De hoeveelheid onzin die over de Oudheid wordt uitgekraamd, is groot, heel groot. Daar kun je je schouders over ophalen, maar dan blijft die onzin zich verspreiden en gaan steeds meer mensen denken dat de Oudheid onzin is. Dat. schiet. ook. al. lekker. op. We mogen de schouders dus niet ophalen. Een professionele wetenschapsvoorlichting is, als het gaat over de Oudheid, vermoedelijk minder gebaat bij het verstrekken van juiste informatie dan bij het weerleggen van onjuiste informatie en bij uitleg van het wetenschappelijk proces.
Dit geldt des te meer als hoogleraren onzin verspreiden, want het publiek neemt zo’n hoogleraarstitel serieus. Het geldt helemáál als een hoogleraar onzin uitslaat in een gerespecteerd medium zoals De Volkskrant. En raad eens? Afgelopen zaterdag mocht Bas Haring, hoogleraar publiek begrip van wetenschap, dingen zeggen over biodiversiteit. Samengevat zegt hij dat we niet alle soorten kunnen beschermen en dus moeten selecteren. Daarover heb ik verder geen mening, maar ik heb wel wat te zeggen over iets wat Haring terloops zegt, namelijk dat het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden een probleem heeft.
Dat heeft een magazijn vol grote zakken met opgegraven scherven uit het verleden. Op een gegeven moment komt dat in de weg te staan.
Los van het feit dat opgegraven scherven uit het Nederlandse verleden vooral liggen in provinciale archeologische depots, los van het feit dat in het depot van het RMO nog genoeg ruimte is, los van het feit dat materiaal dat in het buitenland is opgegraven daar moet blijven en ook nog los van het feit dat die scherven een museale, educatieve functie hebben die een hoogleraar publiek begrip van wetenschap toch zou moeten begrijpen: die opgegraven scherven uit het verleden vormen onvervangbare wetenschappelijke informatie.
Niemand hoeft van het verleden te houden. Ook een hoogleraar publiek begrip van wetenschap niet. Maar van zo iemand verwacht ik wel begrip van wetenschappelijke data.
***
Waarom verdient deze opmerking weerlegging? In feite hebben de spreker en de lezer een soort afspraak, namelijk dat een redenering is gebaseerd op zaken waarover iedereen het eens is. Dit is de common ground uit veel theorieën over wat communicatie nu eigenlijk is. Als ik u wil overtuigen van een stelling moeten de aannames waarop ik mijn redenering baseer door u worden gedeeld. In dit geval kan het publiek niet controleren wat er in het RMO gebeurt en vertrouwt de krantenlezer erop dat wat Haring over het RMO zegt common ground is. Zeker omdat de man hoogleraar is. Zo nestelt zich in het bewustzijn dat in het RMO grote zakken met opgegraven scherven in de weg staan.
Van Halbe Zijlstra’s provocatie dat hij niet wist wat hij moest met een museum vol opgegraven potten en pannen herkende het publiek wel dat het een provocatie was. Dit keer wordt de oudheidkunde opnieuw in diskrediet gebracht, maar veel venijniger doordat het terloops gebeurt en de krantenlezer geen argwaan heeft.
U merkt, ik haal er mijn schouders niet over op. Het zou De Volkskrant sieren als ze dit rectificeerde maar ik ben er vrij zeker van dat de redactie de Oudheid, die toch alleen maar onzin is, niet belangrijk genoeg meer vindt om er adequaat over te schrijven.
Och, degenen die zich niet voor de Oudheid interesseren, zijn het na vluchtige kennisneming alweer vergeten. En zij die zich wel voor de Oudheid interesseren, weten wel beter. Misschien vinden ze die zakken wel wat slordig, maar ze denken niet dat de Oudheid onzin is.
Laat uw plezier in België er niet door bederven.
Dit is nu net waar je in de publiekscommunicatie tegenaan loopt: dat potentieel geïnteresseerden hun conclusies al klaar hebben. Juist doordat steeds de negativiteit over het onderwerp in de media overheerst.
Nee, A. Minis, dit is wel degelijk ernstig en Jona reageert hier heel terecht op. Een hoogleraar spreekt met gezag. Althans, dat mag je aannemen. Als iemand met een dergelijke autoriteit zich bedient van onjuiste informatie -hier toch wel framing- om zijn mening kracht bij te zetten, moet je dat niet over je kant laten gaan. Een hoogleraar heeft een wetenschappelijke standaard hoog te houden, of hij nu hoogleraar publiek begrip van wetenschap is of iets anders. Op deze manier krijgt het publiek dus juist geen begrip van wetenschap. Haring is mijns inziens vooral bezig met een mening en daar zijn er nog wel meer van. Om die mening te verkopen als wetenschap is zeer dubieus. Kun je zo’n wetenschapper nog wel serieus nemen? Ik denk eigenlijk van niet.
Ik zou mij tot Bas Haring wenden.
Ik heb Haring weleens geschreven over zijn boekje over de evolutieleer, waarin hij de god van de gaten introduceert. Ik vroeg hem welke oudhistoricus hij had geconsulteerd, want het is onzin. Hij reageerde niet.
Bas Haring is één der velen die het een misvatting noemen om te denken dat Darwin beweerde dat mensen van apen afstammen.
Darwin heeft nooit beweert dat mensen van apen afstammen. Darwin beweerde dat mensen en apen gemeenschappelijke voorouders hadden. Dat is iets heel anders.
Lees eind zesde hoofdstuk van Descent of Man, daaruit heb ik op dit blog eerder geciteerd. Darwin beweert niet dat mensen van een nu bestaande soort afstammen.
“Darwin heeft nooit beweert dat mensen van apen afstammen. Darwin beweerde dat mensen en apen gemeenschappelijke voorouders hadden.”
Toevallig schreef ik een paar maanden geleden een stukje over precies dit onderwerp: Wij stammen wel degelijk van apen af (en Darwin dacht dat ook)
Gekibbel om niets. Lees allemaal eerst dit, in geval u het nog niet gedaan heeft:
https://nl.wikipedia.org/wiki/Cladistiek
Dat wordt het volgende eenvoudig en kristalhelder.
Chimpansees, bonobo’s, gorilla’s en orang-oetan’s zijn apen.
De gemeenschappelijke voorouders van hen en van mensen waren apen.
Mensen zijn apen.
Het oude stelsel, dat teruggaat op Linnaeus, en begrippen als orde en familie bevat, is achterhaald. Wat Darwin erover zei is net zo min relevant als wat Newton zei over lichtgolven.
FrankB, meen je nu echt dat de observatie dat een hoogleraar ‘Publiek begrip van de wetenschap’ herhaaldelijk aperte onzin achteloos als waarheid presenteert “gekibbel om niets” is? Ik kan het me nauwelijks voorstellen.
De suggestie dat ik niet weet waar ik over praat die uitgaat van je verwijzing naar de wikipedia zal ik maar opvatten als indicatie dat je mijn stuk niet gelezen hebt, hoewel het meer als een belediging voelt.
Mensen, het is 23:00 en ik ga een waterpijp roken voor ik naar bed ga. Zullen we de discussie voor vandaag beëindigen voor er harde woorden gaan vallen?
@Arno: de observatie “hoogleraar presenteert aperte onzin als waarheid” was niet het onderwerp van mijn reactie; de daaropvolgende non-discussie over mensen en apen wel.
“hoewel het meer als een belediging voelt.”
Ik heb “in geval u het nog niet gedaan heeft” geschreven juist omdat ik geen flauw idee hebt of u dat stukje op Wikipedia hebt gelezen. Overigens heb ik uw stuk wel gelezen, zodat ik mij verbaas dat u er zelf niet op gewezen hebt dat mensen apen zijn.
Naar dat Wikipedia-artikel verwijzen met “in geval u het nog niet gedaan heeft”, de grenzeloze arrogantie alsof we daaruit onze eerste kennismaking met cladistiek moeten halen. Voor de aardigheid zojuist nagekeken uit welk jaar het Russische boekje over dat onderwerp in mijn bezit is: 1990!
Leer zelf eerst maar eens dat Homo sapiens niet met twee hoofdletters is en Goebbels niet met -ö-. Mijn eerste kennismaking met diens naam was overigens als kind in een door mijn vader bewaarde krant die wel Göbbels schreef. Mijn geheugen laat mij in de steek of dat dezelfde krant was met foto van Goebbels en Seyss-Inquart, twee manken samen op één trapje (bordes) voor een gebouw.
Beste FrankB,
Je zegt in je reactie van 7 augustus 2019 om 8.50 am:
Mag ik je even wijzen op de context van mijn verwijzing op dit blog naar een stukje op mijn blog?
Henk Smout reageerde op Jona Lendering’s ervaring met Bas Haring met verdere evidentie dat Haring frequent voorkomende onzin achteloos herhaald. Manfred betwijfelt dat het in het in het door Henk aangevoerde voorbeeld niet om onzin gaat. In reactie daarop verwijs ik naar een stukje waarin ik ondermeer beargumenteer dat Darwin wel degelijk beweert dat mensen van apen afstammen.
Gezien de context (is Harings bewering dat het een misvatting is dat Darwin meende dat we van apen afstamde onzin?) is die verwijzing uitermate relevant. Jouw verwijzing naar een ingewikkeld Wikipedia artikel waaruit we de conclusie zouden moeten trekken dat mensen apen zijn en van apen afstammen is daarentegen totaal irrelevant met betrekking tot die kwestie.
Henk Smout legt hierboven al duidelijk uit waarom die verwijzing uitermate arrogant is. Ik kan mij er geheel in vinden.
Je hebt er kennelijk overheen gelezen, maar in het stuk waar ik naar verwijs leg ik ook uit waarom men in de huidige biologie van mening is dat mensen apen zijn en van apen afstammen, met cladogram en al.. Als iemand het nodig vind om naar aanleiding daarvan naar een ingewikkeld wikipedia artikel te verwijzen en daar de sneer “in geval u het nog niet gedaan heeft’ aan toevoegd voelt dat als een belediging. Vandaar dat ik er maar vanuit gegaan ben dat je het stuk niet of niet goed gelezen heb. Daar ga ik overigens nog steeds vanuit, omdat je opnieuw suggereert dat ik er niet op gewezen heb dat mensen apen zijn.
[Ik sluit de discussie.]
Voor zover ik dat kan beoordelen, schrijf je een helder en logisch betoog over hoe er in de evolutiebiologie op dit moment tegen de afstamming van de mens wordt aangekeken, los van de vraag of dit wel of niet juist is.
“Bas Haring is één der velen die het een misvatting noemen om te denken dat Darwin beweerde dat mensen van apen afstammen.”
En zo iemand is hoogleraar ‘Publiek begrip van wetenschap” aan de faculteit Wis- en Natuurkunde …. 🙁
Ik kon trouwens nergens een lijst van wetenschappelijke publicaties van hem vinden, noch een beschrijving van het werk van zijn onderzoeksgroep. Zijn populair-wetenschappelijke boeken over evolutie, de mileuproblematiek, de ziel, het bewustzijn en de wil, biodiversiteit, economie en wat-er-verder-nog-voor-m’n-voeten-liep leverde hem kennelijk niet alleen de ‘Duidelijketaalprijs’ van de VU op (“Bas Haring maakt ingewikkelde kwesties concreet en begrijpelijk. Tegelijk laat hij daarmee de waarde van het wetenschappelijk onderzoek zien.”)!
Haring studeerde ‘Cognitieve Kunstmatige Intelligentie” en is gepromoveerd in de informatica op een proefschrift over ‘Adaptive image segmentation’. Met die achtergrond ben je tegenwoordig kennelijk gekwalificeerd om aan de faculteit ‘Wiskunde en Natuurwetenschappen’ van de Universiteit Leiden college te geven over “(i) bio-ethiek – voor bachelor studenten biologie; (ii) scientific narration and visualisation – over het uitleggen van wetenschap via beelden en verhalen; en (iii) on being a scientist – over het wezen van wetenschap en wetenschappelijke integriteit.”
Tha.
Efficiënt desinformeren is geenszins tot de Oudheid beperkt.
Misschien moet je hem eerst boeken als spreker (https://www.hetsprekersbureau.nl/sprekers/bas-haring/?gclid=CjwKCAjwyqTqBRAyEiwA8K_4O-bIcePxXofTMxq653FZgcXF058b-7mirPsJN-hLRpsCCBo0xEBHphoCFDwQAvD_BwE).
Doodzwijgen lijkt een ruim verspreid fenomeen in wetenschappelijke kringen als de ontvanger van kritiek wel weet dat hij/zij fout zit, maar niet voor het ‘wereldje’ af wil gaan.
Maar, Jona, de reactie “de meeste vondsten liggen in depots” is natuurlijk ook een beetje flauw.
Ik speel nu even advocaat van de duivel, maar reageer eens op het wel degelijk zorgelijke verschijnsel van de post-Malta rapportenberg.
We verzamelen data, data en nog eens data, maar de synthese blijft achter of is meestal geheel afwezig.
Wellicht doelt Haring daarop?
Dat zijn twee dingen, beste Jeroen. al zijn ze verwant. Haring heeft het over selectie. Als hij een goed voorbeeld had willen geven, zou hij het kunnen hebben over de selectiedocumenten van de archieven. Het ontbreken van synthese is eigenlijk iets anders.
Dat is wel zo.
En hij stapt over het feit heen dat de 700 vijgenwespen niet zijn ‘geselecteerd’, terwijl dit niet geldt voor de zakken met vondsten in depots.
Daar is in het veld al wel degelijk een selectie overheen gegaan (wel of geen context, etc etc).
Vanuit wetenschappelijk oogpunt blijft de vraag echter hetzelfde; wat levert het aan kennis op? Wat doen we met 700 vijgenwespen, of eenzelfde aantal dozen met vondsten?
Het lijkt nu soms wel alsof we alleen nog maar het verleden voor de toekomst opgraven.. bewaren in situ is het beste, want ‘in de toekomst’ haalt men daar veel meer info uit met de technieken van dan… vondsten integraal verzamelen, want ‘in de toekomst’ is er vast een student die er enkele diagrammetjes op loslaat.
Probleem is dat we nu al zo’n 25 jaar ‘in de toekomst’ zitten…
Ik wil hier graag iets over zeggen. Haring bedient zich van de stijlfiguur van de hyperbool. Zijlstra deed hetzelfde. De gedachte daarachter moet je wel serieus nemen. Twee jaar geleden waren mijn vrouw en ik in het Museo Nazionale dell’ Agro Picentino, een monumentaal maar al aardig vervallen museum in Pontecagnano bij Salerno. Stampvol potten en pannen, maar je zag in een oogopslag het gelijk van Zijlstra.
Een van de betere series van Jona Lendering vind ik Museumstukken. Daaruit blijkt dat ook achter “potten en pannen” vaak meer verhalen schuil gaan dan men op het eerste gezicht vermoedt. En dat ze onmisbaar zijn voor onze kennis van het verleden. Misschien moet u die eens lezen. Ze bewijzen namelijk het ongelijk van Zijlstra.
Maar ze spreken niet vanzelf, hé.
Nee dat klopt, maar ik neem niet aan dat Halbe Zijlstra musea in Salerno op het oog had toen hij zijn opmerking maakte.
Doet me weer denken aan het commentaar van Rumsfeld in april 2003 op de plundering van het Museum in Baghdad: “Some Pottery” – “Stuff Happens”
Je stukje is me uit het hart gegrepen, Jona.
En biodiversiteit is wel belangrijk, minder soorten wespen, minder soorten vijgen.
En vijgen worden gegeten, vind het een heel aparte vrucht.
Dat is het hele eiereten. Een minuscuul onooglijk klein beestje kan een cruciale rol in de voedselketen spelen. Daarom heb ik wel een mening over wat Haring (interessante naam binnen deze context) over het al dan niet uitsterven van diersoorten te zeggen heeft: dat heerlijke Duitse woord Quatsch! Hij zegt dit overigens al jaren, niks nieuws. En ik denk dat we niet al te zwaar moeten tillen aan die opmerking over potscherven in zakken, hij had net zo goed kunnen zeggen: in het Natuurhistorisch Museum hebben ze zakken vol met botjes van dinosaurussen. Dat is niet zozeer bedoeld om het wetenschappelijk onderzoek onderuit te halen, maar meer om z’n betoog dat we best wat soorten kunnen missen, kracht bij te zetten. Wat hebben we aan al die potjes en al die botjes en al die soortjes? Nou, dat vergroot onze kennis over de wereld, Bas. En dus, inderdaad, Jona, je hebt gelijk m.b.t het uitleggen van het wetenschappelijk onderzoek, maar misschien staar je je in dit geval iets te blind op een detail. En misschien moet Haring wel de wereld verbeteren door te beginnen bij zichzelf en de soort “hoogleraar publiek en wetenschap” (ik wist niet eens dat je dat kon worden) te laten uitsterven. (Sorry, ik kon de verleiding een grap te maken niet weerstaan.)
U kunt wel gelijk hebben, maar als je dit over je kant heen laat gaan, geef je toch weer mensen een stok in handen om op zo’n opslag te gaan bezuinigen. Daarom ben ik van mening dat Jona het beste een open brief kan schrijven naar deze krant, liefst ondersteund door enkele collegae, die ook bekend zijn bij het grote publiek. ( ik zag al de hr. Van der Tuuk ) Maar wie ben ik?
Deze reactie hoorde eigenlijk bij de reactie van Minis .
Ja, dat zou kunnen als Bas Haring een autoriteit op archeologisch gebied was, die zoiets zou betogen in een artikel over het Museum. Maar een terloopse opmerking in een betoog over iets anders? dat valt volgens mij de meeste mensen niet eens op. Als het al gelezen wordt, is het snel weer vergeten. Of niet serieus genomen, want het is nogal dom. Ik denk dat de invloed van Bas Haring schromelijk wordt overschat.
Misschien zou het Museum kunnen reageren.
Juist terloopse opmerkingen zijn het gevaarlijkst want dan is het publiek niet bedacht op misleiding.
Je beschrijft het mechanisme goed, maar ik denk dat het woord “misleiding” te groot is. Haring praat over dingen waar hij geen verstand van heeft en dat is iets anders.
Beste A. Minis.
Ik denk dat jij op jouw beurt de invloed van het terloops herhalen van onzin onderschat. Juist omdat de opmerking terloops is bevordert hij het beklijven van de onzin.
Bovendien, gaat het toch niet alleen om de feitelijke invloed van dezeene opmerking? Haring is hoogleraar ‘publiek begrip van wetenschap’, ja? Hij heeft ondermeer tot taak studenten de competentie (zoals dat tegenwoordig in het onderwijskundig jargon heet) bij te brengen hun vak op een voor het publiek begrijpelijke manier te presenteren. Zelfs als zou hij geen enkele invloed hebben op de opvattingen van het publiek over het RMO, dan nog is het zorgelijk dat zo iemand geaccepteerde onzin over een ander vakgebied als waarheid presenteert en als dusdanig (ik bedoel dus: alsof het waar is) gebruikt om er zijn punt mee te illustreren. Dit toont toch dat hij niet in de waarheid van wat hij zegt geïnteresseerd is (met andere woorden dat hij maar wat zit te lullen – zie Harry Frankfurt’s dunne geschrift met de titel *bullshit*)? Zo iemand verdient het toch niet hoogleraar ‘publiek begrip van wetenschap te zijn’ vind je het niet zorgelijk dat hij die functie desalniettemin heeft? Vind je het niet zorgelijk dat de faculteit wiskunde en natuurwetenschappen van de universitet Leiden goede sier denkt te maken door iemand die te benoemen die weliswaar de vaardigheid lijkt te hebben het publiek te boeien, maar kennelijk geen kennis van en interesse heeft in onderzoek naar wetenschapscommunicatie en de effecten van daarvan? Ik vind dat allemaal uiterst zorgwekkend!
Er is een merkwaardige paradox: het met feiten weerleggen van onzin maakt dat de onzin meer geloof vindt. Daarom kan b.v. De Telegraaf allerlei negatieve onzin over linkse politici schrijven: het weerleggen daarvan zou zorgen dat het geloof in die onzin groter wordt.
Straal negeren van onzin is geboden, en ondertussen – om met Pooh te spreken “meanwhile in another part of the forest” de juiste informatie verspreiden, zonder enigerlei verwijzing naar onzin
Is een beetje lastig als bv. een minister Intelligent Ontwerp gaat propageren of een niet nader genoemde politcus witte culturele suprematie. Hitler en Göbbels hadden namelijk gelijk toen ze zeiden dat leugens (en hoe terloops ook, de opmerking van Haring kan zo genoemd worden) geloofd worden als ze maar grof genoeg zijn en vaak genoeg herhaald. Hoewel ik sympathie heb voor uw standpunt is deze uiteindelijk niet houdbaar, vrees ik.
Ministers propageren van alles, maar het volk gelooft alleen wat het wil geloven. Ik heb even gezocht naar de onderzoeken waarin het door mij genoemde verschijnsel is gevonden, maar ik kon ze zo gauw niet vinden. Het is ook wat subtieler dan ik zo in het kort kon aangeven, met b.v. een verschil tussen “linkse” en “rechtse” proefpersonen, maar ik herinner de details niet goed genoeg om die – als dat in dit format al kon – weer te geven.
Maar in elk geval geldt:a s je zo’n terloopse opmerking frontaal gaat aanvallen bewijs je hem veel te veel eer en is het effect averechts: veel meer mensen zullen Haring geloven dan als je die opmerking had genegeerd.
Tja, dan was er wellicht een misverstand – in uw vorige reactie schreef u “negeren van onzin is geboden”, nu schrijft u “zo’n terloopse opmerking”. Gegeven de gemiddelde kwaliteit (behoorlijk hoog, ook als ik het zoals laatst grondig oneens ben) van uw reacties ga ik u niet beschuldigen van het verschuiven van doelpalen, maar ik merk wel op dat verre van alle onzin terloops is.
“het volk gelooft alleen wat het wil geloven”
En dit is beneden uw gebruikelijke niveau. Het betekent niks, het zegt niks, het argumenteert niks en het weerlegt niks.
“het door mij genoemde verschijnsel ”
Dit is niet wat ik tegenspreek. Wat ik beweer is dat negeren lang niet altijd de beste strategie is. U beantwoordt mijn twee voorbeelden daarvan met nietszeggendheid, gevolgd door herhaling van wat ik toch al niet tegensprak. Tja.
Dat is natuurlijk zo. 😉
Beste Arno Wouters
U snijdt weer een andere vraag aan: of het niet zorgwekkend is dat een lichtgewicht als Bas Haring een dergelijk professoraat bekleedt. Ja, dat is zorgwekkend. En dat in een zo belangrijke faculteit. Zeer zorgwekkend.
Maar of die domme opmerking zoveel invloed kan hebben, waag ik toch echt te betwijfelen.
En ik denk ook niet dat Bas Haring met opzet wil misleiden. Hij weet gewoon niet beter.
Of elke terloopse opmerking gevaarlijk is? zou het? Of ziet JL misschien beren op de weg als het om zijn geliefde archeologie gaat?
Ik denk dat Jacob Krekel gelijk heeft: het wordt pas echt gevaarlijk als u er teveel gewicht aan hecht. Dan gaat Bas H. zich misschien nog verdedigen, dan krijg je een discussie en dan gaan misschien sommigen nog denken dat een hoogleraar (!) gelijk zou kunnen hebben.
Alweer veel teveel eer voor Bas Haring, deze discussie.
Dat is inderdaad een probleem: iemand die niet weet wat ‘ie niet weet en toch spreekt. Haring is niet de enige en het is ook niet voor het eerst dat De Volkskrant ruimte biedt aan iemand die een voorbeeld aanhaalt over iets waar ‘ie geen verstand van heeft.
https://mainzerbeobachter.com/2017/05/09/buitenaards-gesteente/
Je zou hopen dat het gezien wordt door de interviewer (die ik heb leren kennen als integer) of door een eindredacteur. Maar zo is het dus niet gegaan.
@A.Minis: Nou, daar kan hij het mee doen, onze Haring.