Bij de mail: “geef ons heden ons dagelijks blogstukje en verlos ons van die idiotie”. Er was nog een tweede verzoek van dien aard, maar iets minder opvallend geformuleerd.
Voor wie de kwestie mocht hebben gemist: het Thermenmuseum in Heerlen rondt momenteel belangrijk onderzoek af en publiceerde een persbericht met in de kop en de lead de claim dat het Romeinse badhuis het oudste gebouw van Nederland zou zijn. Als je het zo formuleert is het natuurlijk niet waar. U kent de hunebedden wel en die zijn eigenlijk nog jong, vergeleken met de boerderijen van de Bandkeramiekcultuur. Iets verderop in het persbericht staat het gelukkig iets preciezer: het badhuis is een stenen gebouw. Uit andere nederzettingen kennen we huizen met stenen fundamenten en muren van stampleem, maar Heerlen heeft dus een badhuis met muren van steen.
Ik neem aan dat het, op die manier geformuleerd, beter klopt maar ben niet blij met zo’n persbericht. Om te beginnen weet je van tevoren dat de genuanceerde claim in de media vertekend weergegeven zal worden. Dat is inmiddels dan ook volop gebeurd. In de tweede plaats is het frame “oudste X van Nederland” raar. Het badhuis stond immers niet in Nederland maar in de Romeinse provincie Germania Inferior. Bovendien is het verleden geen wedstrijdje. En tot slot omdat er vanouds een dommige competitie bestaat tussen Maastricht en Nijmegen, die beide ooit claimden de oudste stad van Nederland te zijn. Je kon er, nu Limburg aandacht kreeg, gif op innemen dat Nijmegen nu óók publiciteit zou zoeken om te beweren dat niet de voornaamste nederzetting van de Baetasii of Sunuci de oudste stad van Nederland was, maar dat deze eer toekwam aan het oppidum van de Bataven.
Kinderachtig
En ja hoor. Zo kinderachtig zijn ze wel in Romeins Nederland. Men gunt elkaar het licht in de ogen niet. Een medewerker van het Valkhofmuseum kwam op de radio om te vertellen dat Nijmegen de oudste stad van Nederland was en dat Heerlen slechts een weggendorpje was geweest. Dat is gewoon niet waar. Coriovallum was een behoorlijk grote nederzetting die in sociaal-geografisch perspectief vermoedelijk nauwelijks de mindere was van Batavodurum.
Het probleem is echter complexer. Tot pakweg de Tweede Wereldoorlog heeft het idee bestaan dat er zoiets zou zijn geweest als Romeinse stadsrechten. Dat denkbeeld is al lang geleden aan gruizels geschreven – ik schreef er eens over – en het is wonderlijk dat archeologen het blijven hebben over de oudste stad, terwijl het veel zinvoller en leuker is te vertellen dat het concept “stad” (en dus: stadsrechten, stadsstichting, oudste stad…) in de Romeinsrechtelijke literatuur sterk geproblematiseerd is geraakt. Door de eigenlijke kwestie te benoemen had de luisteraar iets meegekregen om nog eens op te kauwen. Waarom projecteerden ze ooit een middeleeuws concept op de Oudheid? Wat zegt dat over onze eigen opvattingen over steden, antiek of modern?
Ik kan me niet voorstellen dat een egyptoloog of assyrioloog negentiende-eeuwse ideeën zou uitdragen, maar in Romeins Nederland vindt men het prima. Ik keek dus niet op van mijn mail: “geef ons heden ons blogstukje en verlos ons van deze idiotie”. Wat ik eigenlijk wel leuk vond, want het veronderstelt dat mijn blog zoveel invloed zou hebben. Dat is helaas niet zo. Als Romeins Nederland wetenschappelijke inzichten over het Romeins recht al negeert, haalt een blogje ook niet zoveel uit.
Verlos ons van het junk nieuws
Een andere vraag is waarom Heerlen het zo naar buiten bracht. Er is een stukje in De Volkskrant in de maak over deze kwestie waarin ook ik word geciteerd. Eerlijk gezegd weet ik niet meer precies wat ik heb gezegd – het is me toegestuurd maar ik schrijf dit in de trein en kan het niet opzoeken – maar ik herinner me dat ik heb verteld wat ik wel vaker heb beschreven: Romeins Nederland heeft geen professionele voorlichtingsstructuur. Voorbeeld één: in Nijmegen veinzen ze dat Coriovallum een wegdorpje zou zijn geweest. Voorbeeld twee: over de limes wordt steeds hetzelfde verteld, zodat juist de meer geïnteresseerde mensen zich afkeren. Het functioneert als junk news: slechte informatie over de limes wordt zó massaal verspreid dat goede informatie over ons verleden onvindbaar wordt. Voorbeeld drie: je liegt gewoon. Het was niet alleen in Heerlen dat men verbijsterd heeft gelezen dat in het kader van de limespromotie is gezegd dat in Nederland geen zichtbare Romeinse ruïnes zijn.
Je roept maar wat, je trekt aandacht. Of het waar is, is irrelevant.
Heerlen lijkt aan dat circus nu mee te zijn gaan doen. Men moet immers op een of andere manier voorbij het junk nieuws komen. Misschien moet het inderdaad op die manier, maar het is alsof je je eigen radio harder zet om uit te komen boven de herrie van de buren.
Als je het mij vraagt is het beter gewoon, zoals ook elders gebeurt, een gelaagde voorlichtingsstructuur op te zetten met een aanbod dat enerzijds nieuwsgierig maakt en anderzijds verdiept. Jezelf overschreeuwen is uiteindelijk vooral saai en het jaagt – zoals we de laatste jaren zo duidelijk zien – de geïnteresseerden weg.
Het was inderdaad kinderachtig van het Valkhof om nu ook publiciteit te zoeken. Niemand heeft daar baat bij.
Volgens mij is, als we de hunebedden maar even vergeten, de godenpijler van Nijmegen (en misschien de oudste brugpijlers van Maastricht) geen gebouw noemen, en wat slecht gedateerde villa’s en onduidelijke funderingen buiten de race houden, de tempel van Empel nog steeds winnaar van de onzinnige trofee ‘oudste stenen gebouw van Nederland’.
Maar er staat nog meer onzin in het persbericht. Die knuffelmuur slaat ook helemaal nergens op, net als de die oudste liefdesgeschiedenis, die op niets meer berust dan een zwaar overgeinterpreteerde, niet erg duidelijke inscriptie waarin het woord liefde of iets wat daar ook maar op lijkt valt.
En dan in de mondelinge versie bij de NOS ook nog wat idiote opmerkingen over de Romeinse badcultuur.
Inderdaad, men ‘roept maar wat, je trekt aandacht. Of het waar is, is irrelevant.’
correctie: niet erg duidelijke inscriptie waarin het woord liefde of iets wat daar ook maar op lijkt niet valt.
In dat gelinkte Volkskrantstuk lees ik alleen dat er geen bovengrondse resten zijn van de Limes – hoe je dat definieert is een tweede – maar niet dat er geen Romeinse ruïnes in Nederland zijn.
Zo heeft iedereen zo zijn beperkte perspectief: voor jou bestaat Oost-Nederland niet echt en voor een Hollander is Limburg ongeveer zo buitenlands als België, dus wat nou ruïne in Heerlen.
Die grenslijntjes van 1839 zijn voor het verre verleden net zo belangrijk als de machten van tien voor datumherdenkingen: ijdele rituelen voor baasjes.
+1, met de kanttekening dat machten van 10 nuttiger zijn dan grenslijntjes. Wellicht had u het om moeten draaien: “….. net zo belangrijk als datumherdenkingen voor de machten van 10.”
Vraagje;
Wie vindt het stukje Kanaal van Corbulo in Leidschendam een Romeinse ruïne?
De oevers zijn reconstructies.. maar wat definieert de authenticiteit van een watergang? De oevers of het stromende water zelf?
“Bovendien is het verleden geen wedstrijdje.”
Grmbl. Leg dat ook eens uit aan Sargasso die dit onzinstuk doorplaatste.
https://sargasso.nl/we-moeten-de-wetenschapsgeschiedenis-herschrijven/
Wat is er onzinnig aan dat stukje? Ten eerste houdt het geen wedstrijdje, ten tweede heeft men in Nederland inderdaad nauwelijks benul van Indiase en Chinese wetenschapsgeschiedenis. Zelf weet ik er net genoeg van om te beseffen dat mijn kennis broodmager is.
Als je zou zeggen: we moeten aandacht hebben voor vrouwelijke wetenschappers omdat ze vrouw zijn, zou ik dat inderdaad onzin vinden, maar zoiets zie ik niet staan in dat Sargasso artikel. Meer aandacht voor de wetenschapsgeschiedenis van buiten Europa lijkt me uitstekend. Ik ben momenteel bezig in De vergeten wetenschappen van Rens Bod. Geen boek dat lekker wegleest, maar wel zeer interessant. Ik zou het zonder deze blog (en de kringloopwinkel) waarschijnlijk niet hebben opgepikt, dus daarvoor nog mijn dank, Jona.
Misschien. Ik zag onlangs een commentaar in het Nederlands Tijdschrift voor Natuurkunde een commentaar van een natuurkunde leraar waarin werd gesuggereerd dat Emmy Noether (wiskundige) te weinig aandacht krijgt, terwijl ze in elk tekstboek over quantum velden theorie genoemd wordt. Dat werd ook over Lise Meitner gesuggereerd, terwijl die in elk boek over de geschiedenis van de kernfysica wordt genoemd. Er wordt teveel onzin verkocht. Vrouwen die in de wetenschap presteren vallen echt wel op. En wiskundigen die iets goeds presteren worden serieus genomen ongeacht hun huidskleur, in tegenstelling tot wat BIJ1 beweert.
Sorry, was voor FransB bedoeld.
Het geldt ook voor Alice Kober. Niemand heeft haar verdiensten ooit ontkend. De biografie die ze terecht kreeg, doet echter wel alsof ze een miskend genie is. Daarmee wordt echt miskende vrouwen in feite onrecht gedaan. En dat zijn er vele.
“Eigenlijk, geloven we in Europa graag, begonnen de oude Grieken met alles. “Dat denk je”, zegt Bod, “maar is in feite een mythe”.”
Dat dacht ik helemaal niet. Maar het gaat er dus om dat niet ALLES met de oude Grieken begon. OK, niet alles, mij best.
@manfred
Ik heb dat stukje ook gelezen, evenals de eerste reactie. Ik zou hiernaast willen leggen dat geschiedenis niet uitsluitend een objectieve wetenschap is of zou moeten zijn. Geschiedenis zijn ook de verhalen die mensen elkaar vertellen over wie ze waren en waar ze vandaan komen, en die dienen zo divers mogelijk te zijn, zo gaat iedereen deel uitmaken van de geschiedenis (en niet alleen de blanke witte mannen zoals ik)
Ook voor de wetenschapsgeschiedenis is verrijking belangrijk met mensen uit andere landen en met mensen uit groepen die je niet meteen met de wetenschap zou verbinden, b.v. vrouwen, ten behoeve van het gevoel van eigenaarschap. Als niemand uit jouw land of jouw groep iets aan de wetenschap zou hebben bijgedragen, dan is dat kennelijk niet iets voor jou, iets waar je betrokkenheid bij hoeft te voelen. Gelet op alle skepsis en aanhang van onzintheorieën kan de steun voor wat wel fatsoenlijke wetenschap is niet breed genoeg zijn. En daar geeft de column waar u naar verwijst een nuttige bijdrage aan.
Dus u vindt Genesis ook goede geschiedschrijving? Is tenslotte ook een verhaal over waar we vandaan komen.
U heeft het echter ook over “groepen die je niet meteen met de wetenschap zou verbinden, b.v. vrouwen”. Dus vrouwen zijn zo dom dat je ze van alles op de mouw kan spelden?
Dat “dus ….?” is totaal niet wat JacobK schrijft.
Niettemin is het citaat tamelijk ongelukkig; ik gok erop dat hij “vrouwen zijn historisch ondervertegenwoordigd in de wetenschap en in bepaalde takken nog steeds” bedoelt.
@martin
Genesis is geen geschiedschrijving, en ik snap niet hoe er bij komt mij dit aan te wrijven. Wie genesis als historie benadert, zal van dat boek nooit één snars snappen. Ik geef één voorbeeld. In het verhaal van de appel en Eva leren we in welk taalregister de duivel spreekt: “ze houden iets achter voor je, je hebt daar toch recht op”,, “oh en als je dit hebt, dan kun je ook”.. Kortom de duivel is een populist. En omgekeerd: de populist is een verleider. dat is een heel nuttig en actueel inzicht. Genesis – en ook de verdere Bijbel is een ware schatkamer, maar niet als je hem als geschiedenis gaat lezen.
FrankB heeft beter dan u gesnapt wat ik bedoelde met mijn opmerking over vrouwen in de geschiedenis der wetenschap. In veel wetenschappen wordt tegenwoordig het verhaal over de geschiedenis verrijkt met bijdragen die vrouwen eraan geleverd hebben. Dat is heel belangrijk want dat stelt meisjes in staat te denken dat die wetenschap ook iets voor hen is.
Meisjes konden vroeger zogenaamd geen wiskunde. Er is een keer een wiskunde A vwo examen geweest dat door de meisjes beter gemaakt werd dan door de jongens. En als je dat examen bekeek dan snapte je dat ook. In drie van de vier opgaven was een contekst die meer aansloot bij de interesses van meisjes dan bij die van jongens.
U schrijft “Geschiedenis zijn ook de verhalen die mensen elkaar vertellen over wie ze waren en waar ze vandaan komen, en die dienen zo divers mogelijk te zijn, zo gaat iedereen deel uitmaken van de geschiedenis”.
Zo kom ik op Genesis. Er zijn nog steeds mensen die Genesis letterlijk nemen. Dat de Aarde zo’n 6000 jaar oud is etc.
Meisjes konden zogenaamd geen wiskunde?! Dat was op de meisjes-school die ik bezocht (heel lang geleden) wel anders. Niet alleen in mijn jaar, maar in alle jaren deden bijna alle meisjes gymnasium bèta. En niemand verwonderde zich daarover.
Als je er toch bent, lees dan ook de tweede reactie; die is van mij. 🙂
In mijn vakgebied, muziekwetenschap, is dat wetenschap-als-wedstrijdje een enorme plaag. De geschiedenis van ‘de’ muziek wordt steevast benaderd als een erelijst van wie dat wat het eerst. Welke componist als eerste een bepaald akkoord opschreef bijvoorbeeld. En de componist met de meeste ‘eerstes’ wint natuurlijk, evenals het land met de meeste ‘eerste’ componisten.
Het is geen wetenschap, maar politiek. Niet voor niets ontstond die pseudowetenschap in de hoogtijdagen van het imperialisme, nationalisme. De muziekgeschiedenis moest worden veroverd, gekoloniseerd, geclaimd.
De musicologie is er nooit van hersteld.
En dit geldt volgens mij voor de *hele* geschiedschrijving. Rens Bod heeft zich er, zo te lezen in dat stukkie, ook niet los van kunnen maken.Die Panini is voor hem niet belangrijk omdat hij iets toevoegde aan de ‘geculmineerde kennis’, maar omdat hij als niet-westerse iets als eerste deed.
Dat is geen wetenschap maar een circusattractie. Vrouw met baard.
Tja. Panini WAS nou eenmaal de eerste die een complete grammatica van het Sanskriet maakte. Citaat uit het boek: “Panini heeft een enorme doorwerking gehad in zowel de taalkunde als de logica in de Indiase wereld.” Dat hij dus iets bijdroeg aan de “geculmineerde kennis” wordt echt wel erkend door Rens Bod. Maar ja, in een boek kun je nou eenmaal dieper op de zaken ingaan dan in een blog, dus misschien is die nuance verloren gegaan in het Sargasso artikel. Het boek is sowieso een aanrader.
Lokaalchauvinisme: Sla het over, je wordt er niets wijzer.
Intussen: Ga welgemutst door met instituties lichtjes op de vingers te tikken – Nadenken is fijn !
Hoe zat het ook alweer met Albert Delahaye?
https://ddem.infoteur.nl/specials/albert-delahaye.html
Wat zijn de methoden van Delahaye? Heeft hij ze getest op betrouwbaarheid? Of is hij de zoveelste schijnskepticus, die kritiek heeft op de consensus maar zijn eigen conclusies boven soortgelijke kritiek verheven acht?
Pas daarna komt uw vraag aan de beurt.
Ja ze laten mij altijd achteraan aansluiten. Echter al gaat de leugen met de lift en de waarheid met de trap, de waarheid komt ook boven om JOU vrij te maken.
Jona, mooie blog!!