Over de Armeense khachkars heb ik al vaker geblogd (één, twee, drie). Het zijn stenen stèles met een kruis erop, volledig gedecoreerd met allerlei figuren: een zonneschijf, rozetten, plantenmotieven, granaatappels, soms dieren. Ze kunnen staan op allerlei plekken, zoals kerken, begraafplaatsen of slagvelden. Als je hun betekenis moet samenvatten, staan khachkars op de plekken waar het goede en het leven het winnen van het kwaad en de dood.
Noratus, hemelsbreed een kilometer of zestig ten oosten van Yerevan aan het Sevan-meer, heeft er vele tientallen, ik meen zelfs honderden. Ook zijn daar stenen reliëfs die geen echte khachkars zijn, zoals het bovenstaande: een bruiloftsscène. Wel het goede, wel het leven, maar geen kruis en ook geen overwinning op het kwaad of de dood.
Linksonder komt de bruidegom aanrijden. Hij wordt verwelkomd door zijn bruid, ongeveer midden onder, met naast haar een kruik van de soort die archeologen een pithos noemen: een groot voorraadvat. Het symboliseert welvaart, voorspoed, vruchtbaarheid. Rechtsboven staat het bruidspaar nog een keer afgebeeld, maar nu zitten de twee gelieven aan een tafel waarop drie ronde broden liggen. Tussen bruid en bruidegom staat een fles waarin ongetwijfeld wijn zal hebben gezeten. Helemaal rechts en linksboven staan tweemaal twee figuren, die de wederzijdse families vertegenwoordigen.
Deze stèle is gemaakt in 1400. Het was de tijd waarin de Zwarte Dood nog weleens opflakkerde en het moment waarop de Mongools-Turkse leider Timoer Lenk met een enorm leger oprukte tegen de Seljuken in Turkije. Het was een verwoestende campagne waarbij de Armeniërs het hard te verduren kregen. Toen Timoer Sivan innam, toen nog een overwegend Armeense stad, moordde hij het grootste deel van de bevolking uit.
Het waren dus barre tijden. Maar in Noratus trouwden twee mensen. Het is wat de Duitsers zo mooi lebensbejahend noemen. Ik hoop dat ze nog lang en gelukkig hebben geleefd.
Wat houdt de bruidegom, schrijlings op paard zittend, vast met z’n rechter hand, een grote beker waar wat uitgeschonken wordt?
ik weet het werkelijk niet. Ik vroeg mezelf af wat die drie enorme kousen waren rechtsonder tussen die pithos en dat poppetje.
Hockey sticks?
Er is nog een vierde kous, want dat poppetje houdt er één vast. Zijn het zeisen? Is de bruiloft tevens een oogstfeest? Dat kan een logische combinatie zijn.
Minder serieus: Enorme kousen = Christmas stockings = cornucopia = overvloed, voorspoed. 😛
Dorsvlegels?