[Voor de vaste bezoekers van deze blog: vandaag zijn jullie even niet aan de beurt, maar is de blog voor kinderen die het verhaal van Gilgameš nog nooit hebben gehoord. Daar moet verandering in komen. Het staat u natuurlijk vrij een achtjarige voor te lezen.]
Toen je opa en oma werden geboren, had je nog geen tablets, geen computers en geen televisie. Je opa en oma hebben meegemaakt dat die werden uitgevonden. De opa en oma van je opa en oma hebben de eerste vliegtuigen zien vliegen. En de opa en oma van de opa en oma van je opa en oma hebben de eerste fietsen en treinen zien rijden. Alle dingen zijn een keer voor het eerst bedacht.
Dus heel, heel lang geleden was er eigenlijk nog niets uitgevonden. De oermensen woonden in grotten, want ze hadden nog geen huizen. Ze gingen op jacht, maar veel meer dan stokken en netten hadden ze niet. Maar ze waren wel slim en ontdekten de dingen één voor één. Ze leerden hoe ze wilde geiten en koeien moesten temmen. Ze bedachten dat je boer kon worden en een boerderijtje kon bouwen. Ze leerden potten bakken en weven. Ze ontdekten hoe je kaas en wijn kon maken en ze ontdekten het wiel en de ploeg. Ze gingen dingen ruilen met andere mensen: “Als ik van jou vier vissen krijg, krijg je van mij een stuk kaas.”
De boeren moesten wel hard werken, want ze hadden nog geen tractors en melkmachines, maar in twee landen was het iets minder moeilijk. Het ene land was Egypte, waar het altijd warm is en de planten veel zon krijgen en makkelijk groeien. Bovendien zorgde de rivier de Nijl daar voor zoet water. Dus hier was het voor de boeren iets minder moeilijk. Het andere land was Irak. Daar hadden ze zelfs twee rivieren, de Eufraat en de Tigris. Je moet je een warm land voorstellen met graanvelden en palmbomen.
Vijfduizend jaar geleden bouwden ze in Irak de eerste steden. Ze begonnen toen ook dingen op te schrijven. Alleen hadden ze nog geen papier en geen inkt, dus ze krasten met stokjes in stukjes klei. Hieronder zie je zo’n heel oude tekst. Ze noemen dat een “kleitablet” en ze noemen die oudste teksten “spijkerschrift” omdat de tekens wel wat lijken op spijkertjes.
Het is geen makkelijke manier van schrijven want ze hadden eigenlijk voor elk woord een eigen teken. Dus een teken voor zon, een teken voor ezel, een teken voor kind, een teken voor huis, een teken voor rivier, een teken voor plant, een teken voor koning en zo voort. Je moest dus honderden tekens leren voordat je kon schrijven. Maar hoewel het heel moeilijk was, schreven de mensen toen al van alles op. Er zijn brieven, liedjes, wetten. En ook het verhaal over koning Gilgameš. (Die š is een letter die wij niet hebben, een soort sj.)
Omdat de mensen eerst nog niet konden schrijven, weten we niet welke verhalen ze toen aan elkaar vertelden. Het verhaal van Gilgameš is het eerste verhaal dat we nog kunnen lezen.
Voordat ik het ga vertellen, moet je eerst nog iets weten over hoe de mensen toen dachten. Ze geloofden in goden: een soort onzichtbare reuzen die nooit dood gingen en die de baas waren van iets dat ze beschermden. Zo was er een godin voor de buffels, die de buffels beschermde. Als een jager een buffel doodschoot, moest die een stukje van de buffel geven aan de godin omdat die anders boos zou worden. En je wil natuurlijk geen ruzie met een onzichtbare reuzin die nooit doodgaat.
De buffelgodin heette Ninsun en had een zoon. Die heette Gilgameš en daarover ga ik vanaf woensdag vertellen. Als je zijn naam wil schrijven in spijkerschrift, ziet het er zo uit.
[Ik houd me aanbevolen voor een handzame definitie van goden. De hier gegeven definitie is verzonnen door kinderen en functioneert, maar ik heb het idee dat er iets beters moet zijn.]
Er mist een n achter “Als je zij”. Ik vind het trouwens een mooie definitie.Je kan er natuurlijk nog bij vertellen dat dit is van voor de tijd dat mensen bedachten dat er maar 1 onzichtbare reus was die nooit doodging en die alles beschermde. En dat die een zoon had die later aan een houten balk werd getimmerd met spijkers….. Maar daar zou ik de kinderen niet teveel mee vermoeien.
Serieus? Is dat jouw niveau? Manman…
Het doet me genoegen u te kunnen wijzen op de fascinerende huisregels en dan met name nummer 2:
“Onacceptabel zijn in elk geval:
Persoonlijke beledigingen en off-topic-geruzie.”
Ook u dient zich daaraan te houden.
U weet wel, om te voorkomen dat reageerders het niveau omlaag trekken.
De /n/ is toegevoegd!
Ze zijn nog geen 8 jaar (6, 5 en bijna 4), maar ik denk dat ze het leuk gaan vinden. Ze vonden Ella en de Elegast ook al zo’n geweldig verhaal. We gaan wel nog even wachten om te beginnen, want wachten tot woensdag voor het verdergaat dat is nog lang voor hen.
Ik vind het zelf ook prachtig hoe je deze verhalen op kindermaat vertelt.
Er bestaan nog steeds mensen die in goden (of één god) geloven. De meerderheid zelfs, wereldwijd gezien…
Je hebt natuurlijk ook lui die alleen in geld geloven, maar ja…
Daarom vind ik de zin “ze geloofden toen in goden” ook niet kloppen. Je zou op z’n minst het woordje toen weg kunnen laten.
Goed punt.
Doodsangst en een zoektocht naar onsterfelijkheid voor kinderen?
Voor het verhaal zou ik liever vertellen dat er toen goden rondliepen dan te verklappen dat die domme mensen dat toen geloofden. Ik bedoel, het is een verhaal, en kinderen weten dat er in verhalen vreemde dingen gebeuren, daarvoor hebben ze geen rechtvaardiging nodig.
Het is natuurlijk wel ingewikkeld om kinderen van 4-8 uit te leggen dat god(en) niet bestaan, maar Sinterklaas wel.
JonaL jokt een klein beetje. De computer werd al meer dan 80 jaar geleden uitgevonden. De televisie meer dan 90 jaar geleden. Zo oud zijn je opa en oma nog niet. Maar het duurde nog wel heel lang voor je ze in de winkel kon kopen.
“De oermensen woonden in grotten.”
Nee hoor. JonaL maakt hier een fout die Mount Everest Fallacy heet. Groten waren niet zo prettig om in te wonen. De oermensen gebruikten ze alleen om in te schuilen en zo.
http://blog.english-heritage.org.uk/ask-expert-cavemen-actually-live-caves/
Grotten.
En om in te schilderen.
Nee. Hier zit de theorie van de “figments of reality” achter. Je kunt mensen een bepaalde hoeveelheid informatie geven. Bijvoorbeeld als een kind vraagt wat een ziekenhuis is, dan zeg je dat mensen daar beter worden gemaakt. Dat is voor dat moment voldoende. Later kun je uitleggen dat er ook poliklinische zorg wordt aangeboden.
Ik wil nu een kind een mooi verhaal vertellen. Als het belangstelling krijgt, kunnen de details komen.
Snap ik. Maar er is ook nog iets anders. Een kind van die leeftijd dat een bepaald beeld ingeprent heeft gekregen vindt latere toevoegingen en wijzigingen (en zeker in het geval van mensen die in grotten wonen) erg moeilijk te accepteren. Creationisten zijn daar een goed voorbeeld van. Ik meen dat er ook psychologisch onderzoek naar is gedaan. Mijn punt is: je kunt kinderen er op voorbereiden. Bijvoorbeeld met
“Veel oermensen woonden in grotten”.
Deze opa (van 1944, jongste kleinkind is elf) heeft de eerste televisietoestellen zien verschijnen, al bestonden ze al wel in de Verenigde staten. De oudste computers dateren van dezelfde tijd als de fiets. Op het hoofdkantoor van Albert Heijn, waar ik mijn eerste vakantiebaantje had, stond er een hele verdieping vol mee te ratelen, de machiniste droeg gehoorbeschermers. De Hollerith heette die, later begreep ik dat dat de uitvinder was, omstreeks 1880 (die had het gebruik van ponskaarten afgekeken van de Jacquard weefmachine, die uit de tijd van Napoleon dateerde). Die hele verdieping kon minder dan het machientje waarop ik dit aan het typen ben.
“De oudste computers dateren van dezelfde tijd als de fiets.”
Dat zegt niet zoveel, want de definitie van computer is net zo vaag als die van de fiets. Ik heb aangenomen dat computers op electriciteit moesten werken. Het woord bestaat al sinds 1613; bij een brede definitie is het Mechanisme van Antikythera (ongeveer 100 BCE) de eerste mechanische computer.
De oudste trapfiets is van 1885 CE.
Als leerkracht-in-opleiding moet ik netjes aangeven welk(e) ‘bedoeling’ of ‘doel’ ik heb met een bepaalde ‘les’ of ‘activiteit’, zoals geschiedenis/voorlezen, zowel vakinhoudelijk als pedagogisch. Om je erbij te bepalen dat je niet ‘zomaar’ iets vertelt, denk ik.
Ik ben daarom wel benieuwd naar uw/jouw ‘bedoeling’, Jona. 😉 (Niet dat je daartoe ook maar een beetje verplicht bent. Maar ik ben toch benieuwd…)
Overigens zou ik kinderen na dit verhaal ook lekker aan het werk zetten met stukken klei, spijkers en een spijkerschriftalfabet. En hop, je eigen naam & nog wat andere woorden schrijven in spijkerschrift, om te ervaren hoe dat is.
Overigens is voor 10+ een reeks boeken over Sumerië van Hans Hagen opnieuw uitgegeven onder de titel “De reis van Yarim”. Compleet met historische bijlagen (inclusief uitleg over het spijkerschrift). Het is één van de thematitels van de aankomende Kinderboekenweek (ijs en weder diendende), waarin geschiedenis(boeken) centraal staat/-n.
Er is geen leerdoel dit keer. Ik wil gewoon een mooi verhaal vertellen aan mijn buurmeisje en misschien is er een stiekem doel om kinderen te tonen dat geschiedenis leuk is.
Idee van het kleitablet zal ik meenemen naar de buren. Ik denk dat het inderdaad leuk is.
Dat nieuws over de kinderboekenweek is geweldig, dat wist ik nog niet.
Dat geschiedenis leuk kan zijn, is een prima pedagogisch doel. 🙂
Ah, doelen. Datgene waar een les uit voortvloeit en naar toe werkt. Zolang de onderwijsinspectie me bij monde van mijn directie maar niet verplicht ze voor elke les opnieuw te gaan opschrijven of aanklikken. Ik heb wel wat beters te doen, zoals lesgeven.
Jona, mocht je ooit Amsterdam en het werk werk bij Livius beu zijn, is er voor jou plek in het Vlaamse lager onderwijs. Als je je heidense wegen afzweert, is zelfs het katholieke onderwijs een optie. Tot dan heb ik voor jou alvast wat doelen opgezocht in ons nieuwe leerplan:
Rooms-katholieke godsdienst
-De symbolische betekenis ontdekken van landschappen en plaatsen in verschillende godsdiensten en levensbeschouwingen, bv. berg, woestijn, Jeruzalem, Mekka, de Ganges
-Ontdekken hoe mensen in allerlei culturen verhalen vertellen om hun levenswijsheid door te geven van generatie op generatie
-Een mythisch verhaal (bv. uit de Germaanse, de Griekse, de hindoeïstische of de indiaanse mythologie) interpreteren als een (gelovig) antwoord op een levensvraag
Muzische ontwikkeling
-Kunst- en cultuurervaringen opdoen in de ruime omgeving en de diversiteit ervan opmerken – communiceren met makers van kunst en cultuur en kennismaken met de waarde en functie van kunst – cultuurervaringen creatief verwerken, erover communiceren en een eigen mening verwoorden – de eigen culturele bagage aanvullen in verschillende kunstdomeinen
-Actief participeren aan een divers aanbod kunst- en cultuur en er in interactie mee gaan – beseffen wat de waarde en functie van kunst en cultuur is in de maatschappij – cultuurervaringen betekenisvol verwerken en reflecteren over de eigen kunst- en cultuurbeleving – de eigen culturele bagage verrijken en aanspreken in verschillende kunstdomeinen, met aandacht voor cultureel erfgoed
-Een eigen interpretatie geven aan een kunstwerk en die vergelijken met anderen. Actief de betekenis (symboliek, boodschap, beeldspraak) van kunstwerken onderzoeken en die verbinden met de context – in de eigen expressie een boodschap, beeldspraak of symbool verwerken en over die betekenisgeving communiceren en filosoferen
Ontwikkeling van oriëntatie op de wereld
-Inzien dat het de moeite waard is om materieel erfgoed en immaterieel erfgoed te bewaren voor later omwille van gevoelswaarde, zeldzaamheidswaarde, symbolische waarde, functionele waarde, historische waarde …
-Aan de hand van erfgoed overeenkomsten en verschillen weergeven tussen heden en verleden
Verwondering en waardering tonen voor erfgoed – voorzichtig en respectvol omgaan met erfgoed
“Plezier beleven aan een verhaal te horen vertellen” vind ik niet onmiddellijk terug, maar het is wel erg belangrijk. Als je als leerkracht plezier vindt in vertellen, zit het snor. Bij mij in de klas zijn dat verhalen uit Ilias, Odyssee, Romeinse legenden, bijbel, Arabische sprookjes, Arthur en het Nibelungenlied, plaatselijke sagen… Gilgamesj ontbrak tot hiertoe. Ik beloof dat recht te zetten zodra ik weer de klas in mag.
Ach, ik dacht al: waar blijft het obligate cynisme over leerdoelen? Je hoeft van mij niets op te schrijven. Ik kan me voorstellen dat er bij een bepaalde routine, die jij ‘lesgeven’ noemt, misschien minder noodzaak toe is. Maar voor beginnelingen als ik helpt leer-/lesdoelen opschrijven wel degelijk om richting te bepalen. Wel zo fijn.
Ik ga jouw Gilgamesj-verhaaltjes voorlezen als spraak-berichtjes en ze opsturen (‘appen’) naar mijn kleinkinderen. Geschreven in Nederland – ingesproken in Mozambique – beluisterd in Nederland. Ik laat je later wel weten wat ze er van vinden. (10 jaar, 2x 8 jaar en 6 jaar)
U maakt me blij!
Jona
IK zou melden dat die kleitabletten hard werden en zo bewaard zijn gebleven als steen. Trouwens weet jij of ze in de zon werden gelegd om te harden of vrij snel hard werden bij opbergen.
Kinderen spelen zelf met niet-hardende klei
De tabletten werden in de zon gedroogd. Als een paleis afbrandde werden ze alsnog afgebakken, zodat de verwoesting zorgde dat ze behouden bleven. Ongebakken tabletten uit Cnossos, opgegraven door Arthur Evans zijn verloren gegaan voordat ze ontcijferd konden worden: de Duitse bezetters in 1940 hadden Evans’ villa gevorderd en de kleitabletten in een schuurtje gelegd met een lek dak. Daardoor werden ze weer natte klei en onleesbaar. Er zijn vanaf 1953 wel andere tabletten ontcijferd, ook uit Cnossos overigens. Maar een groot deel was dus alsnog verdwenen. Het verhaal gaat dat Evans “zijn” verzameling had achtergehouden omdat hij het schrift zelf wilde ontcijferen.
dank je wel voor de uitleg
Goden … hmm …gepersonifieerde onzichtbare krachten?
Misschien toch iets te abstract voor een 8-jarige. Sommigen onder hen zullen het begrip ‘god’ niet eens meegekregen hebben.
Ach, tussen elfjes en kabouters, pratende dieren, heksen, reuzen en draken is een god niet zo heel bijzonder. Het verhaal zelf geeft het begrip betekenis.
Precies. Het is helemaal niet nodig om de zin en onzin en de origine van godsdienst erbij te betrekken.
Achtjarigen malen daar inderdaad niet om. Komt pas een jaar of vier, vijf later.
Bedankt Jona
Jouw blog is de beste: meer geleerd over geschiedenis,oudheidkunde,epistemologie,filosofie…you name it. Ik heb Latijn-Griekse gedaan,aan de univ filologie gestudeerd en veel later filosofie… Maar deze blog ga ik met plezier vertellen en vertalen voor mijn kleinkinderen: resp, 4,6 en 8. James en Archie zijn tweetalig Engels-Frans maar Louise brabbelt vooral Frans. En zelfs de juiste Franse termen lijken me nog wat te moeilijk voor haar.
WD
Wat een gehakketak van allemaal geleerde mensen! Laat de kinderen er gewoon van genieten. Diegenen die er zich – later – willen in verdiepen, hebben alvast het zaadje voor hun – mogelijk latere – belangstelling ontvangen. Mijn kleinkinderen: resp. 6, 9, 13 en 14 kijken er alvast naar uit.
En ik was nog wel van plan een inval te organiseren als JonaL zijn verhaaltje gaat voorlezen ….
Zijn er echt geen boeken voor kinderen die dit soort onderwerpen behandelen? Als wel hoeven we het niet hier te doen.Ik heb een hekel aan dingen 2 keer te moeten doen (in het algemeen althans).
Ik ken twee stripverhalen, beide Frans, over Gilgamesj. Dat is het. Als het gaat om de overdracht van informatie, hebben de oudheidkundige wetenschappen verontrustend grote gaten laten vallen.
Een voorleesverhaal van Arend van Dam in “Het verhaal vertelt…”. En een voorgelezen versie door Frank Groothof (Sesamstraat) voor 10+. En Hans Hagen schreef in 1985 al “Koning Gilgamesj”, eveneens 10+.
Tof! Dank je wel!
De twee strips zijn hier vermeldt http://digistrip.nl/ onder G, Gilgamesh 01, Gilgamesj 01. (Ik krijg de link niet rechtstreeks naar de album plaatjes).
Het eerste vermelde album is pure fantasy met Von Däniken invloed, heb het zelf gehad maar viel tegen, weggedaan.
Het tweede album volgt het oorspronkelijke verhaal.
zijn hier vermeld