Mensen die Dostojevski citeren doen dat vanzelfsprekend alleen om te laten merken dat ze niet van de straat zijn, maar ik hoop dat u me desondanks vergeeft dat ik even iets aan u voorleg. In het zevende hoofdstukje van de Ondergrondse notities (1864) staat de volgende passage (vertaling Gerard Cruys):
Ze zeggen dat Cleopatra ervan hield om gouden spelden in de borsten van haar slavinnen te steken en plezier beleefde aan hun kreten en kramptrekkingen.
De Romeinen vertelden over Kleopatra de meest bizarre dingen. Logisch, ze was een verslagen vijand en dus kon er geen goed woord vanaf. De Egyptische culten, met beestachtige goden die geen enkele Romein zou willen vereren, alsmede haar hellenistische hof vol exuberantie en abundantie – dat alles bood voldoende munitie om haar te typeren als tweede Semiramis. Deze anekdote past in de Romeinse propaganda als een hand in een handschoen. In de Middeleeuwen, Renaisance en Nieuwe Tijd werd Kleopatra hét symbool van wrede decadentie.
Dat deze anekdote bestaat is dus niet vreemd en Dostojevski kan haar overal hebben opgepikt. Maar: waar komt dit verhaal precies vandaan? Ik heb niet alle Griekse en Romeinse anekdotenbundels gelezen; de catalogi met exempelen die redenaars in de Nieuwe Tijd raadpleegden ken ik ook al niet; het kan gaan om een toneelstuk of om een livre philosophique – ik heb werkelijk geen idee. Wie het weet mag het zeggen.
Op de Guardian staat dat Pushkin in 1836 nieuw leven heeft geblazen in een aantal roddels. En dat die roddels zich verder hebben ontwikkeld tot nieuwe verhalen. Een soort trend? Dit verklaart wellicht de passage hierboven. https://www.theguardian.com/stage/2006/aug/19/theatre.history
Hoe kan dat gedicht van Poesjkin zo’n invloed hebben gehad? Het is tijdens zijn leven niet gedrukt en pas posthuum uitgekomen als onderdeel van het onvoltooide verhaal “Egyptische nachten”, bepaald niet zijn bekendste werk. Weet iemand hoe dit zit?
Daarom kan Dostojewsky het nog wel gelezen hebben. Volgens de Wikipedia kwam Egyptische nachten overigens twee jaar voor Pusjkin’s dood uit.
Wacht even, ik ben niet duidelijk geweest. Dat stuk in de Guardian waarnaar René verwijst, en dat een vrolijk overzicht geeft van de meest uiteenlopende Cleopatra’s door de eeuwen heen, brengt de suggestie over dat dat gedicht van Poesjkin links en rechts allerlei invloed heeft gehad. Dat lijkt me stug, maar misschien kan het anders gelezen worden.
Aan de andere kant zal Dostojevski die Egypische nachten wel gekend hebben, neem je aan. Maar dan krijgen we te maken met Jona’s oorspronkelijke vraag waar dat geprik en gesteek met die gouden spelden vandaan komt. En voor zover ik dat beoordelen kan, staat dat niet bij Poesjkin. (Vgl. de samengevatting in dat Guardian-stuk.)
Maar weer aan de andere kant: ik heb vanmorgen met het Verzameld Werk zitten puzzelen op de verschillende versies en werd draaierig omdat het allemaal op elkaar lijkt. Dus misschien heb ik in mijn draaierigheid die spelden gemist. Maar eerst zien dan geloven.
Volgens de Russische wikipedia is “Egyptische nachten” onvoltooid en kwam posthuum uit in 1837. Ook de Guardian geeft dat jaar (René’s 1836 moet een vergissing zijn), maar brengt de suggestie over dat die uitgave het werk was van een nog levende Poesjkin. Als ik de Russische wikipedia goed begrijp, hoorde dat Cleopatra-gedicht (waarvan de eerste versie al een jaar of 15 oud was) er eigenlijk niet in en is er door de uitgevers ingezet.
Help!
“The pins in the breast story is probably supposed to be a half remembered bit of scandal the Underground Man ascribes to Cleopatra after reading it in Charles Fourier’s 1816 work “Le nouveau monde amoureux” where he writes about a supposed princess of Moscow, Mme Strogonoff who sublimated her unrecognised lesbian urges for her maid by sticking pins in her maid’s breasts. Or maybe Dostoevsky knew the story from a more immediate Russian source.”
https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Reference_desk/Archives/Humanities/2011_January_13#Is_there_any_historical_proof_that_Cleopatra_would_stick_pins_in_her_slave-girls'_breasts?
Rem acu tetigisti…
Ik snap het niet meer. Iedereen schrijft altijd Cleopatra. Waarom nu ineens een K terwijl ik net las over Carrhae? Ik zie dit ook in kranten waar ik ineens lees over sunnieten in plaats van soennieten en Qatar terwijl in mijn ouwe atlas toch echt Katar staat. En zo zijn er nog wel meer voorbeelden te verzinnen waarbij de logica van de k, de c, de q, de u en de oe volkomen zoek is.
Клеопатра in het Russisch, en als je dat dan weer naar het Nederlands overzet is een K aangewezen.
Duitsers gebruiken ook een K, net als de Friezen.
Dat een instituutje in Holland de C voorschrijft heeft voor mij niet zoveel waarde. Ik vind het ook altijd zo aardig als ik vanuit Duitsland naar Nijmegen rijdt dat de wegwijzers die stad spellen zoals de bewoners haar zelf noemen, in plaats van de door Holland voorgeschreven wijze die Rijkswaterstaat gebruikt.
Er is geen logica, zo simpel is het.
Nou ja, er is wel iets over te zeggen. Begin twintigste eeuw sloten we meer aan bij de Duitse traditie maar dat is na 1940-1945 veranderd en toen kozen veel mensen voor latiniseren. Waarmee je in feite zegt dat je de Griekse cultuur irrelevant acht ten opzichte van de Romeinse, dus daarop is een reactie gekomen.
Ik streef ernaar Griekse namen zo Grieks mogelijk weer te geven, tenzij dat erg onnatuurlijk wordt (Platon) of het gaat om een Griek met een Romeinse naam (Arrianus).
Consequentie lukt niet. De beroemdste ingezetene van het Romeinse Rijk staat bekend onder een Nederlandse vorm van een Romeinse spelling van de Griekse weergave van een Aramese afkorting van een Hebreeuwse naam.
OK, dat verslaat wel het voorbeeld dat ik wilde aanhalen: één van mijn favoriete Russische componistten, Pjotr Iljitsj, heeft volgens mijn CD-verzameling ongeveer 20 verschillende familienamen.
Ik heb in een oud engels boek met oud-egyptische religieuze teksten gelezen dat er enige tijd een praktijk was van pinnen steken in een poppetje (diervorm, voorzover ik me herinner), Er werd expliciet bij gezegd dat het hier geen voodoo-achtige praktijk betrof. Het had meer te maken met vermeende krachten te absorberen.
Helaas is het boek op dit moment onvindbaar. en kan ik het niet verifieren.
Het zou kunnen dat mythevorming er levende wezens, i.c. slavinnen, van heeft gemaakt en de naam Kleopatra eraan heeft gekoppeld (om deze machtige vrouw belachelijk te maken).
Het kan ook dat e.e.a. er helemaal niets mee te maken heeft.
Poppen waren een geliefd middel van antieke heksen en magiërs om mensen te onderwerpen, verliefd te laten worden, kwetsen,… Wassen figuren werden in het vuur gegooid om de gewenste minnaar te laten smelten van liefde. Poppen werden onthoofd om het voorgestelde slachtoffer in verwarring te brengen. En naalden kwamen er ook aan te pas: https://commons.m.wikimedia.org/wiki/File:Voodoo_doll_Louvre_E27145b.jpg
Bron: Daniel Ogden, Night’s Black Agents – Witches, Wizards and the Dead in the Ancient World
Yuk. Nachleben. Toevlucht van classici die de Oudheid niet interessant genoeg vinden en te laf zijn een andere baan te zoeken.
Ik denk dat de motivatie om dit soort studies te ontwikkelen, vooral was dat men het belang van de klassieken voor latere tijdperken wilde tonen. Dat het steeds zo geestdodend is, is doordat classici en oudhistorici een cultuurconcept uit de negentiende eeuw blijven hanteren (cultuur als patchwork). Ze zijn niet toegerust om de vraag te beantwoorden hoe een verleden samenleving structurerend werkt voor latere samenlevingen. Gegeven het welbeschouwd propagandistische karakter van dit soort studies, worden alternatieve theorieën vaak ononderzocht.
Het is inderdaad weinig ambitieuze wetenschap.