Op woensdag 19 september 2012 brak mijn klomp. De Volkskrant publiceerde een artikel dat er een aanwijzing zou zijn dat Jezus wel degelijk getrouwd was geweest. Een onderzoekster van de Harvarduniversiteit had een papyrussnipper ontdekt waarop zoiets te lezen stond. “Jarenlang drukte de katholieke kerk de geruchten de kop in dat Jezus Christus een vrouw had.”
Dat grote boze Vaticaan toch. De vanzelfsprekende boosdoener in elke complottheorie. Het is maar wat je goede journalistiek noemt.
Ik schreef die dag dit blogstukje over dat zogenaamde Evangelie van de Vrouw van Jezus. Enkele dagen later maakte de Belgische oudheidkundige Leo Depuydt duidelijk dat het een vervalsing moest zijn – het was slecht Koptisch – en drie weken later was de vervalsing definitief ontmaskerd. De maker had namelijk een zetfout overgenomen uit een tekstuitgave van het Evangelie van Thomas.
En toen kwam de optater. Harvard opperde dat het lab duidelijkheid zou verschaffen. Beng.
Academische rookgordijnen
Elke eerstejaarsstudent weet waarom dat niet kan en het was evident dat Harvard was begonnen rookgordijnen op te trekken. Dat zat me al snel meer dwars dan het frame dat De Volkskrant had gehanteerd. Sinds die negentiende september 2012 volgde namelijk het ene papyrologische schandaal na het andere. En steeds bleek dat onderzoekers hun tijd, hun intellect, hun energie en onze gemeenschapsmiddelen hadden verspild aan antieke teksten zonder gedocumenteerde provenance. Teksten die dus vals konden zijn.
En dat doorgaans ook waren: het Evangelie van de Vrouw van Jezus dus, maar ook allerlei snippers van de Dode Zee-rollen (2016, 2018, 2019) en de Artemidorospapyrus. Over de Sapfo-fragmenten, waarover vanaf het begin twijfel bestond, bestaat nog steeds twijfel. Het enige wat we weten is dat er inmiddels zes verschillende provenances zijn genoemd en dat dus minimaal vijf keer de waarheid niet is gesproken. Ontdekker Dirk Obbink ligt onder vuur.
Bedrieglijk echt
Ik kan bovenstaande problemen niet verhelpen, maar misschien is de journalistiek te verbeteren. Dus begon ik (met uw steun) afgelopen zomer Bedrieglijk echt te schrijven. Het idee was de technieken uit te leggen en te tonen waarom de bestudering van oude teksten belangrijk is (4QMMT is een voorbeeld). Misschien zou de oudheidkunde dan eens wat beter in het nieuws komen. Het is immers geen verzameling leuke weetjes maar een intellectueel avontuur. Het leek me ook voor het publiek de moeite waard, want zowel de technieken als de wél echte papyri zijn interessant.
Het werd echter een lastig boek, want tijdens het schrijven bladderde de reputatie van Obbink, die ik hoog had zitten, nogal af. De paragrafen over Eerste-eeuwse Marcus en de Sapfofragmenten veranderden in een whodunnit en ik heb de tekst enkele keren moeten herzien. Dinsdagmorgen heb ik de tweede proef afgerond en het boek ligt nu bij de drukker.
Boekpresentatie
En dus nodig ik jullie nu uit om te komen naar de boekpresentatie. Die is op vrijdag 27 maart om 20:00 in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden. Er zal zeker een filmpje zijn over vervalsingen en ik wil wat leuke papyri voorlezen. Misschien vertel ik nog over ramanspectroscopie, want daar zit de toekomst.
Voor mij is Bedrieglijk echt een voorlopig einde aan het schrijven van boeken. Ik heb er in twee jaar vier gemaakt en de revisie van de Liviuswebsite is hopeloos vertraagd. Er is voldoende te doen.
Hopelijk schudt je boek een paar mensen wakker.
Intussen erger ik me nog steeds aan het aanverwante onderwerp: de trivialisering van de geschiedkunde. Nee, ik het niet over de vraag waar het oudste gebouw van Nederland staat (maandagavond, Met het Mes op Tafel). Ik heb het over de “Speurtocht naar graaf Adolf van Nassau” (het door mij zo vaak geprezen Dagblad van het Noorden, gisteren op pagina 2). Voor het juiste begrip van de Slag bij Heiligerlee (1968), waar de beste man zo verdienstelijk was te sneuvelen, en dus voor het juiste begrip van de Tachtigjarige Oorlog, is het natuurlijk van doorslaggevend belang dat we er achter komen waar zijn lichamelijk overschot is gebleven. Spoiler alert: wellicht in een grafkist in de Lamberti Kirche te Dillenburg.
Toch is ook dit overtroffen. Vanavond op TV het programma Historisch Bewijs de prangende vraag: “Is de hoed die in het Rijksmuseum ligt werkelijk de hoed die Ernst-Casimir, voorvader vad koning Willem-Alexander, op had toen hij in 1632 door een dodelijke kogel in zijn hoofd werd getroffen?” Dat wordt 40 minuten lang sidderen van de spanning. Daarna hebben we weer een reden minder om ’s nachts wakker te liggen.
Het goede nieuws is trouwens dat van de drie kandidaten maandagavond (die van andere onderwerpen echt wel behoorlijk op de hoogte waren) geen enkele het juiste antwoord wis (oa Maastricht werd genoemd)t. Of misschien is dat wel het slechtste nieuws, ik kan er niet meer bij.
Die hoed lijkt wel mooi echt te zijn!😜
‘Voor het juiste begrip van de Slag bij Heiligerlee (1968)’
Het is me volledig ontgaan dat dat nog zo recent was… 😉
Er zal verwarring zijn met de slag bij Hollandscheveld, al was die in 1963.
+1.
Ik heb nou al zo veel van die boekpresentaties gemist… Maar een vrijdagavond, dat moet te doen zijn en naar het RMO gaan is natuurlijk nooit een straf.
Vroeg of laat lopen de vervalsers tegen de lamp….pas maar op, Jeroen! Voor die Lamborghini kun je beter een staatslot kopen
Als het niet al te technisch is, ga ik dat boek zeker kopen. Ik houd van verhalen over oplichters..
Gefeliciteerd.
“….Het is immers geen verzameling leuke weetjes maar een intellectueel avontuur.” Dat vind ik mooi gezegd. Het geeft precies weer wat onderzoek zo spannend maakt.
“Voor mij is dit een voorlopig einde aan het schrijven van boeken.”
Goed idee, Prediker waarschuwde al dat er veel teveel boeken worden geschreven en van al dat lezen word je alleen maar moe…
… Voor mij is dit een voorlopig einde aan het schrijven van boeken…
Gelukkig voor mij/ ons: voorlopig!
Boek direct besteld! Bijwonen van presentatie te moeilijk! Leuke avond gewenst!