Het is alweer een tijdje geleden dat ik aankondigde dat we filmpjes wilden gaan maken om uit te leggen hoe oudheidkundigen weten wat ze weten. Dat bleek makkelijker gezegd dan gedaan, maar het project vordert, dankzij de jonge filmmakers van Second Sun, wel degelijk. Langzaam maar zeker, met de nadruk op dat laatste. Er is al een filmpje online over de Lachmann-methode, waarmee classici vaststellen wat de inhoud was van antieke teksten, ook al zijn die overgeleverd in manuscripten vol schrijffouten. Ook is er een filmpje online over de uitspraak van het Latijn. Als je weet hoe die taal heeft geklonken, “werken” antieke gedichten beter.
Hoewel het dus allemaal wat langer duurt dan voorzien, denk ik dat het belangrijk is dit soort dingen uit te leggen. Als mensen eenmaal sceptisch zijn geworden over de Oudheid is het lastig ze nog terug te winnen. Je kunt dan praten als Brugman om te tonen dat de wetenschappelijke methode werkelijk de meest redelijke is, maar critici zullen dan toch vooral hun scepsis gaan projecteren op de methode, zodat de wetenschapscommunicator precies het tegengestelde bereikt van wat hij beoogt. De uitleg van de methode moet er zijn vóór mensen vraagtekens plaatsen. Voorlichting die niet proactief is, is nogal eens te laat.
Vandaag kan ik een filmpje aankondigen over een onderwerp waar momenteel geen enkele controverse over is: hoe zag antieke kleding eruit? Die controverse kan er overigens wel degelijk komen. In Rome woedt een ware oorlog tussen acteurs die zich in pseudo-Romeinse kleding hijsen en met toeristen op de foto gaan. Ik heb zo snel geen foto bij de hand maar adviseer u te kijken in Cuijk voor een vergelijkbaar voorbeeld.
De situatie in Rome is re-enactors, die vrij hoge professionaliteitsstandaards hebben, een doorn in het oog en ze hebben de gemeente Rome ervan weten te overtuigen dat slechte reconstructies van Romeinse kleding negatief afstralen op de stad. Dat leidde tot discussies over de kwaliteit van de reconstructies tussen de re-enactors en de acteurs en, nadat die in het nadeel van de acteurs waren uitgevallen en de acteurs opdracht hadden gekregen te vertrekken uit het historische centrum van Rome, zelfs tot vechtpartijen.
Terug naar Nederland: in Museumpark Orientalis in Berg & Dal bij Nijmegen maakten we bovenstaande opnamen. Met nog een shot in het Valkhofmuseum. Re-enactors Janneke Kluit en Robert Vermaat van re-enactmentgroep “Fectio” leggen uit waarop ze de reconstructies van hun kleding baseren.
Uiteindelijk gaat het gesprek niet langer over kleding, maar over de wijze waarop keizers zich presenteerden. Ik kan nu wat neuzelen over “the representational turn” in het academische onderzoek, maar dat zal ik u besparen. Kijk liever naar het filmpje en deel het, opdat meer mensen weten dat re-enactment meer is dan een plastic harnas aantrekken en met toeristen op de foto gaan.
Heel leuk filmpje. Misschien ook eens wat filmpjes laten zien waarin deze mensen optreden. Ook van belang voor mensen die zich bezig houden met historische en onderwijsfilms .
Leuk gedaan. En een welverdiend hommage aan de mensen die weekend in, weekend uit de Romeinse cultuur uitleggen. Ze zouden wat meer erkenning verdienen.
Die ouwe Romeinen hadden een goede smaak.
Leerzaam, maar visueel kan het allemaal wel wat spannender. Het is jammer dat iedereen aan een tafeltje zit. Loop een beetje rond, dan kan ik de kleding beter zien. Als je zoiets aan hebt, krijg je toch vanzelf zin om rond te paraderen? Dat is in ieder geval mijn ervaring toen ik kostuums aan het passen was voor een toneelstuk.
Hier heb ik ook aan zitten denken – maar rond paraderen doen ze dit weekeinde al in Doorn. En waarom zouden we daarnaar toegaan als we hen uitgebreid op dat filmpje kunnen bewonderen?
Bijzonder interessant, inderdaad, en heel mooie reconstructies. Het was echter een goeie aanvulling geweest als duidelijk gemaakt was dat dit de kleding uit een wel zeer bepaalde periode is en dat eerdere en latere modes daar toch weer van afweken. En als beiden gestaan hadden had je meer de snit en de plooival kunnen zien, daarvoor duurde het groepsportret net te kort. Ga je ook die andere mode-periodes nog filmen?
Maar dat vertellen ze toch? Ik ben niet echt een goed luisteraar, maar dat heb ik wel meegekregen.
Nee: er wordt twee keer gezegd dat het laat-Romeinse kleding is, en het enige jaartal dat wordt genoemd is de 6e eeuw met de mozaIeken van Ravenna. Verder staan er wat jaartallen bij de plaatjes, maar lang niet overal. Over het verschil in modestijlen gaat het niet. Ik zou begonnen zijn met: u ziet hier een gegoede man en vrouw uit de 3e eeuw (in andere eeuwen zagen ze er anders uit) en dan gaan uitleggen wat je dan ziet en waar je het vandaan hebt. Tenminste: zo deden wij het met middeleeuwse levende geschiedenis. Maar ja, andere tijden, andere gebruiken. 😉
luisreraars, bstaan die nog?
Nee, het gaat me vooral om uitleg dát erover is nagedacht.
Dat snap ik, maar het zijn filmpjes dus het oog wil ook wat.
Ik duik hierna heel snel weg, want ik ga vast op mijn kop krijgen. Toch vind ik dat ik even op moet merken dat ik dit toch wel erg ‘simpel’ vind.
Zou iemand er serieus van uit kunnen gaan, dat er niet nagedacht wordt over dit soort zaken?
Ik denk dat zelfs de speelgoedfabrikant die een plastic ‘Romeins’ harnas voor kinderen op de markt brengt, daar serieus over nadenkt.
Stijgt de ‘verdieping’ van dit filmpje uit boven het niveau van de gemiddelde ‘limes informatie’?
Oei, oei, wat heb ik nu toch gezegd 🙁
P.S.: filmtechnisch ben ik ook niet onder de indruk van die jonge filmmakers van Second Sun, sorry.
Ik kan je verzekeren dat als een film wordt gemaakt, de reconstructie van een Romeins harnas zal lijken op wat de filmmakers hebben gezien in pakweg Ben Hur. En daar is het weer gebaseerd op de wijze waarop Romeinen werden afgebeeld in de katholieke passiespelen. Aangezien ze daar steeds hetzelfde patroon gebruikten, droegen alle acteurs in zo’n passiespeld dezelfde Romeinse kleren, waardoor het idee is ontstaan dat de legionairs een uniform hadden. In Asterix zul je dat ook zien.
Samenvattend: als je denken definieert als de activiteit die we bij alles vroeg of laat wel doen, dan wordt er over nagedacht. Als je bedoelt écht denken, dan moet ik constateren dat de Oudheid er bekaaid vanaf komt.
Overigens is in de film over Michiel de Ruyter het ANWB-bordje op de voorgevel van zijn huis nog te zien. Dus uniek voor de Oudheid is onnadenkendheid niet.
Oooooooh, je gaat toch niet de MdR film aanhalen als vergelijking, hè? Niet doen. Wat Robert en Janneke doen is duidelijk, zonder dat je er verstand van hoeft te hebben, zeer verantwoord. Geen twijfel mogelijk De groepsfoto is daar ook een bewijs voor, al zie ik daar geen blote benen op zoals die in de mozaïeken te zien zijn (het was daar vast warmer dan hier). Waar ik op doel is het plaatsen in de tijd om een indruk te krijgen van hoe ‘modes’ evolueerden. Je kunt er overigens van uitgaan dat de meeste serieuze re-enacters heel goed weten wat ze doen en zo’n hintje naar de periode die ze uitbeelden hoeft niet meer dan een seconde in beslag te nemen. Al was het alleen maar om te kunnen googlen over wat eerst kwam: de derde of de vierde eeuw.
De zo herkenbare Attische helmen in zulke films (en in Asterix, en bij Playmobil en in winkels met verkleedkledij) zijn vrijwel zeker artistieke conventie. Een mooi voorbeeld zijn de praetorianen op een reliëf in het Louvre-Lens. Dat lees ik toch in een Osprey-publicatie over de praetorianen, overgenomen op Wikipedia.
Leuk en een wat mij betreft zeer verhelderend filmpje.
Ik ben het wel eens met de opbouwende kritiek hierboven, vooral een afwisseling met staan zou het levendiger hebben gemaakt. Ik wil er nog aan toevoegen: spreek iets langzamer; en verder technisch: het filmpje is grotendeels niet echt scherp, vanaf ong. 5.42 beter.
Maar ga ermee door!
Jammer genoeg pakt mijn browser het fimpje niet op. Als ik de reacties lees, krijg ik ook de indruk dat niet echt duidelijk is uit welke tijd de kleding precies komt. Dat mode van tijd tot tijd verandert, weet iedereen zo ook wel,maar het lijkt me interessant om te weten hoe snel dat indertijd gebeurde. De periode dat iets modieus was duurde vast langer dan nu. Stoffen waren bewerkelijker, importeren duurde langer, en verven was moeilijker dan nu. en ze hadden geen naaimachines. Lang niet iedere Romeinse zal echt goed gekleed zijn geweest. Ik zou ook wel willen weten of er aandacht is besteed aan accessoires zoals oorbellen, handtassen enz. En welk parfum men toen droeg.
Misschien zie ik het filmpje nog eens, als ik een modernere computer heb.
Oorbellen kwamen aan bod. En heb je geen tablet of smartphone? Op die van mij doet alles het prima.
Bedankt, Frans, leuk om te weten. Zonder oorbellen zou het beeld onvolledig zijn geweest.
Smartphone? zo modern ben ik (nog) niet! ik heb alleen een Mac uit het stenen tijdperk, maar ik ben eraan gehecht. De browser is verouderd. Het is een tablet, als ik het wel heb.
Leerzaam, en ik sluit me aan bij de suggestie dat de sprekers, die in dit geval goed bekeken moeten kunnen worden, meer in beeld komen, bijvoorbeeld wandelend?
Verder was ik geïntrigeerd door het feit dat wij in Vlaanderen sommige woorden ‘vloeiender’ uitspreken: mozaJiek, stanbeeld (met stille d).
Voor mij (geboren 1947, opgegroeid in Haarlem) is “standbeeld” met “d” spellingsuitspraak, dwz. een variant die van levend taalgebruik afwijkt door de spelling slaafs te volgen. Als je denkt in termen van goed en fout, is het fout. Ik betwijfel nogal of er op dit punt een verschil is tussen noord en zuid.
In Duitsland zijn er kwalitatief goede re-enactors die al jaren onderzoek hebben gedaan zoals Marcus Junkelmann. De boeken Die Reiter Roms geven goede uitleg.