Momenteel lees ik de Geschichte der Völkerwanderung. Europa, Asien und Afrika vom 3. bis zum 8. Jahrhundert n.Chr., waarin de Duitse oudhistoricus Mischa Meier, een overzicht biedt van wat momenteel bekend is over de Grote Volksverhuizingen. Wellicht heeft Meier niet voldoende te doen aan de universiteit van Tübingen, want het boek telt een lieve 1500 bladzijden: 1100 bladzijden tekst en nog 400 pagina’s noten. Het is fascinerende lectuur want er is geen tegel die Meier niet even optilt om te zien wat er onder zit. En wat hij eronder vandaan haalt is altijd de moeite waard. Er is bijvoorbeeld een even uitvoerige als boeiende beschrijving van wat een “volk” nu eigenlijk is en wat “verhuizing” nog betekent nu duidelijk wordt hoe mobiel mensen in de Oudheid waren.
Het boek is thematisch van opbouw. Na een dikke honderd pagina’s waarin hij uitlegt dat de bronnen niet zomaar geloofd mogen worden en dat archeologie ook niet alles is, was in elk geval deze lezer al totaal onder tafel gebeukt. Ik meende dat we, als het ging over de Grote Volksverhuizingen, toch wel wat zekerheden hadden, maar dat de val van Rome in 410 – zo’n beetje het hoogte/dieptepunt van het tijdvak in kwestie – eigenlijk nauwelijks in de bronnen staat vermeld, had ik me nog nooit zo gerealiseerd. Zeker, oudheidkundigen citeren Hieronymus’ verdrietige uitbarsting en Orosius’ verslag van de plundering, maar eigenlijk stellen die bronnen zoveel niet voor. De ene is geschreven in Betlehem, dus bepaald geen ooggetuigenverslag, en de andere is christelijke propaganda van vele jaren later.
Tussen haakjes
Dan heb je dus honderd pagina’s gelezen. Pas dan volgt met een hoofdstuk over het begin van de Grote Volksverhuizingen. (Mischa Meier zet het woord Völkerwanderung overigens alleen op de titelpagina niet tussen haakjes.) Het is niet chronologisch van opbouw maar gaat om ruimtelijk gescheiden thema’s. Eerst het ontstaan van spanningen aan de Donau, dan een stap terug naar de aankomst van de Hunnen inclusief de slag bij Adrianopel. Vervolgens de rol van Alarik, maar niet als de plunderaar van Rome, maar als splijtzwam tussen de twee Romeinse rijkshelften. Zeg maar zo rond 395.
Daarna gaan we weer terug in de tijd, naar Afrika, waar de situatie valt samen te vatten als “Das Imperium entfernt sich”. Synesios, wiens oeuvre ik leuk vind, speelt een mooie rol. Zitten we weer rond 395. En weer verandert het theater: nu naar het oosten, terug naar de vroege derde eeuw, naar de opkomst van de Sassaniden. Allianties met Arabieren.
Het ontstaan van het Perzische Rijk creëerde menig probleem voor de Romeinen, wat ertoe leidde dat het oostelijke keizerschap een heel andere vorm kreeg dan het voordien had gehad. Met de eerste Hunneninval – opnieuw rond 395 – keren we weer terug naar het front. De Rijngrens komt aan bod, inclusief de etnogenese van de Alamannen, Franken en Saksen in de derde eeuw. Een fascinerend hoofdstuk bevat de wijze waarop de leiders van de Romeinse legers insiders waren in het Romeinse Rijk maar onverwacht vielen te herdefiniëren als outsiders – bijvoorbeeld een Arbogast, die als Romein gold zolang hij succes had en een barbaar was na zijn ondergang.
Lees dat boek!
Ik ga het boek niet verder samenvatten – u moet het lezen. Drie continenten, zes eeuwen, vele Grote Volksverhuizingen. Mij kost het tijd, veel tijd, want er is geen bladzijde zonder nieuwe inzichten of scherpe formulering, en ik trek allerlei dingen na op het internet. Dit is een boek dat je niet zonder tablet kunt lezen. Bovendien leest het heel prettig. Mischa Meier is vaak grappig, zoals het moment waarop de Britse steden zichzelf begonnen te verdedigen en het imperium maar lieten wat het was: de eerste Brexit.
Aanbevolen.
Oh, maar de hedendaagse relevantie noemen is toch bijna een doodzonde? 🙂 🙂 🙂
Die is dus niet. Destijds waren mensen supermobiel, dus de Grote Volksverhuizing is een verhuizing in schijn. Zoals Jona aangeeft zijn volk en verhuizing geproblematiseerde begrippen. Alleen historicus Mark Rutte ziet dat nog anders.
Een volksverhuizing in schijn: er is natuurlijk wel iets aan de hand als een zelfbeeld van mensen geografisch van plaats verandert. En er zijn, in de voortdurende heen-en-weer-gang van mensen, zeker mensen verhuisd op manieren die ongebruikelijk waren; dus geen seizoensmigranten maar plundertochten. Dat er niet veel mensen bij betrokken waren, is minder belangrijk dan dat het Romeinse Rijk er niet in slaagde het probleem op te lossen. Zeker de rol van Alaric is niet zonder betekenis geweest.
De inname van Rome door Alarik is nog steeds wel gebeurd hoop ik?
Het boek is zeker niet goedkoop, tussen de 58 en 64 euro. Ik weet ook niet of de boekhandels buiten Amsterdam nog de connecties hebben om Duitse titels snel te kunnen leveren, maar misschien ben ik te somber. Het verdwijnen van Van Stockum uit Leiden heeft er hier in ieder geval ingehakt en met boekhandel Atleest gaat het ook niet lekker, die is nu bijna permanent gesloten lijkt het wel…
Niet helemaal! Twee weken geleden was ik er nog op zaterdag.
Au, je brengt me slecht nieuws. Als Atleest valt, valt Leiden. Als Leiden valt, vallen de geesteswetenschappen. Als de geesteswetenschappen vallen, valt de wereld.
Atleest is vanmiddag open. Op mijn vraag of dat nu alleen op zaterdag is zei de eigenaar dat hij ook doordeweeks nog wel in de middag open is, maar dat hij niet weet wat hij de komende tijd gaat doen.
Het boek van Meier was overigens niet in de winkel aanwezig.
Buiten Atheneum zouden in Den Haag Van Stockum aan de Spuistraat (De Vries van Stockum inmiddels) en boekhandel Douwes op de Herengracht nog wel goede adressen zijn voor Duitstalige boeken.
(Persoonlijk heb ik het gehad met Douwes overigens. Er werkt een vervelende verkoper van wie je niet mag snuffelen, maar dit terzijde).
Het is te bestellen bij Atheneum.
Deutsch-grüntlich, een verrukkelijk adjectief dat in het Grote Nederland nog wel eens weerstand [uit onbegrip, onbekendheid en/of onvermogen] oproept. Nee, ik bedoel dit uitdrukkelijk niet persoonlijk, en toch klinkt het ook in deze, jouw bespreking door, Jona: je verwondering over honderd pagina’s inleiding, vierhonderd bladzijden notenapparaat, een oudheidkundige met kennelijke tijd over …
Neen, driewerf neen ! Dit is Duitse Wissenschaftliche Praxis volgens de beste tradities uit een tijdvak voordat de intelligentsia door de eigen machthebbers grondig om zeep werd gebracht of het land uitgejaagd. Na vijfenzeventig jaar is de patiënt nog steeds herstellende, waarbij ik mijn hoed licht voor de huidige Kanselier en de recente Dominee-President – beide afkomstig uit dat deel der natie dat nog teveel als achterlijk wordt gezien.
Ik heb meer van dit soort ‹ bakstenen › gezien en gelezen en niet alleen geschreven door universiteitsprofessoren. De Pruisische traditie kent ook betere facetten dan Kadaverdisciplin. De ambtelijke staf in Nederland zou hier wel eens een voorbeeld aan mogen nemen – al zie ik het niet gebeuren dat die over de eigen schaduw springt !
Excuus voor de felle toonzetting.
Eens. Ik ben er ook vooral heel blij mee. Het boek is verschenen in de reeks waarin ook Pohls boek over de Avaren is verschenen. Gewoon: álle relevante data eens bekijken. Een Nederlandse classicus of archeoloog zou een boek als dit niet schrijven, deels overigens omdat zo iemand er de tijd niet voor krijgt.
Geheel met Marcel Meijer Hof eens. Die felle toonzetting valt wel mee. Laat ik een favoriet voorbeeld noemen. In 2009 publiceerde Jürgen Osterhammel Die Verwandlung der Welt. Eine Geschichte des 19. Jahrhunderts. (Ik ben beter thuis in de negentiende eeuw dan in de oudheden en het is een meesterwerk). Nog dikker dan dat boek van Mischa Meier. Het werd een bestseller. Gepubliceerde Habilitationsschriften zijn vrijwel altijd omvangrijk. Zulke dikke boeken gelden zeker voor vakken als geschiedenis in Duitsland. Bij vakken als sociologie komen ze veel minder voor.
Kleine correctie: gründlich, dus met een d.
Overigens ben ik ook gek op C.H. Beck
Ik zou het best willen lezen, maar duizend pagina’s in het Duits, dat ga ik echt niet redden. En gezien de Nederlandse obsessie met alles wat Engels is, verwacht ik ook niet snel een vertaling.
Uit dezelfde reeks zijn de boeken van Pohl over de Avaren en een boek over Anatolië wel vertaald in het Engels.
Engelse vertalingen van Duitse boeken zijn meestal een ramp. Amerikaanse vertalers gaan ook nog eens editen en inkorten. Wat is er mis aan om een Duitse boek in het Duits lezen?
Dat mijn kennis van de Duitse taal niet groot genoeg is, zeker niet voor zo’n ingewikkeld boek.
Klinkt als een heel interessant werk – het komt op mijn verlanglijst 🙂
Niet slechts op je verlanglijst. Je moet het lezen, Robert, lezen. 🙂
Het is verre van mij om reclame te maken, maar het is zonder meer bij Amazon te krijgen; alleen zet u dan wel uw eigen boekhandelaar buiten spel en dat is iets wat ik ten allen tijde probeer te vermijden.
Bestellen bij Amazon is alleen maar goed om een duivelse kapitalist te versterken.
Als je niet naar een boekwinkel wilt of kunt gaan, gewoon bij de uitgever zelf bestellen:
https://www.beck-shop.de/meier-historische-bibliothek-gerda-henkel-stiftung-geschichte-voelkerwanderung/product/30221755
Zo koop ik tegenwoordig al mijn boeken, (en als je een e-boek koopt kun je direkt na je impulsaankoop gaan lezen, en sleep je geen kilo’s mee)
Een boekhandel verdient ongeveer veertig procent aan een boek dat hij verkoopt. Als iemand rechtstreeks bij uitgever bestelt strijkt de uitgever zelf die veertig procent op. Zo wordt de boekhandelaar dus de nek omgedraaid. Bol.com doet eigenlijk niet anders dan de de bestelling van een klant rechtstreeks bij het Centraal Boekenhuis te bestellen. Dat kan de boekhandelaar zelf ook doen. Ik zelf bestel Duitse boeken soms bij Amazon.de als de Nederlandse boekhandelaar het niet kan leveren, hoewel dat in Amsterdam soms lukt, maar lang niet altijd. Engelse en Nederlandse boeken bestel ik bij de Nederlandse boekhandel, als het lukt. Franse boeken bestel ik weer bij Amazon.de. die probleemloos Franse boeken levert.
Liever naar de uitgever, die is uitgekozen door de auteur, dan naar Amazon, die wereldwijd de grootse boekhandelmoordenaar en volstrekt immoreel is.
Bij zulke Prinzipienreiterei zwijg ik beduusd en de boekhandelaar zal u dankbaar zijn.
Ik heb nog nooit iets gekocht bij Amazon, dus ik ben onverdacht, hoop ik, als iets positiefs zeg. Of beter: als ik mijn aarzelingen heb over de boekenbranche. Mijn eigen boekhandelaars zijn prima mensen, maar ze lopen helemaal aan de hand van de boeken-top-tiens.
Ik heb steeds het gevoel dat er een soort circuit is van mensen – boekhandelaren, TV, uitgevers, pers… – die het literaire leven als het ware vormen. Twee keer per jaar is er een meesterwerk waar eerst de kranten over schrijven en dat vervolgens via prijzencircussen naar voren wordt geschoven; het is bijna geregisseerd en gaat niet over werkelijk goede literatuur. Een auteur als Jan van Aken is nu arrivé, maar zijn eerdere werk is beter dan zijn latere. Maar “Het fluwelen labyrint” is gewoon genegeerd. Idemdito Christian Jongeneel, wiens “Magda is overal” echt goed was, zeker voor een debuut, maar die aan alle kanten wordt genegeerd. Hij staat buiten het circuit. Men kent hem niet.
Let op de gevolgen voor de nonfictie: als dat wat waarheid behoort te zijn, onderworpen is aan de wetten van de commercie, zit het goed fout. https://mainzerbeobachter.com/2017/07/19/koop-eens-een-boek-dat-geen-bestseller-is/
Ik hou van kleine boekhandels als Atleest, met een eigen keuze, wars van boeken-top-tiens en prijzencircussen. Er zijn er te weinig. In Amsterdam in elk geval niet.
Nou ja, Atleest mikt natuurlijk wel op een heel speciaal publiek: Egypte, oosterse beschavingen, militaire geschiedenis. In een universiteitsstad kan dat.
Verder heb je natuurlijk gelijk: DWDD kon een boek op de kaart zetten als geen ander, maar dat leidde er wel toe dat iedereen hetzelfde boek ging lezen. Maar je kunt ook zeggen: het ging tenminste over boeken! Matthijs van Nieuwkerk was een meester in het creëren van gezelligheid en belangstelling voor cultuur. Bij Renze & Fidan zie ik dat nog niet zo, ook al doen ze hun best. En ze hebben de pech dat corona momenteel alles overschaduwt.
Ik vind het wel eens jammer als kennissen over het boek Homo Deus beginnen en dat ik die dan niet heb gelezen. Er lijkt dan een brug te zijn tussen mijn persoonlijke hobby (geschiedenis) en vrienden/familie, maar dan heb ik die kans gemist. Dat had ik ook met het boek Bourgondiërs .
Dat laatste boek van Bregman wel gelezen, en zo ben je al snel aan het praten over geschiedenis en wetenschap in bredere kringen.
Lezen is iets persoonlijks maar toch is een boek bespreken wel leuk. En dat maakt die top-10-lijstjes eerder mogelijk. Het boek van Meier is een eenzaam traject, hoewel we dit blog hebben.
“ze lopen helemaal aan de hand van de boeken-top-tiens”
Dat zal best, maar dat weegt in mijn normen en waardenstelsel geenszins op tegen de genadeloze uitbuiting die gemeengoed is bij Amazon, Bol.com enz. Wat Lotti schrijft: liefst naar de kleine boekhandelaar, liever naar de grote boekhandelaar, lief naar de uitgever en beslist niet naar roofkapitalisten. Als ik dan voor berijder van principes moet worden uitgemaakt zij dat maar zo.
Anders gezegd: hoe onverdacht je ook bent, je spreekt Lotti geenszins tegen.
Ook snel verkrijgbaar via bol.com overigens.
Voor Duitstalige boeken is Godertwalter in Groningen mijn keus. Ze sturen het graag op.
godertwalter.nl
Fijne winkel. Ik ben er een maand geleden voor het eerst geweest, op advies van een van de vaste bezoekers van deze reageerpanelen.
Overigens is de eerste link in het artikel dood.
Deze is bedoeld: https://www.athenaeum.nl/boek/?authortitle=meier-m-/geschichte-der-volkerwanderung-europa-asien-und-afrika-vom-3-bis-8-jahrhund–9783406739590
Ik vind het zelf geen heel moeilijk boek. Hij vertelt echt verhalen. Maar misschien is het zinvol eerst even een wat algemener boek te lezen, zoals dat van Jeroen Wijnendaele, “Romeinen en barbaren. De ondergang van het Romeinse Rijk in het Westen”.
Ik zou het graag lezen, want bijvoorbeeld de laatste zin van het stukje stelt mijn beeld al bij. Ik dacht dat het imperium Britannia liet voor wat het was en niet andersom. Zal wel wat van beide geweest zijn.
Als ik nu maar ergens wat tijd kon kopen om het gelezen te krijgen.
Guy Halsall in ‘Worlds of Arthur. Facts & Fictions of the Dark Ages’ (2013) geeft op bescheiden (qua omvang dan) wijze ook een uiterst kritische en nuchtere visie op wat bekend geacht werd m.b.t. de ‘eerste brexit’ en de er op volgende Anglo-Saksische fase.
Er is heel weinig over bekend. Twee of drie bronnen, waarvan we niet precies weten hoe we die moeten lezen.
Ik zie Bojo de Clown nog niet meteen een brief schrijven a la die Flavius Aetius mocht ontvangen zo rond 450 CE.
Ter info: hier in België staat morgen zondag 18/10 op onze TV cultuurzender Canvas om 21.10h de docu “Attila the Hun” (sz.1, afl. 1) geprogrammeerd.
Potdorie, da’s tegelijk met Zondag met Lubach.
Oh, het wordt maandag herhaald, zie ik. Bedankt voor de tip!
Wat is je mening over de tentoonstelling in Berlijn?
Ik zal helaas niet naar Berlijn kunnen reizen, dus ik heb geen oordeel.
Toch zou het leuk zijn als er af en toe stukjes uit het boek samengevat zouden worden door de Mainzer Beobachter.
Sluit ik me bij aan!
Is di boek trouwens voor een leek als ik aan te raden, of is het daarvoor te specialistisch? (Duits is het probleem niet.) Anders wacht ik gewoon op de resultaten van je lees- en studiewerk hier op deze blog. Dat is vrijwel altijd ook voor mensen zoals ik begrijpelijk.
Ben ook benieuwd naar de volksverhuizinggeschiedenis van Azië, dan kom je denkelijk bij de Iraanse Hunnen, de Kushans, de Turkse migraties van de zesde eeuw e.d. uit. Worden die onderwerpen ook behandeld? Indien ja, dan zal ik het boek wel gaan kopen.
Op de website van de uitgever zie ik trouwens een ebook-aanbieding staan (mit Wasserzeichen) voor 49.99 euro. Dat lijkt me voor zo’n boek wel handig.