Deze week ging ik twee dagen kerken kijken in Keulen, waar behalve een beroemde Dom ook twaalf kerken zijn te zien uit de romaanse tijd, dus zeg maar 1000-1200 plus of min wat decennia. Met een oppervlak van 400 hectare was Keulen destijds een van de belangrijkste steden in Europa. Ter vergelijking: Utrecht was met 100 hectare de grootste stad in Nederland.
De aartsbisschop van Keulen was een van de zeven keurvorsten en kroonde de koning van Duitsland (die zich vervolgens in Rome liet kronen tot keizer). De stad had het muntrecht en was de basis voor de Eerste Kruistocht. Na 1164 werd de stad ook nog een van de belangrijkste pelgrimsoorden, toen aartsbisschop Reinald van Dassel het gebeente van de Drie Koningen – uiteraard net zo echt als andere middeleeuwse relikwieën – vanuit Milaan overbracht naar de Keulse Dom.
In al die kerken, waarover ik vorige week blogde (een, twee), waren allemaal kunstvoorwerpen te zien, die momenteel voor een deel zijn overgebracht naar het Schnütgen-museum in de St. Cäcilien-kerk. Dit museum zich bevindt tegenover het ingestorte stedelijke archief, waar ooit de archiefstukken lagen uit diezelfde tijd.
Emaille
Ik toon wat stukken uit de jaren 1160-1200. Eerst een geëmailleerd plaatje uit pakweg 1165.
Dit stelt de gematigdheid voor (temperantia, met een spelfout), een van de zeven deugden die een christen geacht werd na te streven. Het aardige is dat het plaatje ooit deel uitmaakte van een reliekhouder waarin een arm zat van Karel de Grote.
Tien jaar na het plaatje hierboven werd dit evangeliarium vervaardigd, een boek dat de vier evangeliën bevatte. Op de vier hoeken zijn de windstreken afgebeeld en middenin troont Christus met rondom hem de evangelisten.
Een volgend geëmailleerd plaatje toont de moord op Thomas Becket, de aartsbisschop van Canterbury, die in 1170 was gedood terwijl hij de mis opdroeg. De bloedige ontknoping van een ruzie met de koning van Engeland schokte christelijk Europa dus het is daarom niet vreemd dat Beckets Keulse collega er een afbeelding van bewaarde, temeer omdat de al genoemde Reinald van Dassel had bemiddeld in het conflict tussen Becket en zijn koning.
Sculptuur
Er was in Keulen natuurlijk ook mooie zandstenen sculptuur.
Er is ook sculptuur te zien in het Schnütgen-museum, zoals deze muzikant, die een vedel bespeelt, een vroeg soort viola da gamba. De benen staan wel erg vreemd.
De anatomie is wat natuurlijker bij deze beeldengroep. Ze is gemaakt rond 1200 en maakte deel uit van het hoofdaltaar dat ooit stond in de Dom van Keulen. Ik vind het wel geestig hoe gretig de jonge Christus, die immers volledig mens was geworden, grijpt naar het geschenk dat de wijze uit het oosten heeft meegenomen. Ik sluit niet uit dat de beeldhouwer het met opzet zo heeft gemaakt dat de vluchtige toeschouwer even denkt dat de peuter trekt aan de baard van de goede man.
Glas
Tot slot: gebrandschilderd glas.
Nog iets jonger, op het moment dat de romaanse kunst overgaat in de gotische kunst, is dit gebrandschilderde raam van Mozes en de Koperen Slang. De maker heeft de Hebreeën afgebeeld met de mutsen die de Joden in het Rijnland verplicht moesten dragen.
Een vroeg soort viola da gamba.
Nee, juist niet, immers een sopraan, alt of tenor- vedel houd je tegen je schouder of op schoot, niet tussen je benen !
En die houding van de benen is helemaal niet vreemd. Zo zitten de bespelers van een tenor-vedel of een tenor-viola vaak om een lekkere schoot te hebben voor hun instrument.
Toch is je opmerking niet echt verkeerd: de viola’s zijn wel degelijk voortgekomen uit de verschillende typen vedels en ook daar zien we de hele familie: sopraan, alt, tenor, bas. Alleen de bas-viola heet terecht: viola da gamba. Want die houd je, net als de moderne cello, tussen je benen (veel te groot om tegen de schouder of op schoot t houden)
Truus Pinkster (klaveciniste)
Van dit soort reacties houd ik nou. Dank!
Nieuwsgierig enz. als ik ben heb ik het uitgeprobeerd. Het linkerbeen lukt gemakkelijk, maar het rechterbeen is in een onmogelijke hoek gedraaid. Probeer uw rechterbeen maar eens voor het linker te kruisen, om vervolgens de rechtertenen onder de linkertenen te steken. Dan kan nog wel, al is het onaangenaam. Maar die hoek groter dan 90 graden krijg ik niet voor elkaar. Als het u wel lukt wil ik er heel graag een foto van zien.
De twee voeten hadden beter parallel aan elkaar afgebeeld kunnen worden.
Die man z’n been was gewoon verkeerd gezet na een ongeluk, zodat hij gedwongen werd een zittend bestaan te leiden. Dan maar in de muziek met een instrument waarmee je kunt blijven zitten…
ik met mijn o-benen heb geen enkele moeite hiermee, ik zit wel eens zo.
Om privacy redenen zie ik af van een foto
Met die gedraaide voet?!
Overigens heb ik geen belangstelling voor uw ongetwijfeld uiterst aantrekkelijke gezicht, alleen voor de stand van uw benen (en vooral de rechtervoet).
Wat heeft de Temperantia-figuur in zijn handen? Twee helften van de wereldbol? Daartussen water?
Ik beken dat ik het me ook heb afgevraagd.
De Temperantia giet uit de ene schaal water bij de wijn in de andere schaal (zie Timmers, christelijke symboliek en iconografie nr. 387).
Dank!
Een mooie gelegenheid om de pedanterik uit te hangen. Als al die grammaticafanatici het mogen mag ik het ook.
Dit blog is geschreven door iemand die wetenschappelijk is opgeleid en heel vaak wetenschappelijke onderwerpen bespreekt.
Oppervlakte is een natuurkundige, dus wetenschappelijke grootheid.
De bijbehorende eenheden zijn vastgelegd in het SI-stelsel.
De hectare behoort daar niet toe en is dus niet wetenschappelijk erkend.
Daarom gelieve men te lezen:
“Met een oppervlak van 0,4 km² was Keulen destijds een van de belangrijkste steden in Europa.”
Daar kan ik me ook veel beter een voorstelling van maken. Utrecht was ruim 300 x 300 m groot; Keulen ongeveer 650 x 650 m.
Ter vergelijking: de gemeente Doesburg, bepaald niet de grootste stad van het land, is tegenwoordig om en nabij 12 km² – zeg 4 x 3 km.
In een beknopte geschiedenis van deze stad mag niet onvermeld blijven dat Keulen ook het eerste joodse getto vestigde, in 1183 CE. De bewoners ervan zouden het vast fijn hebben gevonden als de religieuze autoriteiten wat meer temperantia hadden gepredikt.
FrankB niets belet je om zelf een blog te beginnen! Doei! Z…r!!
Nu we toch pedant bezig zijn. 400 ha is 4 km2: 1 ha = 100m x 100m = 10.000 m2, 1 km2 = 1000mx 1000m = 1.000.000 m2, 1 km2 is dus 100 ha en 400 ha is 4 km2, met excuus voor het feit dat de exponenten niet omhoog willen maar op de regel blijven staan.
Nu weet ik niet waar die 400 ha vandaan komt, volgens Duitse wikipedia had Keulen in de 12e eeuw een oppervlakte van 203 ha en 20.000 inwoners. Maar ik weet wel dat de oppervlakte van steden gewoonlijk in ha wordt vermeld, net zoals de oppervlakte van een boerenbedrijf vrijwel altijd in ha gaat. En de slager zou raar opkijken als iemand 1/10 kg rosbief bestelde
Kan ik nou niet rekenen?! Dat zou wel heel erg zijn. Eens kijken.
Een hectare is 100 x 100 m = 0,1 x 0,1 km = 0,01 km² (alt-253).
Yup, u hebt gelijk – delen door 100, niet door 1000.
(gaat zich een paar seconden schamen).
Zeker wel – om te beginnen mijn luiheid.
Groetjes terug en mijn dank voor uw bemoedigende reactie. Daar doe ik het voor!
Twaalf kerken uit de Romaanse tijd. Wat was daar in 1945 nog van over na de verwoesting van 90 procent van de oude stad?
Weinig. Het duurde tot eind jaren zeventig tot het weer voldoende toonbaar was. Elk van die kerken heeft borden met foto’s van de geschiedenis: achttiende-eeuwse gravures dus, maar ook foto’s van na de bombardementen.
Ik was vijf jaar geleden in Londen om Kate Bush te zien en zat daarna bij de Tower Bridge een beetje om me heen te kijken toen een oude man me aansprak. Hij vertelde dat hij in de Tweede Wereldoorlog had gevochten bij de luchtmacht, maar dat hij niemand had gedood en dat heel Londen was verwoest “except that beautiful bridge” en dat de hele stad daarna weer werd opgebouwd.
“Thanks for talking to the old chap,” zei hij en liep verder. En ik dacht: is heel Londen nou een grote reconstructie? Ik zag de stad ineens met andere ogen. Hoe historisch is een historisch centrum eigenlijk?
In Londen – net als in Keulen – is relatief weinig gereconstrueerd. Sommige gebouwen hebben de oorlog redelijk goed overleefd (zoals Tower Bridge of de beroemde gebouwen in Westminster); vele gebouwen waar nog grote delen van overeind stonden werden gerestaureerd (zoals St Paul’s) en nog veel meer gebouwen waren zo beschadigd (voornamelijk woonhuizen) dat deze zijn vervangen door nieuwbouw.
Zowel in Keulen (en zeer vele andere Duitse steden) als in Londen is echter niet veel gereconstrueerd.
Dat ligt in Duitsland gevoelig; kijk naar de controverses rond de Frauenkirche in Dresden of -nu nog in opbouw- het Berliner Stadtschloss. Dit laatste vooral omdat het ook nog eens een keer een symbool is voor het oude keizerlijke regime in Duitsland.
Voor echte gereconstrueerde steden moet je bijvoorbeeld in Warschau zijn.
En weer een goede blog! En een prima opmerking van Truus Pinkster!!
Tip voor jacob krekel. voor het kwadraat teken Alt + 253 op het rechter cijfer toetsenbord.4 km².