen me weleens op Zuidnederlands dat ik moet hebben opgepikt toen ik werkte in Gent.
De op één na voornaamste reden voor mijn liefde voor Vlaanderen is het Amsterdamse café De Brakke Grond in de Nes, waar ik al sinds 1982 kom. Het is later gekocht door de Belgische overheid, die het aangrenzende theater omvormde tot wat – als ik me goed herinner – aanvankelijk een Belgisch cultureel centrum was en later een Vlaams cultureel centrum werd. Ik heb er geweldige voorstellingen en optredens bijgewoond.
Het is een fijne plek in het Amsterdamse centrum, waar je kunt observeren dat Vlamingen en toneelspelers door dezelfde taal worden gescheiden van Amsterdam. Als een Amsterdammer het namelijk heeft over De Brakke Grond, bedoelt hij het café, terwijl Vlamingen en theatermensen met dezelfde uitdrukking het Vlaams Cultureel Centrum aanduiden. Ik herinner me hoe een exploitant van het café ooit witheet was omdat de mensen van het cultureel centrum een bordje hadden opgehangen dat de Brakke Grond rond de kerst gesloten zou zijn. Dat kostte hem klanten.
Dat is jaren geleden, toen ik nog in de BG woonde. Ik lunchte er dagelijks en las er de kranten, maar op een gegeven moment constateerde ik dat het toneel per staatshervorming minder interessant werd. Het ligt niet aan de inzet van de mensen van het Vlaams Cultureel Centrum, en vrijwel zeker speelt een rol dat ik sowieso minder vaak dan vroeger naar de schouwburg ga, maar ooit was ik geboeider door het aanbod. Vlaanderen stond open naar het zuiden, richting Frankrijk, en de activiteiten in de Brakke Grond waren merkbaar anders dan elders in Amsterdam. Een eleganter, minder opgefokt kosmopolitisme.
Ik kan natuurlijk moeilijk van België vragen dat het een Amsterdams venster op Frankrijk blijft. Maar toch. Als Nederlander denk ik weleens dat het tweetalige België, dat steeds verder op de achtergrond raakt, wat veelkleuriger was dan de huidige, meer op het Engelse taalgebied gerichte cultuur. Daar is ook niks mis mee, maar het onderscheidende raakt zo wat op de achtergrond. Tja, de globalisering. Nederland zal voor Belgen ook wel minder Nederlands zijn en meer algemeen Europees.
Binnenkort ga ik een tijdje voor mijn werk in België wonen. Hopelijk vind ik daar niet alleen wat rust maar pik ik ook wat ideeën op die ik hier in Amsterdam zou missen.
[Ik attendeer u nog eens op de actie Lendering het land uit!]
Het was van begin (1975) af aan een Vlaams cultureel centrum. Pas 15 jaar later kwam er een Nederlands cultureel centrum in Brussel dat “De Buren” heet en een heel goed programma biedt.
Toch herinner ik me Franse voorstellingen. Grappig.
In de beginperiode zette de leiding zich bewust af tegen vlaamsnationalisme. “Frans is onderdeel Vlaamse cultuur!”
De Walen zijn een onderdeel van onze Vlaamse cultuur dus de mensen zelf en hun manier van denken- maar dit wordt steeds meer verleden tijd-thans is het bijna een soort van godslatering- om dit te zeggen – voor veel walen zijn wij Vlamingen mensen met een bruin gedachtengoed om het zachtjes uit te drukken-zonder Wallonië voel ik mij steeds banger in Vlaanderen-hopelijk komt het er nooit – maar de druk is zeer groot. Nederlanders begrijpen ook niets van de druk van de verfransing en de historische onderdrukking van de walen tegenover ons de Vlamingen-mijn vader kon nooit ploegbaas worden omdat de baas een waal moest zijn – en ik heb 25 jaar moeten wachten tot de eerste Vlaamse directeur kon benoemd worden in een staatsinstelling en zoveel meer geschiedenis – dit is de andere kant van de medaille. Sorry. Stephan.
Ja. Ik heb ook nog de tijd meegemaakt dat je in Brussel de tent werd uitgekeken als je in het Nederlands iets in een warenhuis zocht. Maar dat is toch erg veranderd. De tijd dat de franstalige RK en vrijzinnige bourgeoisie het voor het zeggen had is voorbij. Mij lijkt het grootste gevaar nu dat de zich in hun historische verongelijktheid vastbijtende VBers en NVAers de Waal vervangen door andere vreemden als object van angst en haat.
Daar zou je best gelijk in kunnen hebben. Mijn theorie om de populariteit van de Lijst Pim Fortuyn in (Nederlands) Zuid-Limburg te verklaren is dat deze mensen als katholieken gemarginaliseerd zijn en die verongelijktheid nu projecteren op wat Fortuyn zo ongenuanceerd “islamieten” noemde. Terwijl juist Limburgers het meeste baat hebben bij een open cultuur (en gelukkig veel doen aan de Euregio).
Zijn wij Limburgers gemarginaliseerd? Allemachtig, dat wist ik niet. Weer wat geleerd.
Vraag maar eens aan de veteranen uit de Politionele Acties / Indische Oorlogen die geen promotie mochten maken omdat ze katholiek waren. Of aan de man die ergens rond 1955 secretaris-generaal algemene zaken werd en door Drees werd gekapitteld dat hij had behoren aan te geven katholiek te zijn (met de implicatie dat als dat gezegd zou zijn geweest, de man geen SG had kunnen worden). Dit is net iets meer dan een halve eeuw geleden.
De populariteit van de Lijst Pim Fortuyn in Zuid-Limburg? Loop je nu bijna 20 jaar achter?🙄
Ik sprak in de verleden tijd ja.
Wilders is ook een Limburger. En hij heeft het toch behoorlijk ver geschopt. Is dit nou een bevestiging of een ontkenning van Jona’s bewering? In ieder geval heerst dat anti-islam sentiment niet alleen in Limburg. (De gemeenteraad van Zoetermeer heeft onlangs tegen de komst van een islamitische school gestemd.) Maar het is zeker een interessante kijk op de zaak.
Nog iets: de voorbeelden die Jona noemt lijken me eerder gebaseerd op geloof (tijd van de verzuiling) dan op afkomst.
Voor mij mogen landgrenzen verdwijnen. Deze geven vooral conflicten en oorlogen.
Maar taalgrenzen wil ik koesteren.
Door een gemeenschappelijke taal komen mensen dichter tot elkaar.
Dat ik hiermee de verdeeldheid van België vergroot weet ik.
Maar als ik bij mij door het Winkelcentrum loop zie ik vooral de band en de verbondenheid van taalgenoten.
Daarbij levert het samen winkelen en verpozen ook geen enkel conflict.
Vredelievende groet,
Door een gemeenschappelijke taal komen mensen tot elkaar… Ja. Maar zo onderscheiden ze zich ook weer van mensen met een andere taal en zo krijg je toch weer grenzen.
Nee, door meertaligheid komen mensen dichter door elkaar. Daarom is het volgens mij (inwijkeling) een uitstekende zaak dat het Nedersaksisch een officiele taal is geworden. Nederland en Duitsland hebben er een paar honderduizend tweetaligen bij.
Het probleem bij onze zuiderburen is oa dat Walen geen Nederlands willen leren en Vlamingen geen Frans.
1960-1961 woonde ik in Gent. Sommige buren hoorde ik in de typisch gentse stadstaal (dat is niet hetzelfde als Algemeen Beschaafd Vlaams) praten, maar als ik ze in de tram tegenkwam, spraken ze Frans onder elkaar. Dat was deftig. Dus sommige Vlamingen willen wel. Althans in 1960.
Verder kreeg ik op de Vlaamstalige school wiskunde in het Frans. En ondanks vermaningen van de rectrix was daar niets aan te doen. En dat terwijl je daar alleen leraar kon zijn als je tweetalig was.
Overigens hoorde ik in 1994 in Gent dat typische Gentsch niet meer. Jammer.
Hier in Luxemburg wordt gestreefd naar drietaligheid, Frans, Duits en Luxemburgs. Daardoor of desondanks wordt weinig tegen vreemdelingen tekeer gegaan. En dat terwijl de helft van de inwoners buitenlander is. Grappig misschien dat in het vluchtelingencentrum waar ik vrijwilliger ben, Eritrese en Syrische kinderen boven een bepaalde leeftijd Luxemburgs met elkaar spreken.
Dat is interessant. Zijn dat kinderen zonder ouders? Of spreken ze Luxemburgs terwijl hun ouders nog de moedertaal spreken?
Tot de rode duivels spelen, dan is die verleden tijd ook weer verleden tijd 😉
‘Door een gemeenschappelijke taal komen mensen dichter tot elkaar.’
Was het maar waar! Zelfs mensen die dezelfde taal spreken, staan elkaar naar het leven, of op zijn minst begrijpen ze elkaar niet. Het probleem zit hem namelijk in ons vermogen tot identificatie.
Identificatie kan leiden tot landsgrenzen en nationalisme, maar het mechanisme is véél subtieler. U hoeft uzelf alleen de vraag te stellen: ‘wie of wat ben ik’ en het probleem is zonneklaar. Afgezien van uw NAW-gegevens, uw bs-nummer, uw vingerafdrukken en uw DNA-profiel is uw identiteit niet meer dan een verzameling beelden en ideeën die u over uzelf heeft. Bovendien heeft u over een ander ook een verzameling beelden en ideeën en die ander doet precies hetzelfde. U ziet uzelf niet zoals u bent, maar zoals u denkt dat u bent en u ziet de ander niet zoals deze is, maar zoals u denkt dat deze is. Daarom communiceert u niet en begrijpt u de ander niet.
Iedere identificatie is een scheiding tussen uzelf en het uwe, en de ander en het andere, en waar scheiding is, is in potentie conflict. Niet alleen intermenselijk, maar ook psychologisch, want daar zorgt de scheiding tussen ‘u’ en ‘uzelf’ in potentie voor conflict.
Omdat we ons zo afscheiden van onszelf, van de ander, van onze omgeving en de wereld, leven we enerzijds in angst en zijn anderzijds de behoefte aan en het zoeken naar verbinding, tolerantie en een vreedzame samenleving een issue. Dat is de menselijke tragedie, de prijs die we betalen voor ons vermogen tot identificatie. Wie dat doorheeft, stopt er mee.
“en begrijpt u de ander niet”
Merkwaardig dan toch dat ik hele discussies met Polen, Eritreeers, Antillianen en Syriërs kan voeren – in het Nederlands. Werpt u wellicht tegen dat we alleen maar denken dat we elkaar begrijpen, maar dan wordt uw uitspraak niet falsifieerbaar. In dat geval heb ik er geen boodschap aan, zoals aan de hele joods-christlijke-Griekse traditie waarin men met veronachtzaming van empirie middels briljante redeneringen denkt tot zinnige conclusieste komen en zichzelf voor de gek houdt.
Moeten die lui natuurlijk wel de moeite nemen om Nederlands te leren. Ik heb vaak genoeg Poolse collega’s gehad waarmee ik Engels moest praten.
Dat is nou net een belangrijk doel van die discussies – dat ze Nederlands willen leren. Googel maar eens Taalhuis. Komen Polen enz. gemakkelijker dan kaaskoppen. En dat is geen compliment voor de Nldse samenleving.
Maar willen “ze” dat wel? Ik heb, zoals ik zei, collega’s gehad van Poolse komaf waarmee ik Engels moest praten. Ik kan me er maar weinig herinneren die Nederlands leerden. Ik heb ook collega’s gehad uit Eritrea en Somalië die wel uitstekend Nederlands spraken. Mijn idee is dat vluchtelingen best graag hun best willen doen om te integreren, maar dat arbeidsmigranten alleen maar geld willen verdienen en als je daarvoor geen Nederlands hoeft te leren, waarom zou je dan? Ik zie hier in Gouda (en het is elders vast hetzelfde) al speciale winkels voor Polen.
Mijn schoonzus woont in Canada. Ik zie daar winkeltjes voor Nederlanders. Daar kun je o.a. pindakaas, hagelslag, speculaas, drop en stroopwafels kopen. Ik ken daar een plaatsje waar je rustig Nederlands kunt spreken (wat ik weiger), omdat de Nederlandse immigranten er op een kluitje wonen. Ach, ons-kent-ons, hè?
Een van onze zoons woont in Engeland. Dankzij die Poolse winkels kan ik er nu karnemelk krijgen. Fantastisch. Ben bang voor de Brexit.
Moeten die lui natuurlijk wel de moeite nemen om Nederlands te leren. Ik heb vaak genoeg Poolse collega’s gehad met wie ik Engels moest praten.
Oeps, er ging iets mis, ik was vergeten dat het soms even duurt voor je reactie er staat. Sorry!
Discussies met Polen etc., Ja zal wel maar ik neem aan niet in het Pools of Eritrees, of wat dan ook. Ik neem aan aan dat je Engels bedoelt, Duits misschien.
En ik neem aan dat uw begrijpend lezen u even in de steek liet. Nee, niet in het Pools, niet in het Eritrees, zelfs niet in het Engels of Duits. Kijkt u nog even, dan vindt u het wellicht alsnog.
@rob: helemaal eens, mensen komen niet dichter bij elkaar met verschillende talen.Het schept slechts afstand vlgs. mij.
Nee Jan, het afstandscheppende zit op zich niet in het spreken van verschillende talen – want die kun je van elkaar leren – maar in de identificatie, bijvoorbeeld met de eigen taal en cultuur, het eigen geloof, de eigen politieke opvatting, de eigen overtuiging, het eigen gelijk, kortom: het eigene. Daarmee willen mensen zich van anderen onderscheiden. Zo lang men daar aan vasthoudt, komt men niet nader tot elkaar. Hoogstens is er sprake van tolerantie tussen wat ons gescheiden houdt, maar de scheiding blijft bestaan. Tenzij de identificatie wordt beëindigd. Dan is tolerantie geen issue meer.
Blabla want zonder empirie. Hoe luidt het gezegde ook alweer? Wat geponeerd wordt zonder empirische onderbouwing kan verworpen worden zonder empirische onderbouwing.
Empirisch onderzoek omvat elke wetenschappelijke onderzoeksactiviteit die directe, eigen waarnemingen gebruikt.
Volgens mij bent u daar nog niet aan toe gekomen.
Rustig Frank, rustig. Je hebt wel gelijk, maar je hoeft het niet tot elke prijs te halen.
Ik betwijfel of iemand in deze discussie wel “gelijk” heeft.
Als je dezelfde taal spreekt, kom je tot elkaar.
Maar kom je wel echt tot elkaar?
Elkaars taal spreken is niet hetzelfde als elkaar begrijpen.
Hier valt wel een boom, wat zeg ik, een compleet oerwoud over op te zetten waarin “empirisch bewijs” verdwijnt zonder een spoor achter te laten.
elkaars taal spreken is zeker niet altijd elkaar begrijpen. Maar al te vaak spreekt men langs elkaar heen in de waan dat men elkaar begrijpt. Daarentegen kan men elkaar wel soms zonder woorden begrijpen…. Dit wordt een oeverloze discussie.
‘Elkaars taal spreken is niet hetzelfde als elkaar begrijpen.’
Precies. Mits we niet gezellig over koetjes en kalfjes keuvelen, veronderstelt ‘elkaar begrijpen’ dat er wederzijdse afstemming is, waarbij om te beginnen begrippenkaders cq definities met elkaar worden vergeleken en met elkaar in overeenstemming worden gebracht, opdat we zeker weten, dat we over hetzelfde spreken. Dat afstemmen is niet alleen een zeer zorgvuldig proces en een voorwaarde voor verdere verdieping. Het veronderstelt ook wederzijdse toegenegenheid en respect, waarin geen sprake is van ‘eigen gelijk’, maar van de diepgevoelde noodzaak te achterhalen, wat waar is. Nemen we wel hetzelfde waar? Daar begint het mee. Op die manier kunnen observaties leiden tot empirie.
Het mag duidelijk zijn, dat dat een heel andere gespreksbenadering is, dan elkaar in een discussie retorische vliegen af te vangen om elkaar maar te overtuigen van het eigen gelijk in vooraf ingenomen standpunten. Dan praten we wel, maar we begrijpen elkaar niet. Misschien willen we dat ook helemaal niet, maar is een poging tot consensus nog het best haalbare.
Je kunt heel goed meertalig samenleven. Montréal, Brussel waar ik 25 jaar woonde.
Aan u gaan wij ons hart niet luchten – dus voor u is het allemaal schone schijn van pijs en vre – ga niet af op het uiterlijke.
Eentaligheid is een modern verschijnsel en stamt zoals wel meer nationalistische onzin uit de 19e eeuw. In het Grote Schema der Dingen is meertaligheid de norm.
Het Zwitserse Biel/Bienne.
Misschien sprak je voor een gezelschap dat eerder vlaamsgezind was, genre Davidsfonds.
Ik ben ooit overtuigd separatist geweest. Vandaag zou ik een scheiding een slecht idee vinden.
Hoort bij deftig niet veeleer de Orde van den Prince?
Zou je niet meer aan de vroegere Volksunie moeten denken – schild en vriend gedoe van tegenwoordig.
Het is vandaag onze Vlaamse feestdag 11 -7 en op 21 -7 onze nationale feestdag – volg je nog ?
En dan zijn in juli ook de Gentse Feesten nog.
Ze fiesten wat af, die Vlamingen… 😉
Dat u ‘hele discussies met Polen, Eritreeers, Antillianen en Syriërs kan voeren – in het Nederlands’ nog wel, zegt mij niets. Het probleem zit m in het ‘begrijpen’. Dat veronderstelt wederzijdse afstemming en die is doorgaans in discussies ver te zoeken. Maar wellicht bedoelt u dat u in staat bent een gesprek te voeren? Dat neem ik direct van u aan.
Fijn dat u mijn “wordt uw uitspraak niet falsifieerbaar” zo keurig en vlot bevestigt. Wat ik daarvan vind schreef ik al.
Ik had in Leiden als een van de docenten Sophie de Schaepdrijver, bekend van publicaties (De Groote Oorlog) en documentaires (Brave Little Belgium) over België en WOI. Ze was altijd heel fel op de, laten we zeggen Flamingantische, visie op de Belgische geschiedenis. Misschien te fel, maar ze draagt België een warm hard toe, met alle oog voor de absurditeiten, zeker in die tijd. Je mocht de Vlaams/Waalse kwestie nooit in, laten we het etnische termen noemen, omschrijven, dan werd ze fel. (Walen hebben regelmatig Nederlandstalige achternamen, Vlamingen Franstalige. En het was de tijd van het einde van Joegoslavië.)
Beweren dat ‘Vlamingen’ door ‘de Walen’ zijn onderdrukt is hoe dan ook oneerlijk. Het was de keuze van de bourgeoisie die België na 1830 vormgaf om het Frans tot de dominante taal en cultuur te verheffen. De Vlaamse hogere burgerij was verfranst, en daar richtte Vlaamse ontvoogdingsstrijd zich aanvankelijk op.
Niet dat ik stelling neem in deze, maar uw “hoe dan ook oneerlijk” volgt niet logisch uit uw argument, want gaat uitstekend samen met “de Vlaamse hogere burgerij was verfranst”. Hogere burgerij is immers bijna altijd een minderheid …..
Waar het om gaat is dat het niet zo was dat ‘Wallonië’ (ook al een moeilijk begrip) ‘Vlaanderen’ ‘overheerste’. Die Vlaamse hogere burgerij met de voorkeur voor het Frans zag zich niet als ‘Waals’. Deze groep werd aangeduid met ‘Franskiljons’, bv.
Rond 1955 had iemand moeten aangeven katholiek te zijn. En daarover waren de Limburgers decennia later nog zo verongelijkt, op Pim Fortuin gingen stemmen. Ook al omdat zij als enigen in den lande bang waren voor radicale islamieten. Rare jongens, die Limburgers!
”dat zij op Pim F gingen stemmen”
Sorry!
”dat zij (….) op Pim F. gingen stemmen”
Sorry!
Ach, verdraaid! te ongeduldig geweest.
Limburgers zijn ook niet de enige katholieken in Nederland😒
Kortom: het maakt geen bal uit, mensen zoeken altijd wel een reden om elkaar de hersens in te slaan. De ene keer is het religie, dan de taal, of de huidskleur, of de eigen superieur geachte cultuur, of voetbal, of een veldslag uit dertienzoveel, of of of…..
‘(…) mensen zoeken altijd wel een reden (…)’
Dat is te simpel. Er zijn zieke geesten die anderen voor de lol in elkaar slaan. Dat keuren we af. Als het echter gaat om het uitdragen en verdedigen van onze ‘superieure’ overtuiging, natie, cultuur, ras etc. hebben we die scrupules niet. De vraag is, waarom we ons willen identificeren. Waarom doen we dat en waarom gaan we er mee door terwijl het alleen maar conflict oplevert en groot leed veroorzaakt? Waarom blijven we onze helden en martelaren vereren en zijn we wraakzuchtig om ons aangedaan onrecht te vergelden? Welk psychologisch mechanisme gaat daar achter schuil?
Volgens mij is het heel simpel? De mens is egocentrisch, agressief en hebzuchtig. Dat zit ingebakken in onze genen. Dankzij een beschaafd sausje lijkt het soms nog heel aardig allemaal, maar er hoeft maar weinig te gebeuren of het slaat om in haat jegens alles wat afwijkt van ‘de norm’. We weten tot welke vreselijke dingen we in staat zijn, maar toch trappen we altijd weer in die valkuil.
‘Dat zit ingebakken in onze genen.’
Dat is nog maar de vraag! Mensen zijn namelijk ook tot vredelievendheid en onbaatzuchtigheid in staat en dat is meer dan een ‘beschaafd sausje’.
‘De mens’, dat ben je overigens zelf. Je kunt dus bij jezelf nagaan of, en zo ja, waarom je jezelf identifeert met wat dan ook (dat kan heel subtiel zijn), welke rol het denken daarbij speelt en wat het ‘ego’ voor merkwaardig identiteitsconstruct is. Wat zou er gebeuren als je geen identiteit hebt? Wat blijft er dan over?
Ik heb dikwijls het buikgevoel en de gedachte dat wij met onze ego – ons eigenzijn – voorgeprogrameerd zijn. En dat er slechts weinigen daaraan kunnen ontsnappen.
Ik weet niet, of ik jou goed begrijp, maar ‘voorgeprogrammeerd zijn’ veronderstelt een ‘programmeur’?
Dat wij ergens door de natuur = door onze genen=door onze ;anier van denken en voelen=licha;elijk en geestelijk in een bepaalde richting gedwongen worden=waar weinigen zich kunnen van los ;aken of het overstijgen door bij te leren=door te ondervinden=te vergelijken en trachten te begrijpen van uit alle ;ogelijke invalshoeken en te veranderen=te verbeteren.
‘Dat wij ergens door de natuur (…) in een bepaalde richting gedwongen worden (…)’
Dat vraag ik me af, Stephan.
We maken deel uit van de natuur, maar dat beseffen we niet. We zijn geëvolueerd tot denkende wezens, maar we hebben ons in de loop van onze menselijke ontwikkeling ‘losgedacht’ van de natuur. Omdat we deel uitmaken van de natuur, kunnen we niet aan de natuur ontsnappen. Net zo min als we aan onszelf kunnen ontsnappen.
We kunnen ons echter wel bewust zijn van ons denken, doen en laten. Daar ligt de verandering.
Wijze woorden-prima inzicht-goed uitgerukt -volledig mee eens-hartelijk dank.Stephan
En met ‘elkaar de hersens inslaan’ doel ik niet alleen op het fysieke geweld. Kijk eens wat al die nette, beschaafde, soms zeer goed opgeleide mensen uitspoken zodra ze een toetsenbord tot hun beschikking hebben. Er wordt wat afgemept. Ook hier trouwens.
Zeker. Geweld kan fysiek zijn, maar ook verbaal. Afstoting en buitensluiting zijn ook een vorm van fysieke en geestelijke agressie. Wat is echter de keerzijde van agressie?
En inderdaad, ook op dit blog zijn er volgers die links en rechts om zich heen grommen en bijten. Als je bovenstaande vraag weet te beantwoorden, kijk je er echter anders tegenaan.