Eind volgende week begint in het Rijksmuseum van Oudheden de expositie “Cyprus. Eiland in beweging”. Ik was gisteren in het museum en mocht even achter de schermen kijken. Ik zag al enkele prachtige voorwerpen en ik verklap geen geheim als ik u zeg dat de catalogus er ook piekfijn uitziet. Wat u vermoedelijk niet zult zien, is de baetyl uit Oud-Pafos.
Een baetyl is een grote steen die religieuze eerbewijzen krijgt omdat er een godheid in zou wonen. De naam, afgeleid van het Semitische Beth-El, betekent dan ook “huis van god”. Het gebruik stamt uit het oosten: er waren bijvoorbeeld baetyls in de Fenicische havensteden Byblos en Tyros. In het Syrische Emesa, het huidige Homs, werd de zonnegod Elagabal vereerd als een kegelvormige zwarte steen die werd beschermd door een adelaar, de Syrische zonnevogel. Van deze steen werd gezegd dat ze uit de hemel was komen vallen, wat de gedachte heeft doen postvatten dat het een meteoriet zou kunnen zijn geweest. Dat vertelde men ook van de steen die tijdens de Tweede Punische Oorlog van Pessinos in Turkije naar Rome werd overgebracht en die niets minder zou zijn dan de godin Kybele zélf. In onze tijd is er vanzelfsprekend de Zwarte Steen in Mekka.
In de Griekse wereld waren baetyls in Efese, waar het voorwerp werd geassocieerd met de cultus van Artemis, in Delfi, waar ze dachten aan Apollo, en in het Cypriotische Pafos, waar de baetyl een rol speelde in de verering van Afrodite. Zie boven.
Momenteel wordt onderzocht of die steen een meteoriet is. Als dit werkelijk zo is, dan is een aantrekkelijke hypothese denkbaar. Niet ver van Oud-Pafos wordt namelijk de plek aangewezen waar Afrodite zou zijn geboren in de branding. Ruurd Halbertsma, de conservator van het RMO die de Cyprus-expositie heeft ingericht, oppert dat het denkbaar is dat er in feite een meteoor in de branding is ingeslagen.
Zo’n hypothese valt niet te toetsen en is precies dat: een hypothese. De gedachte leek me echter aardig genoeg om er een blogstukje aan te wijden. En u, u attendeer ik alvast op de komende Cyprus-tentoonstelling. “Cyprus. Eiland in beweging” duurt van vrijdag 11 oktober tot en met zondag 15 maart en is dus te bezoeken in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden.
De naam ‘Aphrodite’ is hoogstwaarschijnijk van Semitische oorsprong, en de godin zelf dus waarschijnlijk ook. Toen ze in Griekse kringen verzeild was geraakt werd via volksetymologie het element ‘aphro-‘ in haar naam geassocieerd met het Griekse woord “aphros”, ‘schuim’, wat wel de verklaring is voor het ontstaan van de mythe dat ze uit het schuim der zee geboren zou zijn. Maar een meteoor in de branding bij Paphos kan natuurlijk prima bijgedragen hebben aan het ontstaan van die mythe.
Na jouw stuk ga ik nu zeker naar deze tentoonstelling! Dank, ik weet nu iets meer over Afrodyte
Waar hebt u die -y- vandaan? Dat doet Pools ook. Russisch heeft de vanuit onze kijk verkeerd om geschreven hoofdletter N en Oekraïens de i met punt.
Er zijn ook talen met cyrillisch schrift die daar de eenenzestig (“zo noemen wij dat”, vertelde mij ooit een slavist) schrijven.
De twee talen met cyrillisch schrift die spelling met eenenzestig hanteren zijn allebei varianten van Wit-Russisch, veronderstelling ligt voor de hand van samenhang met Pools.
Gewoon een vertyping….
Hoe groot is die steen? Meteorieten willen nog weleens een flink gat in de grond slaan. Ik sta verbaasd dat ze dit ding gevonden hebben.Ik kan het niet goed zien op de foto, maar het lijkt kalksteen, iets wat je op diverse plekken kunt tegenkomen. En waarom gelijk gedacht aan een meteoriet, zoiets ligt vlgs. mij niet voor de hand. Het is een vooronderstelling, en geen hypothese volgens mij. (Frank heeft vast wel een mening, neem ik aan).
Foute aanname.
Volgens mij is een hypothese iets dat toetsbaar is, en dat is deze veronderstelling niet
Ik lees net in mijn krant, het Luxemburgse Tageblatt, een vriendelijke recensie van een tentoonstelling “Spot an! Szenen einer römischen Stadt” in het Rheinisches Landesmuseum in Trier. Nog tot 26 januari 2020. Dit enkel ter informatie, mocht je nog deze kant op komen.
De Baetyls zijn ooit één keer eerder in Nederland geweest… bij de Blokker.
Hoe groot is die baetyl? Hij ziet er niet zo heel klein uit. Hoeveel schade richt zoiets aan als het vanuit het heelal de branding in komt suizen? Zijn er dan nog wel mensen in de buurt die dat na kunnen vertellen? Dezelfde vragen als Jan K.dus. Bij kalksteen zou je kans hebben op fossieltjes, waarmee het meteoor-verhaal van de baan zou zijn. Wat niet wegneemt dat het een verleidelijk verhaal is.
Ik denk dat ‘ie ruim een meter groot is.
Potdorie, ik durf de deur niet meer uit zonder 👷