Misverstand: De Perzen veroverden Lydië in 547 v.Chr.
De Babyloniërs namen het oosterse wereldrijk over van de Assyriërs, maar verloren het weer aan de Perzen, die vanaf het midden van de zesde eeuw hun macht zeer snel uitbreidden, tot hun imperium zich uitstrekte van de Indus in Pakistan tot Egypte en Macedonië. Als we Herodotos’ Historiën mogen geloven, dankten de Perzen de heerschappij aan één man: koning Cyrus de Grote, die eerst Iran verenigde (een gebeurtenis die kan worden gedateerd in 550), vervolgens het koninkrijk Lydië in het westen van Turkije annexeerde, en tot slot in 539 Babylonië veroverde. Hij overleed in 530.
Zelfs een zeer recent, zeer geleerd en zeer geprezen commentaar op de Historiën veronderstelt dat Cyrus Lydië veroverde in 547 v.Chr. En dat is zo zeker niet. Het stukje informatie gaat namelijk terug op een kleitablet dat is beschadigd: de Naboniduskroniek. Volgens de wetenschappelijke uitgave uit 1975 staat op het kleitablet dat Cyrus het koninkrijk Lu-… onderwierp in het jaar dat wij 547 noemen. Wat na Lu komt, is niet goed leesbaar, want het tablet bevat een lacune na dit eerste, ook al nauwelijks zichtbare teken.
Maar wetenschappelijke uitgaven van spijkerschriftteksten mag je nooit lezen zonder ook te kijken in de appendix. Het zetten van zo’n boek is een tijdrovende aangelegenheid waar niet zelden een jaar overheen gaat, een jaar waarin de onderzoeker op nieuwe ideeën kan komen en suggesties krijgt aangereikt. Die worden dan opgenomen in de appendix. Juist op de kwestie welk land er in 547 werd veroverd, corrigeerde de onderzoeker zichzelf: in de appendix erkent hij dat er in feite niets leesbaars staat.
Dat nu is inmiddels te pessimistisch gebleken. Er staat vrijwel zeker U-…, en het bedoelde rijk kan niet anders zijn dan Urartu in Koerdistan. Wat ook wel zo logisch is, want komend vanuit Iran bereik je eerst Oost- en pas daarna West-Turkije. In elk geval werd in 547 niet Lydië veroverd, en dat is alweer zo’n vijfendertig jaar bekend. De implicaties ook. Immers, alleen Herodotos beweert dat Cyrus Lydië veroverde vóór Babylon. Zolang de Naboniduskroniek een vermelding van de val van Lydië leek te bevatten, kon Herodotos’ chronologie voor correct doorgaan, maar nu is twijfel wenselijk (testis unus testis nullus). Het is nu denkbaar dat Lydië pas vijftien jaar na de traditionele datum is veroverd.
En dit heeft vérstrekkende consequenties. De Lydiërs hadden verschillende Griekse steden onderworpen. Deze hadden de Spartanen om hulp gevraagd, maar die waren op dat moment verwikkeld in een oorlog en gaven aan het verzoek geen gevolg. Deze oorlog is een belangrijk chronologisch ijkpunt in de geschiedenis van het Griekse moederland, en nu we niet langer weten in welk jaar de Perzen Lydië veroverden, moet de chronologie van zesde-eeuws Griekenland, toch al gebaseerd op één opmerking van Herodotos, eveneens worden doorgelicht. En niet alleen die van Griekenland, zelfs die van het westelijke Middellandse Zee-bekken, want de aankomst in Catalonië van Griekse vluchtelingen uit het Lydische koninkrijk is een ander chronologisch ijkpunt. Zo is de reconstructie van de chronologie van Spanje dus afhankelijk van een kleitablet uit Babylon!
Naschrift
Ik heb sinds ik dit elf jaar geleden schreef, van twee kanten gehoord dat er toch weleens Lu-… kan staan.
Literatuur (vermoedelijk dus verouderd)
Ondergang van Lydië: Herodotos, Historiën 1.84-85; A.K. Grayson, Assyrian and Babylonian Chronicles (1975; 1977²) blz. 104-111 met de appendix op blz. 282-283; Urartu: R. Rollinger, ‘The Median “Empire”, the End of Urartu, and Cyrus’ Campaign in 547’ in: Proceedings of the First International Conference on Ancient Cultural Relations between Iran and West Asia (2004); synchronisme met Griekenland: Herodotos 1.82; Catalonië: stichting van de Neapolis van Emporion.
Nu u hier toch bent…
Door de coronacrisis ben ook ik aan huis gebonden. Terwijl ik graag wat had gedaan om mijn boek te promoten over de wedloop tussen papyrusvervalsers en wetenschappers, Bedrieglijk echt. Dat de oudheidkunde wordt gebruikt om de winst van zwarthandelaren op te drijven, vond (en vind) ik voldoende verontrustend om het wat meer onder de aandacht te hebben willen brengen. Dus bestel, lees en bespreek dat boek. Of bekijk dit filmpje. Ik ben trouwens ook beschikbaar voor betaald schrijfwerk.
[Oorspronkelijk verschenen in mijn boekje Spijkers op laag water (2009)]
bij mij is de tekst helemaal doorgestreept, Dat leest niet lekker
Dat was ook de bedoeling, dat het doorgestreept was. Wat ik schreef is ingehaald door nieuwere en naar ik hoop betere informatie.
Die conclusie had ik al getrokken, maar deze keer sta ik aan de kant van JacobK – het leest niet lekker.
Een van die kanten ben ik. Ik heb de tablet gecollationeerd samen met twee anderen (Irving Finkel, en Mark Geller) en we kwamen tot de conclusie dat u2 echt uitgesloten is en dat lu het meest waarschijnlijke is. Stefan Zawadzki en wijlen Wilfred Lambert kwamen al eerder ook tot deze conclusie, waarbij Lambert zijn eerdere opvatting verwierp. Alleen Rollinger houdt nog vast aan zijn Urartu. Ik werk verder aan uitgave van Nabonidusinscriptie. Maar dat is voor iets langere termijn. Eerst de kronieken en de dagboeken, waar ik regelmatig opveer van mijn stoel, omdat ik weer iets leuks lees wat nog niet gelezen kon worden. Voorlopig is mijn bevinding over Lydia enigszins verborgen te vinden in mijn artikel in het Festschrift Stolper p. 256, n. 184. https://www.academia.edu/3753890/Cyrus_the_Great_Exiles_and_Foreign_Gods_A_Comparison_of_Assyrian_and_Persian_Policies_on_Subject_Nations
Kijk, dat vind ik nog eens een fijne link in deze crisistijden. Bedankt!
Die link van Bert van der Spek: je vindt het niet erg dat ik alleen de Conclusion las? Interessant genoeg!
Eg leuk bedacht, Jona, maar voor de ontzettende leek die ik ben, is dit toch iets te ingewikkeld om te kunnen volgen. Je hebt hier een tekst van jou van elf jaar geleden geplaatst, waarin je een misverstand aan het licht wilde brengen, zelfs aan de kaak wilde stellen. Maar blijkens de volledig doorgestreepte tekst klopt niet wat er staat, en je schrijft in je naschrift dat je destijds misschien iets verkeerd hebt geïnterpreteerd en dat dit dus moet worden herzien. So far, so good. Maar dan. Neem de tweede en de derde zin: ‘Als we Herodotos’ Historiën mogen geloven, dankten de Perzen de heerschappij aan één man: koning Cyrus de Grote, die eerst Iran verenigde (een gebeurtenis die kan worden gedateerd in 550), vervolgens het koninkrijk Lydië in het westen van Turkije annexeerde, en tot slot in 539 Babylonië veroverde. Hij overleed in 530.’ Dat is toch zeker niet in elf jaar veranderd; dus dat had je niet moeten doorstrepen. Kortom, wanneer kan ik je geloven en wanneer niet, ook als je jezelf corrigeert?
Die informatie is wel betrouwbaar ja. Het is misschien wel een aardig idee de website op dit punt wat aan te passen.
Ja, zo is het mij veel duidelijker hoe het zit!
De zebra’s zijn weg!!
Wat is het toch fijn dat er toch een goede kans is dat iets is zoals altijd al gezegd is!😉
Het moet toch wel voldoening geven dat zelfs met het veranderende inzicht over wat er op de kleitablet stond of staat de laatste zin toch overeind blijft:
‘Zo is de reconstructie van de chronologie van Spanje dus afhankelijk van een kleitablet uit Babylon!’
Dank voor dit verhelderende artikel!
Velen zullen dit vast gezever vinden, waarvoor excuus, maar ik vind iets als ”Cesar was in Limburg” ook altijd al zo raar/verwarrend klinken x). Zo heb ik ook echt niks tegen het prachtige Catalonië, alleen wel vaag om deze elfde eeuwse benaming voor de regio tegen te komen in een 1600 jaar oudere context van Ionische kolonisatie.
Historisch gezien associeer ik Catalonië met graven, troubadours en de reconquista en als ik de krant lees met Barça, Guardiola, Puigdemont, Dalí enz… Maar van m’n leven niet met Herodotus, Ioniërs, Lydiërs (, Indigeten…). Liever ”Iberië” oid. Ons Nederlandse ”Spanje” is op het randje, maar is op z’n minst nog een (Fenicisch) woord uit de oudheid.