Bovenstaande twee stèles, tegenwoordig in het Louvre in Parijs, zijn gevonden bij de antieke hoofdstad van Numidië, Cirta, het huidige Constantine in Algerije. Voordat de Romeinen hier in 44 v.Chr. de macht overnamen, woonden in deze streek de Numidiërs. Of beter gezegd, hier woonden de Massyli, een van de twee grote Numidische groepen. De andere groep was die van de Masaeisyli – hoe verzin je zo’n naam? – en die woonden wat westelijker. Hoewel de oude Grieken in de naam van de antieke Numidiërs hun eigen woord voor rondzwervende herders herkenden, νομάδες, waren de mensen in deze regio geen nomaden. Ze waren sedentair.

We zien dat in Cirta. Dat was in de voor-Romeinse tijd al een behoorlijke nederzetting en het is geen verrassing dat archeologen in het in 1950 ontdekte heiligdom van El-Hofra vele tientallen votiefstèles vonden. 281 waren voorzien van Punische inscripties (zoals de twee hierboven), 17 hadden Griekse inscripties, 7 hadden Latijnse inscripties, en de overige waren te beschadigd voor bestudering.

Beide stèles hierboven hebben de vorm van een obelisk, zoals ook de Neo-Punische graven uit Libië (voorbeelden), beide dateren uit de tweede eeuw v.Chr. en beide zijn voorzien van het symbool van Tanit, een in Numidië populaire Astarte-achtige hemelgodin. Het opschrift op de linker luidt:

Gewijd door Abdeshmun, zoon van Marish, zoon van Baalshillem.

Dit lijkt vrij standaard te zijn. De rechter inscriptie is opvallender, mits de informatie die ik las op het bordje in het Louvre correct is.

Ingeloste gelofte van Lucius, zoon van Numerius. Gewijd aan Baal Hammon, die Lucius’ verzoek verhoorde en hem zegende.

De rechter inscriptie, gesteld in het Punisch, is dus gewijd door een Italische bezoeker, misschien een Romein, die in de tweede eeuw v.Chr. naar dit heiligdom is gekomen. Dat kan best: Africa, het huidige Tunesië, was in 146 v.Chr. door de Romeinen veroverd en ze hadden al eerder contacten met de Massyli. Een Italiër in Numidië kan heel wel een lokale god hebben vereerd, zoals Romeinen ook in Delfi en andere Griekse heiligdommen hun reverences maakten. Ik had het alleen in Algerije niet zo vroeg verwacht. Voor wie er meer van weet: zie de commentaarmogelijkheid. Ik heb zelf gedacht aan de opening van de marmergroeve waar giallo antico werd gewonnen. Dat gebeurde in de tweede eeuw v.Chr.

Laatste punt: het grafveld van El-Hofra werd gevonden in 1950 en de publicatie was er in 1955. In de tussentijd had het FLN de oorlog verklaard aan Frankrijk. Het is toch wel knap dat de onderzoekers onder zulke omstandigheden hun werk hebben kunnen doen.

[Volgende week meer. Dit was het 336e voorwerp in mijn reeks museumstukken.]

Deze blog is gratis, maar als u me wil steunen, koop dan een van mijn boeken, doe via Livius.nl een cursus of reis (bijvoorbeeld Cyprus), of doneer. U kunt de blog volgen via het Whatsapp-kanaal.