Op maandag plaats ik meestal een stuk over geschiedtheorie en ik had ook iets in de pen, maar een goede bekende ligt in het ziekenhuis en ik heb even andere prioriteiten. Dus ma u even genieten van het mooie mozaïek dat u hierboven ziet: de Romeinse dichter Vergilius, keurig in een toga. Op de boekrol staat de achtste regel van de Aeneis: Musa, mihi causas memora, quo numine laeso (“Muze, herinner me aan de oorzaken, door welke gekwetste godheid…”). Een oorzaak werd destijds immers altijd gezocht in een persoon en nooit in een structuur: de Romeinen waren methodisch individualisten. (Ziezo, toch nog een theoretische observatie.)
De aangeroepen Muzen zijn ook afgebeeld: rechts Melpomene, beschermgodin van de tragedieschrijvers, en links Kleio, patrones van de geschiedschrijvers. Je zou Kalliope hebben verwacht, de Muze die de auteurs van heldendichten inspireerde, maar misschien beschouwde de opdrachtgever van dit mozaïek Vergilius als historicus of tragicus. Wie zal het zeggen.
Die opdrachtgever woonde in Hadrumetum, het huidige Sousse in Tunesië, en het mozaïek is momenteel te bewonderen in het Bardomuseum in Tunis. Ik zag het een paar maanden geleden voor het eerst en was verbaasd dat het maar anderhalve vierkante meter groot was.
Sterkte met je prioriteiten. Wij kunnen wachten.
Maar liever niet eeuwig.
Zou het kunnen zijn dat dit mozaïek werd gelegd op een los aardewerk tablet? Dat gebeurde namelijk wel vaker. Relatief kleine tableaus van hoge kwaliteit en met fijne steentjes werden zo ingepast als centraal motief in een groter geheel. Hierdoor werd ook de mogelijkheid gegeven om, als betrof het de kunsthandel, het juiste plaatje uit te zoeken in de mozaïek-werkplaats voor jouw nieuwe eetkamervloer of woonvertrek.
Het is natuurlijk ook veel makkelijker om zulk hoogwaardig werk op een losse ondergrond te kunnen maken dan op je knieën op de harde vloer met mogelijk slecht licht en in sub-optimale omstandigheden.
Het is een pronkstuk, dank voor het tonen. Beterschap gewenst !
Bij nadere beschouwing zag ik, dat Muze Melpomene – zeer gepast – kothurnen/cothurnen aan haar voeten draagt; de verhoogde toneellaarzen die (soms) werden gedragen bij de opvoering van tragedies.
Deze laarzen worden nog steeds gebruikt. Het laatst zag ik ze enkele jaren terug bij de opera Das Rheingold, waar de twee reuzen Fasolt en Fafner erop rondliepen.
By the way: “quo numine laeso” betekent niet ‘door welke gekwetste godheid, maar “door welke belediging van haar (sc. Juno’s) goddelijke macht”. Dat doet uiteraard niets af aan je theoretische observatie.
Ik denk, Gerd, dat dat de juiste vertaling is: quo (vragend vnw abl.) numine laeso (abl. absol.).
Volgens mij hebben we hier te maken met een abl. absol. met zgn. dominant gebruik van het participium perfectum. JL’s vertaling zou ook impliceren dat we nog niet weten over welke godin het gaat die Aeneas zo haat. Dit wordt reeds in vers 4 duidelijk gemaakt.
Helemaal eens met je grammaticale analyse, Roger. Vandaar dan ook mijn vertaling, waarin ik het dominant gebruikte participium weergeef met een substantief. Een proza-auteur zou iets hebben geschrevenals ‘ob quam laesionem numinis [sui]’.
Maar dat is kreupel Nederlands.
Welnee, dat is prima Nederlands, en nog een correcte vertaling ook. Oudhistorici zijn geen taalkundigen, als ze dat eens zouden begrijpen ;-).
Ik ben noch oudheidkundige, noch taalkundig en heb geen enkele moeite met “door welke belediging van haar (sc. Juno’s) goddelijke macht”.
Nee, het spijt me, ik vind het niet natuurlijk klinken.
Voor het overige ken ik mijn beperkingen maar al te goed.
Als je met ‘niet natuurlijk’ bedoelt: gekunsteld, dan is dat een compliment voor mijn vertaling, want in het Latijn is die zinswending verre van natuurlijk maar een heel ingewikkelde manier van zeggen. ” ‘Kuns,’ zeg maar, niks voor ons soort mensen.”
Schitterend mozaïek, Jona. Het stond ook als een van de schaarse zwart-wit afbeeldingen. Ik hoop dat het met je bekende goed gaat! Take care!
Herstel regel 2:
… schaarse zwart-wit afbeeldingen in ‘onze’ Vergilius, zoals we ons tekstboek noemden in de humaniora …
Fraai en gedetailleerd mozaiek, inderdaad.
Ik vermoed dat je bedoelt: anderhalve meter in het vierkant, 1.5 m x 1,5 m groot.
Waarom? Is 1,23 bij 1,23 m om de één of andere reden onmogelijk?
Nee, het 1,22 bij 1,22, dus bijna anderhalve vierkante meter.
OK !
Ik ben nieuw hier.Ik heb in de 70er jaren mijn Gymnasium gedaan.Grieks,Latijn.
Daarna nooit meer echt wat geworden op dat gebied.
Ik ben een geinteresseerde leek en vind dit een erg leuke website.
We doen ons best!
Ik ook, al had ik noch Grieks noch Latijn in mijn eindexamenpakket (en heb ik in de vroege jaren 1980 mijn examen gedaan).