Overmorgen opent in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden de expositie “Cyprus, eiland in beweging” en het leek me aardig iets te vertellen over het verleden van dat mooie eiland. Dat moet beginnen met de Prehistorie en dan is Choirokoitia de plaats om te beginnen. Hierboven ziet u enkele gereconstrueerde huizen uit de tijd die archeologen aanduiden als het einde van het Pre-keramische Neolithicum, ofwel de eeuwen tussen 7000 en 6800 v.Chr.
De naam is een beetje raar, maar het komt erop neer dat het Neolithicum oorspronkelijk werd gedefinieerd als dat deel van de Steentijd waarin er aardewerk was. Ook de landbouw ontstond en de sedentaire levenswijze. Later werd duidelijk dat er toch een fase was geweest waarin aan alle kenmerken van het Neolithicum was voldaan, behalve aardewerk. Vandaar: de pre-keramische fase van het Neolithicum. Göbekli Tepe, waarover ik al eens schreef, behoort ook tot die fase, die in Turkije overigens eerder wordt geplaatst.
De opgravingen tonen dat de bewoners van het dorpje boeren moeten zijn geweest die leefden op een dieet van voornamelijk tarwe. Botten duiden verder op gedomesticeerde geiten, varkens en schapen. Jacht en visserij vulden het dieet aan.
Het eerste aardewerk werd aan het begin van het vijfde millennium geïntroduceerd. Het is gevonden in Troulli. De aanwezigheid van obsidiaan bewijst dat er al interregionale handel was met het Egeïsche Zee-gebied. Cyprus was op dit moment al een belangrijk knooppunt in een netwerk dat de Levant, Anatolië en de Egeïsche wereld met elkaar verbond.
[Wordt vervolgd. Overmorgen gaat de expositie “Cyprus, eiland in beweging” in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden open. Het is een bijzondere tentoonstelling, waarvoor het museum tot en met 15 maart zeven dagen per week geopend zal zijn.]
Wacht even hoor. Obsidiaan? Waar kwam dat dan vandaan?
Ik herinner me op een van de eilanden in de Egeïsche zee obsidiaan te hebben gevonden. Ik weet – na veertig jaar – alleen niet meer precies waar. Was het Sifnos ? Niet op Thera, Naxos zou kunnen.
Santorini? Bekend om zijn vulkanisch landschap.
https://archeologieonline.nl/nieuws/prehistorische-zeemannen-op-zoek-naar-obsidiaan
Obsidiaan is vulkanisch gesteente. In Amerika maakten de vroegere indianen er gereedschap van. Het spul is scherp als glas.
Zijn er eigenlijk wel eens prehistorische resten van zeevaardige schepen gevonden? Hadden ze bijvoorbeeld al het zeil uitgevonden, of gebruikten ze peddels?
Het Pre-keramische Neolithicum wordt dus gesitueerd rond 7000 v.Chr. We weten dat het iveau van de zeespiegel(s) toen heel wat lager (hoeveel ?) moet geweest zijn dan nu. Zou het kunnen dat Cyprus toen met een landbrug verbonden was met het vasteland en dat het via die weg werd bevolkt?
De Adana-trog (het stuk water ten noorden van Cyprus) is heel diep. Dat is geen landbrug geweest. Vgl. de Noordzee, waar het Doggerland in de laatste ijstijd droog heeft gelegen. De zeespiegelstijging na de laatste ijstijd (https://en.wikipedia.org/wiki/Early_Holocene_sea_level_rise) was al voorbij voordat de mensen overstaken naar Cyprus.