Mijn blogje van gisteren over het gebruik van het woord “pretstudies” in een kop in De Volkskrant leverde nogal wat reacties op. Soms instemmend, soms ook met de strekking “Waar maak je je druk over? De ironie blijkt toch uit de aanhalingstekens?”
Misschien heb ik zulke reacties in de hand gewerkt door in mijn stukje een onhandig voorbeeld te geven, namelijk “De azijnbode” als synoniem voor een gewaardeerd ochtendblad. Als iemand die term gebruikt, wordt de ironie meteen herkend omdat iedereen weet dat het gaat om De Volkskrant. Dat ligt anders bij “pretstudies”. Het publiek kan immers nauwelijks ontdekken waar het feitelijk om gaat. Dat de officiële naam – voor zover die bestaat – valt weer te geven als “humaniora”, als “geesteswetenschappen”, als capaciteitsgroepen in de “Humanities Cluster”, als “alfa-wetenschappen”, als “culturele wetenschappen”, als “letteren” en Joost mag weten wat nog meer, is illustratief voor deze onduidelijkheid.
Doordat het publiek het onderscheid tussen vertekening en realiteit niet kan herkennen, is ironie een levensgevaarlijk middel en het is de laatste jaren met dodelijke accuratesse tegen de humaniora ingezet. De truc is dat je, zoals bijvoorbeeld Halbe Zijlstra, jezelf overschreeuwt. Je doet alsof de archeologie iets doet met “opgegraven potten en pannen”. Als de archeologen je niet weghonen, blijft de verdachtmaking hangen en heb je de condities helpen scheppen waarin gemeentes het archeologiebeleid wegbezuinigen – zie de Cuijkse affaire. Als de archeologen je wel lik op stuk geven, zeg je dat het alleen maar ironie was en heb je de archeologen weggezet als humorloos.
En het werkt. Thierry Baudet zette de geesteswetenschappen weg als ondermijners, het publiek kon niet vernemen waarom dat onwaar is en dus blijft de insinuatie hangen. De lijst voorbeelden is eindeloos. Ik moet mijn vak vrijwel dagelijks uitleggen aan mensen die er zeker van zijn dat de geesteswetenschappen alleen maar synoniem zijn met politiek activisme.
Voor ik verder ga: dit betreft niet alleen de Droogstoppels dezer wereld, maar ook mensen die hun steun aan de culturele sector niet beperken tot woorden maar er flinke bedragen voor over hebben. Mensen dus die boter bij de vis doen. En die zich inmiddels afvragen hoe lang het nog zin heeft geneuzel te sponsoren. Terwijl het met dat geneuzel (waarvan ik niet ontken dat het er is) heus wel meevalt.
De feitelijke vraag is dus: hoe komt het dat mensen, zelfs degenen die de letteren een warm hart toedragen, de werkelijkheid niet kennen achter “pretstudies”, “ondermijners”, “activisten”?
Het antwoord is dat de letterenmensen het almaar niet uitleggen. Om een punt te herhalen dat de vaste lezers van mijn blog inmiddels verveelt: als mensen mij vragen naar uitleg van de hermeneutische methode, is er geen website en moet ik mensen theologieboeken aanraden. Als mensen mij vragen naar een boek over wat oudhistorici nu eigenlijk doen, stuur ik ze door naar de algemeen historici. Ook maandag bij de Ware Opening was er weer een alfa die relevantie voor de geesteswetenschappen claimde zonder die te tonen. Zelfbewieroking.
Voor de goede orde: er zijn positieve uitzonderingen. Ik noem Neerlandistiek.nl wel vaker, de website waardoor ik ook vandaag weer monter aan de dag begon. Maar het is dus een uitzondering en wie zich niet uitlegt, verliest een middel om zich tegen verdachtmakingen te verdedigen. Dit geldt a fortiori voor de humaniora, aangezien die geen uitvindingen of geneesmiddelen hebben om hun belang te tonen. Zij moeten zich met driedubbele energie storten op het delen van hun inzichten. Ze doen dat niet. Althans niet met de benodigde energie.
Ik weet vrij zeker dat De Volkskrant, die ik ken als een serieus medium, geen medewerking wil verlenen aan de ondermijning van de wetenschap. Het zou fijn zijn als De Volkskrant, die perfect de netwerken kan beschrijven waarmee de klimaatwetenschappen in diskrediet worden gebracht, eens met evenveel zorg in kaart zou brengen hoe de humaniora systematisch onder vuur worden genomen en hoe ze op die druk steeds weer het verkeerde antwoord formuleren.
Dat een wetenschapsgebied onder druk wordt gezet en daarop reageert door zichzelf te vernietigen, dat is pas echt ironisch.
Fijn dat je ook de culturele sector noemt.
In een van de recente blogs is het al aangestipt, maar je zou veel kunnen winnen als er binnen het vakgebied een charismatische verhalenverteller zou zijn die het publiek geïnteresseerd krijgt. Zo iemand als Govert Schilling of Vincent Icke die vol passie kunnen uitleggen hoe interessant dat stukkie steen in de ruimte is, of Robbert Dijkgraaf die de natuurkunde probeert begrijpelijk te maken. Ik ken een archeoloog die mijn onverschillige collega’s helemaal mee krijgt in zijn verhaal over een heuveltje in het landschap of over een vaag bouwseltje. Het blijkt dat zijn zoektocht naar de waarheid over dat heuveltje of bouwseltje mensen prima weet te boeien, zolang het maar goed verteld wordt.
Klopt. En daarom is het zo triest dat Fik Meijer die rol heeft gekregen. Hij kan het gewoon niet. Hij kletst mee over de Vloek van de Farao en ziet niet in dat hij het vak beschadigt.
Ik denk dat Olivier Hekster dat wel goed zou kunnen.
Ik denk dat hij nooit op een opgraving heeft gewerkt. We hebben een generalist nodig.
Je kunt over Meijer veel negatiefs zeggen, maar hij is tenminste én classicus én (onderwater)archeoloog. Hij is niet goed genoeg maar heeft wel de benodigde breedte. Daarom is het zo triest dat er nooit een begeleidingscommissie is ingesteld die hem op het benodigde peil kon brengen.
Je kunt alle gelijk van de wereld hebben, maar kan het op de man spelen een keer ophouden?
De Volkskrant bericht al jarenlang over de beeldvorming omtrent ‘pretstudies’. Ze mogen er daarom best van uitgaan dat hun lezers al vertrouwd zijn met de term en het onderwerp.
https://www.google.com/search?q=volkskrant+prestudies
https://www.google.com/search?q=volkskrant+pretstudies
Bedoel je
Ik heb de term “activisme” gebruikt, maar meen dat dat alleen optreedt bij sociaal gevoelige thema’s, dus bij social justice onderwerpen.
Zoals klimaatwetenschappers, bedoelt u? De economen hebben we al gehad, maar fijn dat u ons er aan herinnert dat u ook deze beta-wetenschappers niet noemde. En dan vraag ik mij meteen af waarom niet.
Zonder JonaL’s analyse tegen te spreken veroorloof ik mij (omdat u immers niet de enige bent) erop te wijzen dat gemakkelijke vooroordelen eveneens een belangrijke rol spelen. Nou is dat typisch menselijk en ik lijd er evenzeer aan als u. Maar we zitten hier op een wetenschappelijk blog en dus is de vraag relevant: legt u uw eigen vooroordelen wel eens onder de loep? Omdat dit zo persoonlijk is kunt u het antwoord voor zichzelf houden. Het punt is dat iedereen die claimt de wetenschappelijke methode te accepteren dit soort zelf-skepticisme dient te praktiseren op straffe van te kijk staan als een hypocriet.
Nee, ik bedoelde niet de klimaatwetenschappers. Kijk u maar eens naar wat de Social Justice Warriors zoal beweren. Dat is geen vooroordeel van mij. De naam zegt genoeg: social justice, dus niet alleen maar justice.
Om een voorbeeld te geven:
Een Leidse literatuurwetenschapper meende dat je bij de analyse van een tekst vooral moet kijken naar welke personen NIET in de tekst voorkomen. Inclusiviteit moet, ook als het niets met het verhaal te maken heeft.
Als dat de praktijk is aan een faculteit, dan mag die van mij meteen gesloten worden.
Bron? Want ik zie van te voren niet in waarom ik uw anecdotes eerder zou moeten accepteren en al helemaal niet als dat gevolgd wordt door domme borrelpraat als “meteen gesloten worden”. Zoiets is nl. een krachtig signaal dat anecdote en conclusie in hoge mate geïnspireerd zijn door onderbuikgevoelens van iemand die niet aan zelf-skepticisme doet. Anders gezegd: u hebt mij zojuist meer reden gegeven om skeptisch te zijn tegenover u dan tegenover Leidse literatuurwetenschappers.
Oorspronkelijke bron heb ik niet, maar het thema is gemakkelijk te vinden. Zie bv
http://cf.hum.uva.nl/benaderingenlk/
Daar is bij “textexterne of cultuurgerichte stromingen” sprake van feminisme en black criticism.
@martin
ik heb uw link bekeken en ik vind er een tamelijk omvattend overzicht van de mogelijke benaderingen bij de bestudering van de literatuur, en de ontwikkelingen die daarin hebben plaatsgehad. Degelijk en solide ziet het er uit, niet iets om morgen te sluiten
Ja, men houdt daar zo te zien niets achter. Ik refereerde naar een specifieke stroming. Ik heb niets tegen literatuurwetenschap als zodanig, maar aan literatuur externe politieke eisen stellen hoort niet op een universiteit thuis. Als het zo doorgaat dan krijgen we weer boekverbrandingen.
Ik heb mij met de motie Duisenberg bezig gehouden. Ik vind die motie niet specifiek genoeg, terwijl er wel degelijk een issue is. De KNAW is er te gemakkelijk vanaf gekomen. Als er wordt gesuggereerd dat er niets aan de hand is met de humaniora dan heb kinderen neiging te reageren. Het ligt niet aan Jona.
Kinderen -> ik. Spellingscorrectie …