De dood van de Perzische koning Artaxerxes III, waarmee ik het stukje van gisteren beëindigde, bood Filippos van Macedonië een uitgelezen kans op wraak voor de vernedering die hij bij Perinthos had ondergaan. Zoals gezegd hadden de Perzen niet alleen verhinderd dat Filippos de havenstad innam maar zelfs drie legers naar Europa overgezet. De Macedonische koning had vervolgens een oorlog met de Griekse stadsstaten nodig gehad. Die diende enerzijds om zijn prestige te herstellen en anderzijds om zijn rug te verzekeren voordat hij Perzië kon aanvallen. En nu was de gelegenheid gunstig.

Immers, in het oosterse wereldrijk verliep de successie vanouds problematisch. Het was het moment waarop de rijksgroten hun macht trachtten te vergroten ten koste van het centrale gezag. Dat daarbij in de regel burgeroorlog uitbrak, had Filippos kunnen lezen in Herodotos’ Historiën, in Ktesias’ Geschiedenis van de Perzen en in Xenofons Anabasis. De Macedonische koning wist wat hem te doen stond en dwong in de winter van 338/337 de Griekse stadstaten een verdrag te tekenen waarin ze hun onderlinge conflicten beëindigden en hem erkenden als leider van een gemeenschappelijk leger dat tegen Perzië ten strijde zou trekken. De Griekse soldaten waren tegelijk gijzelaars die instonden voor het beleid van hun moedersteden.

Burgeroorlog in Perzië

In 337 stak een Macedonische voorhoede, gecommandeerd door Filippos’ rechterhand Parmenion, over naar Klein-Azië. Weliswaar wisten lokale Perzische troepen dit leger een eind terug te drijven, maar het probleem vormde een nagel aan de doodskist van de nieuwe koning, Artaxerxes IV Arses, die ook al te maken kreeg met opstanden in Egypte en Babylonië.

Tot overmaat van ramp marcheerde zijn verwant Artašata vanuit Armenië op naar de Perzische hoofdsteden. Dat was een geduchte krijger, wiens persoonlijke moed niet ter discussie stond. Ooit had hij een duel met de kampioen van een bergstam gewonnen, waaraan hij de erenaam Katumanah had overgehouden, Meneer Vechtgraag. Nadat een gifmoordenaar Artaxerxes IV uit de weg had geruimd, kon Artašata de troon bestijgen. Hij koos de troonnaam Darayavauš, “hersteller van het goede”. Hij was de derde Perzische koning die zijn staatsgreep presenteerde als herstel van de door de oppergod Ahuramazda geschapen kosmische orde.

De Macedonische aanval

Darius III Codomannus, zoals hij de geschiedenisboeken in is gegaan, wist in Babylonië en Egypte orde op zaken te stellen, maar was te laat om te verhinderen dat de Macedoniërs doorbraken. Weliswaar was Filippos vermoord, maar zijn zoon Alexander zette diens beleid voort en voegde zich in 334 bij Parmenion. Eerst versloeg hij de Perzische troepen bij het beekje Granikos en nog die zomer capituleerde het onneembare Sardes.

Was dit niet gebeurd, dan zouden de Macedoniërs maanden hebben verloren aan een belegering. Ze zouden ergens in het westen van het huidige Turkije slag hebben moeten leveren met het leger van Darius. Doordat Sardes zich echter overgaf, konden de Macedoniërs snel terreinwinst boeken.

Issos

Uiteindelijk vond de onvermijdelijke veldslag plaats in de buurt van het huidige Iskenderun in Zuid-Turkije. Daar wachtte Darius III Codomannus in november 333 zijn tegenstander op.

Omdat zijn informatie over de Macedonische manoeuvres niet actueel was, maakte hij een tactische fout. De Perzen liepen een fuik in. Ze moesten het gevecht aangaan op voor hen ongunstig terrein: een heuvelachtige kuststrook. Daar hadden ze weinig voordeel van hun ruiterij. Erger nog was dat de achterhoede van de infanterie de voorhoede regelrecht in de pieken en zwaarden van de Macedoniërs duwde. De Perzen waren geen partij voor de Macedoniërs, die hen als vee afslachtten. Het bloedbad staat bekend als de slag bij Issos, al kun je de vraag stellen of een abattoir een veldslag mag heten.

[Wordt vervolgd]

Deze blog is gratis, maar als u me wil steunen, koop dan een van mijn boeken, doe via Livius.nl een cursus of reis (bijvoorbeeld Cyprus), of doneer. U kunt de blog volgen via het Whatsapp-kanaal.