Archeologen vinden, zoals ze zelf zeggen, alleen maar sporen van resten van overblijfselen. Die uit de grond halen is al lastig. Het echte werk moet dan nog beginnen: de interpretatie, waarbij het vaak draait om vergelijkingen met soortgelijke vondsten elders. Teksten en de resultaten van antropologisch onderzoek zijn ook middelen om verder te komen. Plus een stevige hoeveelheid logisch nadenken. Herinterpretaties van bestaande vondsten zijn, zoals in elke wetenschap, aan de orde van de dag.
Daarna blijft er nog een hele hoop over waarvan je geen idee hebt wat het is.
Gelukkig is er de Eerste Hoofdwet van de Archeologie: als je niet weet wat het is, is het vast religieus. Combineer dit met het voortleven van het Victoriaanse idee dat alle antieke religie ging over vruchtbaarheid en presto, je kunt elk voorwerp alsnog van een verklaring voorzien. Het helpt daarbij dat nogal wat voorwerpen staaf- of cirkelvormig zijn, zodat je er altijd wel een fallus of vagina in kunt herkennen.
Ik dacht dat iedere journalist inmiddels wel wist dat voorzichtigheid is geboden bij het schrijven over oudheidkunde. De uitzondering die de regel bevestigt is Trouw, een krant die steeds opnieuw bokken schiet. Als er twee manieren zijn om over het verre verleden te schrijven, een goede en een verkeerde, zal Trouw de verkeerde manier kiezen. Elke keer. Strijk en zet. Telkens weer. Zoals nu. In Pompeii, zo lezen we, is een kist gevonden met
kristallen en gesteenten, knopen gemaakt van bot, oriëntaalse kevers, amuletten, poppen, bellen, miniatuurpenissen en zelfs een kleine schedel. De vondst kan deel uitmaken van een soort ‘schatkamer van een tovenaar’, zei de directeur van de opgravingslocatie Pompeï, Massimo Osanna.
Ik heb ook een rommelzolder met dit soort troep maar dat maakt me echt niet tot tovenaar. Die tovenaar staat trouwens ook nergens in het persbericht (Engels, Italiaans). Zie ik het goed, dan is die een verzinsel van de BBC. U weet wel, een van de meest onbetrouwbare bronnen van oudheidkundige informatie. Er is ook geen schedel gevonden, er zijn amuletten gevonden met een afbeelding van een schedel.
Ik kan nog wel even doorgaan, en het is belangrijk dat flauwekul wordt weerlegd, maar ik heb vandaag gasten. Ook een wetenschapsblogger, zoals Maarten Keulemans me vorig jaar noemde, heeft weleens andere zaken aan het hoofd.
Ik herinner er echter aan dat Trouw ook de krant was die twee pagina’s bood aan een Jezusmythicist en er, daarop aangesproken, nog een hoofdredactionele schep bovenop deed. Toen het inzicht dat men een eeuw wetenschappelijk onderzoek had genegeerd eindelijk inzonk, was de redactie niet in staat de correcte weerlegging te herkennen. Verder was Trouw de krant die kritiekloos aandacht besteedde aan de Jordaanse Fake Loden Codex; was Trouw de krant die denkt dat u negentiende-eeuwse ideeën hebt over de Zondeval; was Trouw de krant die Stijn Fens’ hopeloze artikel over Mithras afdrukte (zie vorige link); was Trouw de krant die reclametaal van de opgravers van de Nicolaas-kerk in Myra niet doorprikte; was Trouw de krant die een artikel over Libanees DNA publiceerde dat in kwaliteitsgebrek alleen wordt overtroffen door Fens’ feitenvrije Mithrasgeneuzel; en was Trouw de krant die een volslagen quatsch-stuk publiceerde over Tenea.
Er is meer – ik geloof dat ik ook eens heb geschreven over Trouws stukken over de Lijkwade van Turijn – maar ik denk dat zo wel voldoende duidelijk is dat de krant systematisch ruimte biedt aan berichten die zijn gebaseerd op verouderde manieren van interpretatie. Vanzelfsprekend kan geen journalist alles weten, maar als je dezelfde fout blijft maken, is er iets ergers aan de hand. Vermoedelijk spelen drie problemen tegelijk.
- De redactie weet betrouwbare en onbetrouwbare informatie niet te herkennen.
- De redactie weet niet hoe schadelijk slechte artikelen zijn.
- Trouw beschouwt nieuws over de Oudheid als zo triviaal dat blunders geen rectificatie behoeven.
Dat laatste zou niet uniek zijn. En laten we eerlijk zijn: classici, archeologen en oudhistorici hebben de afgelopen dertig jaar werkelijk alles gedaan om deze minachting te doen groeien.
Gratis tip voor iedere journalist: vraag bij elk persbericht over de Oudheid advies aan mensen die zijn gespecialiseerd in het uitleggen van de Oudheid aan het grote publiek. Ik bedoel: vraag het eens in een museum.
Maar dat amulet, wat is daar dan mee? Ik wil best iets anders in dat symbool zien, maar toch……
Het is een vruchtbaarheidssymbool, maar dat maakt de eigenaar nog niet tot tovenaar. Het zegt ook niets over religie, net als hedendaagse pornografie iets zegt over ons geestelijk leven.
Geweldig antwoord Jona. 😉
Ik heb altijd begrepen dat de phallus primair een symbool is voor mannelijke kracht (en dat kan natuurlijk vruchtbaarheid impliceren). Het symboliseert zoiets als “wegwezen, ik ben sterk” — het is vaak een afwering van de vijand, en/of het Kwade. Daarom zie je ze veel in amuletvorm, of op stadsmuren (zoals in Alatri). Misschien is dit wel heel Italisch; het kan in andere gebieden/tijden natuurlijk anders zijn geweest.
Maar het idee dat dit een tovenaarskist is geweest is uiteraard absurd. Het is ongetwijfeld een kist geweest met hebbedingetjes die anders maar zouden rondslingeren. Zo’n inkijk in het privéleven is juist wat dit soort opgravingen zo spectaculair maakt.
“Viruly las graag de krant, maar de berichten over de luchtvaart sloeg hij altijd over. Dat was alleen maar onzin”, las ik ooit in een artikel over hem. Je kunt dat veralgemenen: een specialist op een kennisgebied zal altijd massa’s fouten in de pers kunnen aanwijzen.
Toen ik nog op het ministerie van onderwijs werkte kon ik moeiteloos uit de door Jona zo hooggeachte Volkskrant en NRC net zo’n rijtje produceren als hierboven staat over Trouw en de oudheid. Er waren zelfs gevallen waarin de onzin bewust geproduceerd werd, omdat een krant nu eenmaal alleen in leven blijft als ze de vooroordelen van haar lezers kietelt.
Zoals de Telegraaf iedere kans aangrijpt om iets negatiefs over linkse politici te schrijven, zoals ook onlangs met voorbijgaan aan het recht op privacy van minderjarigen. Maar de berichtgeving van de T over onderwijs was vrij goed. Kennelijk kende de krant daar geen vooroordelen waar je rekening mee moest houden.
Laat ik eerlijk zijn – vanuit het dieptepunt een jaar of vijf, zes geleden is Trouw weer een beetje opgekrabbeld. Maar het niveau van 20 jaar geleden heeft de krant nog lang niet.
De Volkskrant heb ik rond 1995 al opgegeven. De NRC heb ik nooit prettig gevonden, dus wanneer en hoe het daarmee mis is gegaan weet ik niet.
Die anekdote van Viruly is de standaardverdediging van journalisten om zich niet in opbouwende kritiek te hoeven verdiepen. Hoe vaak ik De Gelderlander niet heb geschreven over de zoveelste stommiteit over de limes, weet ik niet, maar die luchtvaartspecialist heb ik al vier keer teruggeketst gekregen.
“Gelukkig is er de Eerste Hoofdwet van de Archeologie”
Je hebt een slechte invloed op me, JonaL. Hier komt de Anderhalfde Hoofdwet van de Archeologie, zoals geïnterpreteerd door FrankB: iedere keer als we lezen “tempel, god, religie ed mbt de archeologie” heeft men geen flauw idee waar men het over heeft. Tenzij men het tegendeel bewijst, maar dat komt hoogst zelden voor.
Bij gebrek aan beter lees ik op internet als aanvulling op DvhN ook Trouw en krijg nou een staart! Ik had het stukje van Trouw al gelezen en de Anderhalfde Hoofdwet correct toegepast.
“Vermoedelijk spelen drie problemen tegelijk.”
Numero 4: Verkoop is belangrijker dan kwaliteit. Al geef ik toe dat dat vanuit het oogpunt van de eigenaar van Trouw – die stinkend rijke Belgische familie – dat geen probleem is, maar een pluspunt.
“Ik bedoel: vraag het eens in een museum.”
Zie probleem numero 4. Dat kost tijd en geld. Iets in elkaar draaien achter een computer, na een paar stukjes gelezen te hebben, is zoveel gemakkelijker. Dus neemt Trouw geen journalisten in dienst die jouw advies opvolgen.
Geen idee hoe het op de redactie van Trouw (en andere kranten) gesteld is, maar ik heb al onbetrouwbare geruchten vernomen dat ook journalistiek werk uitbesteed wordt aan lage lonen landen. Dat is de volgende stap. Voorspelling: die kant gaat het met de voormalige kwaliteitskranten ook op.
Men dient eerst cynisch de feiten onder ogen te zien voor men er iets aan kan doen. Voor wat Trouw en andere kranten betreft blijf ik voorlopig zeggen: niet kopen of abonneren. Want voor minder geld kun je dit krijgen:
https://www.dvhn.nl/drenthe/Puzzelen-met-eeuwenoude-scherven-in-eerste-noordelijke-ArcheoHotspot-in-Coevorden-het-loopt-nog-niet-storm-24719789.html
Vraag: zijn er andere regionale kranten die dezelfde kwaliteit kunnen nastreven, omdat ze nog onafhankelijk zijn?
U moet niet enkel de kranten de schuld geven . Het geldt net zo hard voor het grote publiek die massaal de krant heeft opgezegd , want ik kan alles op internet vinden. 🤪🤪
Welkom in uw prívé bubble anno 2019!
Ja en nee. Ik zie sommige kranten kritischer worden over de prietpraat over de Oudheid. Ik zie het bij Trouw niet gebeuren. Dus er is wel degelijk, ook bij dalende abonnee-aantallen, verbetering mogelijk.
Bespreek dan ook de goede voorbeelden.
Goed voorbeeld , zeg ik als schoolmeester , doet volgen en met stroop vang je meer vliegen als azijn. Volwassenen zijn soms net kinderen. 😂 Ook journalisten dus.
Dat lijkt mij een uitstekend idee!
Trouw wil wel, maar heeft de voelhoorns niet in het veld.
En dat stuk van Stijn Fens was inderdaad bedroevend slecht. Een Mithrastempel in Elst, hoe kom je erop.
Kortom een kwaliteits krant is er in Nederland niet meer.
Met des te meer plezier lees ik dit kritische blog.
Vriendelijke groet,
Een paar jaar geleden heeft een journalist van Trouw mij zeker een uur lang geïnterviewd over Bonifatius, het onderwerp van een boek en een tentoonstelling waar ik toen mee bezig was. Vervolgens heeft de betreffende journalist een artikel geproduceerd, waaruit ik kon afleiden dat hij in het geheel niet naar mij geluisterd had. Tijdverspilling dus. Trouw hoeft bij mij in ieder geval nooit meer terug te komen.
Vergeten vooraf publicatie inzage te vragen met recht op correctie van jouw kant is altijd wel handig.
Je hebt gelijk, maar ik ging er van uit dat ik met een kwaliteitskrant te maken had – toen nog wel.
Ach , ik zou toch door gaan met interviews maar deze voorwaarde standaard op papier opnemen. Geschiedenis als wetenschap heeft toch PR nodig en u bereikt toch zo een groter publiek. Helaas heb ik dezelfde ervaring , maar dan over een geheel ander onderwerp.
Kranten moeten het tegenwoordig vooral van onderzoeksjournalistiek hebben. Wat Trouw e.a. b.v. met de Panama papers hebben gedaan, daar heb je een vrije pers voor (nodig). Het is geen toeval dat populisten en dictators zo tegen de pers tekeer gaan: de Pers heeft de tijd, de gelegenheid en de taak om hun onzin door te prikken en hun corruptie bekend te maken.
Maar ook bij eigen onderzoek kan het fout gaan, zie Trouw en de Schilderswijk. Trouw is vervolgens heel diep door het stof gegaan. Nieuws is veel moeilijker. Als je actueel wilt brengen heb je nooit de tijd om je ergens behoorlijk in te verdiepen en te controleren of het allemaal wel klopt. Voeg daarbij dat veel journalisten alfa’s zijn met een lage gecijferdheid en je krijgt het ene onzinbericht na het andere. Trouw meldde ooit dat Afghanistan een oppervlakte van 747 km2 heeft. En het snappen van statistiek gaat zelfs wiskundigen vaak boven de pet. Maar je weet dat allemaal, dus je moet het nieuws altijd met kilo’s zout nemen.
Klopt, zo heeft de Trouw ook onderzoek gedaan naar het wanbeleid omtrent uitkeringen (met behulp van RTL) en ook naar Privazorg (met behulp van FTM). Dit allemaal het afgelopen halfjaar.
Dit jaar hebben wij hier thuis voor het eerst een abonnement op een krant. Mijn vriendin had liever de Volkskrant, ik had liever de NRC. Uiteindelijk Trouw gekozen als compromis. Tja, het is alle drie ruk op hun eigen manier.
Ik volg dit blog al twee jaar waardoor ik het krantenbericht van Trouw al met enige voorzichtigheid had gelezen. Omdat je de lezers er altijd op wijst om archeologische ‘schatten’ in de krant sceptisch te lezen. De blog van vandaag is daarmee alleen een bevestiging.
Beste heer Hofmans,
Hartelijk dank voor het sturen van deze reactie. Die is gedeeld met de hoofdredactie zodat die er kennis van kan nemen. Overigens is het bericht in Trouw gebaseerd op een bericht van het ANP en het Italiaanse persbureau Ansa, waarin de directeur van de opgravingslocatie wordt geciteerd.
Met vriendelijke groet,
Lezersredactie Trouw
Krant verschuilt zich achter opgraver. Herkent dus de problematiek niet.
Dit schept zo te zien inderdaad niet heel veel vertrouwen, maar we zullen zien, we zullen zien.
Nou ja, de Trouwe journalist is toch echt degene die over die tovenaar is begonnen. Misschien te veel Harry Potter gelezen?
Trouw heeft stomweg de kop van het BBC artikel overgenomen. Niet verder gekeken dan de neus lang was, want de directeur van de opgravingen geeft in datzelfde artikel duidelijk aan, dat het eruit ziet als spullen van een vrouw, wellicht een ondergeschikte. Hij zegt ook dat een en ander nog bestudeerd moet worden voor een juiste interpretatie. Trouw kan zich dus niet achter de directeur verschuilen, tenzij ze met een passend citaat op de proppen komen.
Zo te lezen waren het misschien geen ”hebbedingetjes die toch maar rondslingerden”. Ze zullen wellicht bedoeld zijn geweest om onheil af te weren. Dan hebben ze helaas niet gewerkt.