Als de tempelautoriteiten van Jeruzalem iemand executeerden, gebeurde dat door middel van steniging. Als de Romeinen iemand ter dood brachten, hadden ze een heel scala aan executiemethoden. Bij perduellio, hoogverrraad, was dat kruisiging. Toen de Romeinse gouverneur Pontius Pilatus de zelfbenoemde koning der Joden Jezus van Nazaret liet doden, werd deze dus genageld aan het kruis, waar hem een urenlange marteldood wachtte.
Er valt een hoop over het lijdensverhaal te vertellen dat in detail niet juist is maar dat de executie door middel van kruisiging werd voltrokken, zal geen weldenkend mens ontkennen. Jezus is gedood door de Romeinen en niemand beweert iets anders. Als er al een wetenschapper is geweest die de afgelopen anderhalve eeuw heeft beweerd dat Jezus door de Joden is terechtgesteld (een middeleeuwse misvatting) dan is diens naam in elk geval mij onbekend. Het weerhoudt de Israëlische oudheidkundige Israel Knohl er niet van om te beweren dat “the Jews aren’t to blame for Jesus’ death”.
Als je alle ideeën die na de Middeleeuwen zijn ontstaan introduceert als wetenschappelijke vernieuwing, kun je wel aan de gang blijven. Er zijn meer dan vier elementen. Als je naar het westen vaart, kom je niet in India. De aarde draait om de zon. De Joden hebben geen schuld aan de dood van Jezus.
Voor het goede begrip: dit is niet een journalist die wetenschappelijk onderzoek verkeerd samenvat of sensationeler maakt dan het is. Het is de “Yehezkel Kaufmann Professor of Biblical studies at the Hebrew University of Jerusalem” die een stroman omver schiet.
Uniek is dit geval ook niet. Hier is een groep archeologen die meent dat de kopernijverheid in de slenk tussen de Rode Zee en de Dode Zee zó professioneel was dat dit geen werk kan zijn van een stamsamenleving. Er moet sprake zijn van een staat:
A flourishing copper industry in the Arava can only be attributed to a centralized and hierarchical polity, and this might fit the biblical description of the Edomite kingdom.
Ook hier wordt iets bewezen wat vrijwel niemand betwijfelt. Ik weet niet welk wetenschappelijk of maatschappelijk doel ermee is gediend dat universiteiten datgene wat al bekend is, presenteren als vernieuwing.
Voor een Nederlands voorbeeld: ga hier. Ik vermoed dat de betrokken onderzoekers in dit geval wél iets nieuws hebben geconstateerd, maar het artikel op de website van de Radboud-universiteit bevat niets dat niet bij een gymnasium-schoolreisje aan de leerlingen wordt uitgelegd. In mijn hotelkamer in Beiroet heb ik mijn boeken niet bij de hand, maar het door de Nijmeegse onderzoekers als “minder bekend” getypeerde mozaïek in de “San Pudenziana kerk” (sic) staat bijvoorbeeld gewoon in elke reisgids, pakweg Wim Zaals Gids om Rome lief te hebben, inclusief de bijbehorende Petrus-traditie.
Ik moet denken aan een gebeurtenis, een kwart eeuw geleden, toen ik een blauwe maandag werkte op de VU. Op een ochtend sprak ik een collega over een TV-programma over Constantijn de Grote dat de avond ervoor te zien was geweest. De Cambridge-hoogleraar Keith Hopkins had uitgelegd dat de Romeinse keizer het christendom was begonnen te begunstigen. Mijn collega vertelde dat zijn echtgenote zich had afgevraagd wat dit toevoegde aan wat ze op school had geleerd en ik moest beamen dat mijn vriendin precies hetzelfde had beweerd.
Een kwart eeuw geleden. Als het gaat om wetenschapscommunicatie, is er in de oudheidkunde sindsdien niets verbeterd.
Dat zijn goede voorbeelden. Het deed me denken aan een recente duscussie: musea hebben wel inhoudelijk gereageerd op de opkomst van het internet, scholen doen er ook iets mee, maar de universiteiten lijken het alleen te gebruiken voor praatjesmakerij.
Ik zou “de” universiteiten nog niet afschrijven. Ja, ik denk dat we wetenschapsbeleid moeten maken zonder de aanname dat universiteiten noodzakelijk zijn. De weg lijkt doodgelopen, in elk geval voor mijn vak. De classici keren terug naar de negentiende eeuw en de archeologen missen intellectuele verdieping. Daar valt weinig te redden. Toch heb ik het idee dat WO in Actie een kans heeft een deel van de boedel te redden.
“Mijn collega vertelde dat zijn echtgenote zich had afgevraagd wat dit toevoegde aan wat ze op school had geleerd…”, schreef je hierboven. Er zijn heel wat mensen die dit niet op school hebben geleerd; zij hebben geen mulo of gymnasium opleiding genoten. Ikzelf ging na de Lagere School naar de LTS, en daar heb ik dit soort zaken nooit geleerd. Voor mij – en misschien wel duizenden anderen – heeft zo’n verhaal, of de uiteenzetting ervan, dus wel degelijk waarde. Zoveel waarde, dat ik op latere leeftijd Culturele Wetenschappen ging studeren (uit interesse) aan de Open Universiteit.
Inderdaad. En daar zijn allerlei varianten op. Als je, zoals ik, geen christelijke achtergrond hebt maar wel van klassieke muziek houdt, wordt je rond de Paas gebombardeerd met Mattheus- en Johannespassionen die met grote nadruk tot uiting brengen dat Pontius P weliswaar formeel verantwoordelijk was, maar dat hij een andere beslissing zou hebben genomen als hij niet onder zware Joodse druk had gestaan, dus dat de morele verantwoordelijkheid aan Joodse kant lag. Een van de filmische hoogtepunten van de Mattheus is het koor waar de opgezweepte meute roept “Laat hem kruisigen!!!!!!!!” En op school leer je er niets over. Als dan in een Wetenschapsbijvoegsel wordt uitgelegd dat dat subtieler lag, dan is dat een openbaring. Dat het voor kenners oud nieuws is, is niet erg. Als niet-kenner weet je niet eens waar je het zou moeten opzoeken.
Daar zit wat in, maar het artikel brengt het alsof professor Knohl een wereldschokkende ontdekking heeft gedaan. En dat is gewoon niet zo, zoals even verderop ook wordt gezegd.
Spijker op de kop – niemand doet alsof de Wet van Archimedes (niet geheel onbelangrijk voor de scheepvaart) een gloednieuw inzicht is. Toch kan uitleg nooit kwaad.
Vergelijk de blog van Tim O’Neill:
https://historyforatheists.com/
Steeds weer legt hij er de nadruk op dat hij oude koek presenteert en dat nog oudere koek in de vuilniston dient te blijven.
“Jezus is gedood door de Romeinen en niemand beweert iets anders.”
Dat is een stropop-argument, Jona.
Knohl zegt niet dat het de Romeinen waren in plaats van de Joden en hij brengt dit al helemaal niet als nieuwe ontdekking. Hij zegt iets heel anders:
“[x] Knohl says. It was not the Jewish people who tried him, but the leadership of a minority group. After he was sentenced to death, Jesus was handed over to the Roman governor, Pontius Pilate, who ordered his crucifixion.”
Dat dit geen nieuw idee is staat ook gewoon in het artikel zelf:
“Prof. Knohl wants to exonerate the Jewish people of guilt in Jesus’ death. But Knohl arrived on the scene 54 years late, Kleinberg says.”
En uiteindelijk blijkt niet Jezus’ dood Knohls onderwerp te zijn maar het messianistische Jodendom.
Maar wie zegt dat Knohl op een in wetenschappelijke kringen ronddwalend idee reageert, dan? Het lijkt me aannemelijker dat hij refereert aan denkwijzen die onder delen van de bevolking leven.
Je kan toch niet ontkennen dat de Joodse bevolking in het verleden (en helaas heden) nogal eens van allerlei zaken werden beticht?
Maar wie beweert dat Knohl op een wetenschappelijk idee reageerde, dan? Het lijkt me aannemelijk dat hij refereert aan denkwijzen die onder delen van de bevolking heersen.
Je kan toch niet ontkennen dat Joden in het verleden (en helaas ook het heden) van allerlei kwalijke zaken werden beticht, nietwaar?
https://www.jta.org/1964/11/19/archive/vatican-declaration-absolves-jews-of-deicide-condemns-anti-semitism