Omdat ik het afgelopen jaar veel heb gevlogen en nu lijd aan vliegschaamte, besloot ik penitentie te doen met het lezen van Dominion, het laatste boek van Tom Holland, die getuige de ondertitel wil uitleggen hoe de Western Mind is ontstaan. Zijn ambitie neem ik hem niet kwalijk, integendeel. Wat ik echter jammer vind is dat hij het historische belang van het christendom wil beschrijven. Dat maakt het boek wat curieus want geen historicus heeft dat belang ooit betwijfeld.
Tom Holland is echter geen historicus. En dat wreekt zich.
Ik wil de komende tijd enkele stukjes schrijven over zijn aanpak en tonen dat hij door gebrek aan vakkennis fouten maakt. Vandaag zijn feiten. Dat zijn namelijk geen feiten maar decorstukken in wat Holland presenteert als een drama.
Deportatie
Ik begin dan niet bij Dominion maar bij een eerder boek, Persian Fire. Om het belang van de Perzische koning Cyrus de Grote te beschrijven, vermeldt Tom Holland diens beslissing om, toen hij de stad Babylon in 539 v.Chr. had veroverd, de mensen die als ballingen verbleven in Babylonië terug te laten keren naar hun oorspronkelijke woonplaatsen. Dat zou een totaal nieuw beleid zijn geweest, meent Holland, die daarmee de propaganda van de laatste sjah herhaalt en er niet van op de hoogte blijkt dat ook de Assyriërs de terugkeer van ballingen als wisselgeld benutten.
Om het contrast tussen het oude deportatiebeleid en het verondersteld nieuwe beleid nog wat vetter aan te zetten, presenteert Holland eerst een scène van mensen die worden gedeporteerd – naakt. Heel dramatisch natuurlijk: wrede soldaten die een weerloze bevolking niet alleen afvoeren maar ook vernederen. Tegen die achtergrond komt Cyrus des te mooier uit.
De verzinsels van Tom Holland
Elke geschiedschrijver maakt zulke keuzes. Het evoceren van het verleden is een deel van het ambacht. Je plaatst feiten zó bij elkaar dat je bij de lezer een bepaald beeld oproept. Het probleem is dit keer dat de naaktheid der gedeporteerden niet een feit is maar een verzinsel.
Hierboven ziet u een reliëf uit het Louvre, waarop zo’n oud-oosterse deportatie is te zien. De gevangenen mogen hun gezinsleven voortzetten: boven gebruiken mensen de maaltijd, linksonder wordt mensen voedsel gebracht, midden onder spelen twee ouders met een kind. Iedereen draagt kleren. Niemand draagt boeien. Zelfs zijn er geen bewakers te zien. Dat de kunstenaar het mooier voorstelt dan het was, is weliswaar denkbaar en verdient overweging, maar is niet aannemelijk in een reeks waarin de wreedheden van het slagveld gewoon worden getoond.
Er zijn óók reliëfs met stereotype scenes van de capitulatie van deze of gene stad, waarop dan is te zien hoe mensen in een lange rij worden afgevoerd. Een enkele keer zie je dan een soldaat met een wapenstok, maar ik kan me niet herinneren dat het veel erger wordt. Hier is een voorbeeld.
Het stelt degenen voor die de Judese stad Lachis verlaten en is in Londen in het British Museum te zien. In het bovenregister lopen links soldaten en rechts mensen met rugzakken. Allemaal keurig gekleed. Opnieuw geen zwepen of boeien. Het is duidelijk dat de deporteurs begrijpen dat hun menselijke waar kostbaar is. In het onderregister zien we hoe de Joden hun huisraad meenemen op een dromedaris en op een wagen, waarop ook twee kinderen zitten. Ik zeg niet dat het voor de gedeporteerden leuk was, maar het gaat me erom dat Holland de naaktheid heeft verzonnen. Het dramatische effect is voor hem zo belangrijk dat hij er iets bij verzint.
Diezelfde stereotype veroveringsreliëfs tonen dat de soldaten van het verslagen garnizoen hun leven eindigden op een spies – nogmaals: niemand zegt dat de Assyriërs, Babyloniërs en Perzen áárdig waren – maar de pointe is dat de overwinnaars mensen afvoerden waar ze iets aan hadden. Mensen die een ambacht uitoefenden. Mensen die konden lezen en schrijven. Die probeerde je te integreren in je systeem en een vernedering werkte niet. Wel kregen ze rantsoenen, woonplaatsen en een kans op carrière. Een niet uitgegeven kleitablet vermeldt een joodse tempel, ergens aan Babels stromen. Diverse teksten vermelden Griekse nederzettingen in Babylonië en Baktrië, waar Griekse gemeenschappen verbleven, lang nadat ze waren afgevoerd.
De naaktheid van de gedeporteerden is vanzelfsprekend een triviale kwestie, maar illustreert dat Tom Holland deportatie misrepresenteert. Net als ten tijde van Timoer Lenk ging het vooral om de verplaatsing van nuttige mensen. Hollands misrepresentatie dient een effect, namelijk de presentatie van een Cyrus die iets humaans introduceert. Dit is drama of, zo u wil, historische fictie. Dat is een mooi genre, maar het is geen geschiedenis. En het is geen triviale kwestie meer als Holland, zoals hij in Persian Fire ook doet, een complete Babylonische opstand verzint om te verklaren waarom Xerxes in 479 zijn leger terugtrok in plaats van een nieuwe poging te wagen Griekenland te onderwerpen. Dat is geen historische fictie, dat is gewoon fictie.
Sorry, Jona, maar ik begin me zo onderhand af te vragen of je iets tegen Tom Holland hebt, iemand die in tegenstelling tot wat zijn achternaam doet vermoeden waarschijnlijk helemaal geen Nederlands spreekt en je stukkies dus ook niet leest. Dus ook als je kritiek hout snijdt, wat moeten we hier nou mee?
Ik waardeer het juist dat Jona de moeite neemt uit te leggen wat historici doen, wat hun ambacht inhoudt en dat classici dat ambacht niet beheersen. Jona verdedigt zijn vak. Ik denk dat dat goed is.
Hij heeft ook Simon Schama, Maarten van Rossem en Fik Meijer als voorbeeld genomen. Hij neemt dus populaire auteurs, geen obscure, en toont wat beter moet om geschiedenis te schrijven. Ik vind het heel belangrijk dat tenminste iemand niet meedoet met wat op teevee komt en populair is, maar verdedigt wat waardevol en kwetsbaar is: de waarheid.
Amen.
Hear, hear !!
“wat moeten we hier nou mee?”
Simpel, zijn boeken niet lezen en onze geld en tijd ergens anders aan besteden. Of ons er niets van aantrekken. Zeg het maar, ik mijn keuze al gemaakt.
Wat je ermee moet, tja, dat is aan jezelf. Maar ik probeer mensen te tonen hoe een historicus dingen aanpakt. En dat een classicus geen historicus is.
Ik lees de boeken van Tom Holland inderdaad niet, dus wat dat betreft is Jona’s missie geslaagd! Mijn eerste reactie was wat impulsief, maar het stukje was zeker interessant. Dat wegvoeren van ambachtslieden door de overwinnaars was iets wat de oude Maya’s ook deden, dus dat was een wijd verspreid gebruik.
Ik vind wel dat je gelijk hebt, maar aan de andere kant hebben die mensen wel bij vele leken en jongeren belangstelling voor geschiedenis gewekt. Door dat soort mensen gaan jongeren geschiedenis studeren en leken zich verder verdiepen . Dat is wel hun verdienste.
Dat is het onderscheid tussen eerste- en tweede-lijns wetenschapscommunicatie. Ik deel je mening dat enthousiasmeren een functie is van de eerste lijn, maar als er (zoals in de oudheidkunde) geen tweede lijn is, komt de vraag op: waartoe enthousiasmeer je mensen? En ook: krijgen ze geen verkeerd idee als het hierbij blijft?
Meer nog dan als classicus is hij literair begonnen als horrorauteur (The Sleeper in the Sands is een titel, draait om Toetanchamon en een vloek). Dat laat ook zijn sporen na.
https://blogs.ancientfaith.com/orthodoxyandheterodoxy/2019/11/26/tom-hollands-dominion-a-review/
“Our atheists are Christian atheists”.
‘Our atheists are Christian atheists.’ Dat staat er inderdaad in deze verder volstrekt kritiekloze ‘boekbespreking’. So what?
Zag ik al, geen drama.
Ja, ook Baudet betreurt de secularisatie om politieke redenen.
Maar er is nog een andere dimensie, waar ook Nietzsche het over had: God is dood, zijn we daar misschien iets mee kwijt geraakt? We zien de Notre Dame als werelderfgoed, maar wie bouwt er tegenwoordig nog zoiets?
De behoefte aan spiritualiteit is inderdaad groot, de behoefte tot volgelingschap ook, en het vacuüm wordt gevuld door schijnprofeten die zijn vergeten dat noblesse oblige, dat werkelijk leiderschap opofferingsgezindheid veronderstelt en dat de weg naar de hemel begint op Golgotha.
Ja, dat is het verhaal van de Verlichting, Op basis waarvan geloven we iets? In de wetenschap kun je niet zomaar iets geloven of beweren, we willen bewijs hebben. Dat is ook een beetje de crisis in de alfa wetenschappen: waarom zouden we de conclusies serieus nemen?
https://www.folia.nl/opinie/135573/opiniepanel-is-de-uva-te-links
Men doet alsof het de vraag is of UvA medewerkers een politieke voorkeur mogen hebben, wat ze uiteraard mogen, dus domme vraag, terwijl de echte vraag is hoe betrouwbaar de conclusies zijn in bv de politicologie of in de culturele antropologie. Die vraag beantwoordt men liever niet.
Zie bv de reactie van prof. van der Maas op https://www.folia.nl/opinie/135336/politisering-van-wetenschap-ondermijnt-de-academische-vrijheid
Men klaagt over het gevaar van politisering van de wetenschap, terwijl het de vraag is of de wetenschap hier of daar niet reeds gepolitiseerd is.
Eerlijk gezegd vind ik dat wat cynisch. Ik denk dat de politiek een rol speelt bij het formuleren van de zoekvragen. Logisch, we leven in de eenentwintigste eeuw en stellen dus eenentwintigste-eeuwse vragen. Ik vind het ook wat gezocht milieu-zorg of identiteit nu in het onderzoek centraal te stellen (dertig jaar geleden waren die er ook al, nu zien die vragen uitgekauwd) maar dit is hoe het nu eenmaal werkt.
Over de antwoorden op die vragen maak ik me geen zorgen voor zover het politieke invloed betreft. Ik ken de meeste onderzoeker – eigenlijk allemaal – als integer. Het echte probleem zit in de kokervisies. Ik rond net een boek af over papyrologie en de strekking is dat veel filologen niet WILLEN weten dat ze pas aan het werk kunnen als de archeologen hun werk hebben kunnen doen. Dáár maak ik me meer zorgen over.
De economische wetenschap is al decennia lang gepolitiseerd. Het is toch te mal voor woorden dat nauwelijks iemand geprobeerd heeft de drie belangrijkste theorieën te integreren?
Stond in The Economist: economen prefereren meestal het model dat met hun politiek voorkeur overeen komt. Dat betekent dus dat die modellen eigenlijk niet goed getest kunnen worden. Is dat nog wel wetenschap?
Ik denk dat als je je eigen model test en accepteert wat niet klopt, en dat gebeurt heus weleens, je in elk geval bijdraagt aan de groei van kennis. Dat zou ik wetenschap noemen.
De vraag die ik interessant vind is of je op een andere wijze misschien méér inzicht wint.
Voor zover ik verstand heb van economie – niet veel – kunnen de theorieën wel degelijk getest worden; de procedure heet operationaliseren. Wat JonaL schrijft, wie er achter wil komen binnen welke grenzen de theorieën geldig zijn (en dat lijkt mij de eerste stap) moet actief op zoek gaan naar empirische data die door de rivaliserende theorieën beter beschreven worden. Wat u schrijft, politieke voorkeuren moedigen dat bepaald niet aan.
Niet dat ik nou zo briljant ben, maar ongeacht mijn politieke voorkeuren probeer ik economische flauwekul te vermijden. Van socialisme dat elk competitie element wil uitbannen middels bv. nationalisatie moet ik dan ook net zo min iets hebben als van Vrije Markt Bijgeloof. En dan keren we terug naar het onderwerp van Tom Holland: ik ben gecharmeerd van coöperaties (nee, ze werken ook lang niet altijd) waar burgers, bedrijven en overheid allemaal in participeren. De gedachte daarachter gaat terug op het vroegste christendom …..
@Martin: “zijn we daar misschien iets mee kwijt geraakt?”
Ja, een kompas. Het lijkt mij voor de hand te liggen om als ongelovige dan een nieuwe in elkaar te knutselen. Omdat ik beslist niet de eerste ben die op dat idee komt zijn er voldoende voorbeelden. Blijkbaar zijn nog niet zoveel ongelovigen zo ver.
“We zien de Notre Dame als werelderfgoed, maar wie bouwt er tegenwoordig nog zoiets?”
Yup. Al zijn er misschien al wel 21e eeuwse pedanten (omdat ik alleen enig verstand heb van muziek nomineer ik Child in Time), maar het is nog veel te vroeg om die te herkennen.
Ik lees in dat stuk op de site van Ancient Faith Ministries (een organisatie die voorgeeft de Geweldige Opdracht van Jezus Christus uit te voeren) ondermeer dat Holland zou betogen dat: “Same-sex marriage advocates reject Christian moral teachings regarding the propriety of sexual relationships but firmly embrace a vision of loving monogamous marriage which is itself purely the product of that same teaching.”
Alsof we voor de opkomst van het Christendom een stel elkaar verkrachtende eenden of dolfijnen waren!
Ja, het feit dat iets onderdeel is van de christelijke leer impliceert niet dat het door het Christendom verzonnen is.
Ik neem niet automatisch aan dat christenen a la AFM bv. Tom Holland correct citeren. Wel wijs ik er op dat er aardig wat christenen zijn die hun moraal prima kunnen verenigen met acceptatie en zelfs aangaan van het gelijke gender huwelijk.
Zo langzamerhand krijg ik buikpijn van zaken als “de christlijke (of joodse of islamitische) moraal leert zus of zo”, want onder christenen (joden, moslims) is qua ethiek/moraal dezelfde verscheidenheid te vinden als onder ongelovigen. Het is misschien weer eens tijd voor: liever Franciscus van Assisi en Martin Luther King dan Martin Bormann.
FrankB: “Ik neem niet automatisch aan dat christenen a la AFM bv. Tom Holland correct citeren.”
Ik evenmin. Integendeel, ik ging er vanuit dat ze hun eigen ideologie in Tom Hollands boek projecteren. Ik kan me goed voorstellen dat een classicus die geschiedenis probeert te schrijven (pun intended) de mist ingaat omdat hij de relevante methoden niet beheerst, maar niet dat hij zou denken dat we ons zonder het Christendom als dolfijnen zouden gedragen!
Juist daarom snap ik niet waarom Martin naar dit stuk verwijst.
Dat onze atheïsten christelijke atheïsten zijn lijkt me een open deur.
Het is een culturele analyse.
De vraag is natuurlijk waarom een atheïst als Holland zo’n boek schrijft.
Da’s toch niet zo moeilijk? Ophemelen van de joods-christelijke traditie is onder islamofobe atheïsten al lange tijd een populaire bezigheid. Holland lift gezellig mee met deze stoet. En dat kan heel goed uit oprechte overtuiging zijn. Uw citaat “onze atheïsten zijn christelijke atheïsten” suggereren zulks. Mijn dank, het is altijd fijn te weten aan welke vooroordelen een auteur lijdt en beslist lovenswaardig als de auteur dat toegeeft (al was ik er al van op de hoogte, de Mainzer Beobachter is niet mijn enige geschiedkundige nieuwsbron).
Dat is het eerste deel van het antwoord op uw “so what?”
Het tweede deel staat eigenlijk al in JonaL’s recensie.
“geen historicus heeft [het historische] belang [van het christendom] ooit betwijfeld.”
Of Holland trapt vakkundig een open deur of hij verkoopt flauwekul. Mijn gok is dat zijn boek een mengeling van beide bevat, gegeven het voorbeeld van de naakte gedeporteerden.
That’s what.
Mijn verontschuldigingen, het is ErikH die de vraag “So what” stelde. Ik verzoek dan ook ipv “uw”(“so what”) “ErikH’s” (“so what”) te lezen. Soms vind ik het jammer dat ik mijn reactie na plaatsing niet meer kan aanpassen. Nu blijft mijn fout staan als eeuwige getuigenis van mijn onvolkomenheid (en ik heb er al zoveel).
Goede opmerking. In het begin van zijn boek neemt hij afstand van zijn eerdere opvattingen. Opvattingen die hij überhaupt niet zou hebben gehad als hij geschiedenis zou hebben gestudeerd in plaats van klassieke talen. Nu gaat hij, nog altijd niet gehinderd door zicht op de historisch-kritische methode, werken richting andere conclusies. Een conclusie die toevallig accurater is, maar daarom nog altijd beargumenteerd zoals classici dat doen: verhaaltje volgt op voorbeeld, maar een echte analyse blijft uit.
Wie wil tonen dat een in de Oudheid ontstane religie invloed heeft op ons doet een sociaalwetenschappelijke uitsprak. Dus moet Holland de sociale wetenschappen in duiken en dat doet hij niet. Dat is een typische classici-fout.
@jona:goede opmerking, maar iedereen heeft z’n onvolkomenheden, maar Child in Time maakt weer een hoop goed.
Vliegschaamte? Je was toch niet van plan geweest zwemmend Noord-Afrika te bereiken of daarvan terug te keren? Het klimaat blijft heus wel, het vliegt niet weg.
Holland is erg onder de indruk geraakt van interviews die hij had met Yezidi’s die slachtoffer van IS zijn geweest, en nu is dat liefhebbende christelijke geloof van zijn moeder weer een een beetje een baken (soort van). Door zijn boeken vanaf Rubicon zou weer tot hem zijn doorgedrongen hoe ‘anders’ vooral de pre-christelijke oudheid was, en dit heeft zijn nieuwe boek Dominion opgeleverd. Hij stelt inderdaad dat zelfs atheïsme en ‘moderne’ homoseksualiteit eigenlijk ‘christelijk’ zijn. En dan vooral ‘westers’ christelijk uiteraard.
Een humanist die antwoorden zoekt in een verwarrende wereld lijkt me een goede inschatting. Of het de juiste zijn…
https://www.tom-holland.org/about/
https://en.m.wikipedia.org/wiki/Tom_Holland_(author)
Dank voor deze informatie Ben. Toch een beetje vreemd dat hij zich op z’n eigen site als historicus presenteert, terwijl hij volgens het Wikipedia Engels gestudeerd zou hebben. Nergens staat dat hij klassieke talen gestudeerd heeft. De Wikipedia zegt “Although Holland had studied Latin in school, his Greek is completely self-taught.”
Een correctie: de warme vrome vrouw van Holland is zijn peettante (Godmother).
Is. 36.16-7 (Sennacherib tot de belegerde bewoners van Jeruzalem): “Arise, and come here. I shall give you estates, vineyards and olive-trees whereby you will make a living.” (Kon de Nederlandse versie zo snel niet vinden). Overigens, de nuttigste gedeporteerden waren de militaire elites, die “gepoold” werden in de Assyrische garde en na verloop van tijd ergens ver weg als garnizoen werden gelegerd. Niet leuk voor ze, maar alle bronnen benadrukken dat deze krijgsgevangenen eervol werden behandeld, of ze nu in Assyrische, Egyptische, Perzische of Romeinse handen waren gevallen.
Ja en nee. Zoals ik het begreep waren er twee soorten soldaten, zeg maar professionele en niet-professionele. Eerstgenoemden konden, als de capitulatie enigszins goed verliep, een overstap maken. De strijdwagenrijders van Samaria duiken op in Babylonië en Elam.
Precies, in het antieke Midden Oosten waren die strijdwagenkrijgers en ruiters zo’n militaire elite, voetsoldaten zelden of nooit.
De Willibrordvertaling (mijn citaat is wat langer): Toen stelde de intendant zich op en riep met luide stem in het Judees: `Hoort! Dit is het woord van de grote koning, de koning van Assur: Dit zegt de koning: Laat u niet door Hizkia bedriegen, want hij kan u niet redden. En laat Hizkia u niet verleiden tot vertrouwen op Jahwe, wanneer hij verzekert dat Jahwe u zal redden en dat deze stad niet in handen van de koning van Assur zal vallen. Luister niet naar Hizkia. Dit zegt de koning van Assur: Geef u over en kom naar buiten, mij tegemoet; dan kan ieder de vruchten eten van zijn wijnstok en zijn vijgeboom en water drinken uit zijn eigen put, totdat ik kom om u mee te nemen naar een land dat even goed is als het uwe, een land van koren en most, van brood en wijngaarden. Anders zal Hizkia u bedriegen door te beweren dat Jahwe u redden zal. Is er onder de goden van de volken ooit een geweest die zijn land heeft kunnen redden uit de greep van de koning van Assur?”
Gerard van het Reve was erbij betrokken, dus met de stijl zit het wel goed. Om aan uw favorieten toe te voegen:
https://rkbijbel.nl/kbs/bijbel/willibrord1975/neovulgaat
Zou de naaktheid van de gedeporteerden echt een verzinsel zijn van Holland? Of weerspiegelt het de retoriek van zijn bronnen? Cf. bijv. Micha 1:8, ‘Laat mij (…) barrevoets lopen en naakt’ en 1:11, ‘Trekt voorbij bewoners van Safir, in smadelijke naaktheid.’
Ja, zoiets zal het inderdaad wel zijn. Hij wil benadrukken dat deportatie erg was en zoekt alles wat in zijn kraam te pas komt. Zichzelf bevragen of het feitelijk wel klopt, is niet aan de orde.
Een ander mooi voorbeeld: hij schrijft dat mensen juichten bij de val van Assyrië. De enige bron is Nahum, die zo zijn eigen agenda heeft, waar Holland geen vraagtekens bij plaatst. Plaatselijke opstanden ontbreken juist in het verhaal van de ondergang van het ooit machtige koninkrijk.
Misschien dacht Holland ook aan Jesaja 20, waar de profeet naakt rondloopt want ‘net zo zal de koning van Assyrië alle Egyptenaren en Nubiërs, jong en oud, als krijgsgevangenen en ballingen wegvoeren: naakt en barrevoets (..)’.
Er zijn toch hoop ik classici die zich wel als historici gedragen wanneer ze een boek schrijven?
Er zijn classici die zich hun deficiëntie bewust zijn, zich zijn gaan bijscholen en goed onderwijs hebben gevolgd. Ik vrees alleen dat de meesten zich hun deficiëntie onvoldoende bewust zijn, want in een vierjarige opleiding krijg je geen tijd voldoende te leren.
Overigens: de meeste archeologen weten helemaal niets van filologie en de meeste historici beschouwen archeologie slechts als hulpwetenschap die je inroept wanneer je geen bronnen hebt. Toevallig gaat het nu over classici, maar de malheur is breder.
Sommige lezers willen misschien JonaL’s kritiek vergelijken met een laaiend enthousiaste recensie:
https://historyforatheists.com/2020/01/tom-holland-dominion/
Zelf verloor ik halverwege mijn belangstelling en stopte met lezen. Tim O’Neill overtuigde mij in feite dat Dominion het lezen niet waard is, want zijn recensie staat al vol met trivialiteiten. Een verhandeling van 20 blz. over de tafel van 2 boeit mij meer.
Maar ja, dat ben ik maar. Bij nogal wat mensen, zowel gelovigen als ongelovigen, stijgt de adrenalinespiegel als christendom en moderne westerse samenleving gecombineerd worden (zie ook Apoftegma) en voor deze keer ben ik hen graag van dienst.
Ik zeg niet dat ze liegen, de vraag is: hoe kom je tot een conclusie? Prof. van der Maas verwijst naar de replicatie crisis in de psychologie. Wishy-washy conclusies, dus.
Jona: Wolfgang Pauli, een beroemd theoretisch fysicus, had het over theorieën die “not even wrong” zijn. Je moet wel data hebben die de ene theorie bevestigen tov een andere theorie. Bv in de economie is het een probleem dat er niet echt een onderliggend mechanisme bekend is, wat voorspellingen doen nogal moeilijk maakt. Plus dat economische modellen vaak berusten op informatie die niet beschikbaar is, dat helpt ook niet.
“Een enkele keer zie je dan een soldaat met een wapenstok, maar ik kan me niet herinneren dat het veel erger wordt.”
Ik ben echt maar een leek – en misschien hebben jullie wel gelijk, maar is onderstaande niet zo’n voorbeeld?
Uit “Early Neo-Assyrian State Ideology” van Mattis Karlsson (2013): “Rows of captives are often depicted in the North-West Palace and especially on the Balawat gates. These rows consist of naked, male captives in procession, occasionally tied to their backs (AI13:17-18, e.g. SI10:12b.), or naked, male, back-tied captives in neck stocks (e.g. SI10:8b.), or of naked, male captives in procession with a rope tied between them (SI10:3). In the iconography of Ashurnasirpal II, fully dressed captives are also represented with ropes tied between them (e.g. AI13:21-22), or bearing the burden of neck stocks (AI13:23-24, SI10:4b.).”
Goed punt. Ik kende die niet. Dank.