In het najaar van 1960 werd Nederland opgeschrikt door de verschijning van een volstrekt nieuw tijdschrift: Twen. Het volgende nummer heette Taboe, daarna verschenen nog twee nummers en toen was het afgelopen.
In het eerste nummer stond een verhaal van W.F. Hermans, getiteld Nooit meer slapen. Ik begreep er niet veel van, maar de titel vond ik prachtig en toen een kleine zes jaar later de gelijknamige roman verscheen, aarzelde ik geen moment, al sloeg de prijs van f 9,50 voor deze literaire reuzenpocket (LRP173) een fikse deuk in mijn bescheiden budget.
Afgelopen week heb ik het boek voor de derde keer gelezen. Het is Hermans op zijn best. Alfred Issendorf, net afgestudeerd geoloog, gaat voor zijn promotieonderzoek naar Finnmarken om daar naar sporen van meteorieten te zoeken – een speurtocht die tot mislukken gedoemd is. De luchtfoto’s die hij nodig heeft, zijn er niet en ook anderszins blijkt hij slecht voorbereid. Hij wordt geplaagd door muggen, hij kan niet slapen, hij valt in het water en zijn peperdure kompas werkt niet naar behoren, waardoor hij een verkeerde richting inslaat en verdwaalt. Als hij uiteindelijk terug is bij zijn uitgangspunt, blijkt dat zijn ervaren reisgenoot Arne letterlijk een doodsmak heeft gemaakt.
Op de terugweg naar de bewoonde wereld ziet Alfred een geel lichtschijnsel gecombineerd met een luide knal, waarvan niemand hem kan vertellen wat het geweest is. Later, in het vliegtuig naar Nederland, leest hij in de krant de verklaring: een meteorietinslag.
Alle bekende Hermans-thema’s komen voorbij: bedrog, moedwil, misverstand, zelfoverschatting, falen en afgunst. De stijl is kort en bondig, slapstick en rake observaties wisselen elkaar af, en er staan maar weinig lelijke zinnen in. Kortom een prachtige tragikomedie.
- W.F. Hermans, Nooit meer slapen (€ 20,99, e-boek € 9,99)
[Op mijn uitnodiging aan de vaste lezers van deze blog om geliefde boeken te delen, ging ook Erik Hofmans in. Bedankt Erik!]
Prachtig boek en naar mijn mening in literair-historisch opzicht de meest significante roman van
Hermans.
Een prachtig boek, vaak herlezen. Schimpscheuten op Nederland. Rake opmerkingen over de wetenschap. Al die muggen. Het schlemielige van de hoofdpersoon. De bitse zin van Arne “De meeste mensen baseren hun zelfrespect op een of ander gebrek aan comfort.” is mij altijd bijgebleven. Een ware eye-opener. Sindsdien zie ik dat gedrag bijna dagelijks. Ik bezit een eerste druk van LRP 173, zoals op de bovenstaande afbeelding. Jammer dat die serie is verdwenen. Wie kennis wil maken met Hermans. Dit is het boek.
Schitterend boek, juist voor niet-geologische Scandinavië-fans
Niet dat ik Nooit Meer Slapen slecht vind/vond (het is al een tijd geleden dat ik iets van Hermans heb gelezen/herlezen) maar ik vond verscheidene beter. Mijn favoriet is Herinneringen aan een Engelbewaarder. Maar ja, neem mij liever niet serieus, ik kon Onder Professoren ook prima waarderen.
Natuurlijk neem ik je serieus, Frank, en ‘Onder professoren’ was inderdaad een buitengewoon amusant boek, maar toch geen meesterwerk. ‘Herinneringen van een engelbewaarder’ heb ik destijds niet uitgelezen, maar misschien moet ik het na al die jaren nog eens opnieuw proberen. Wat mij zo bevalt in ‘Nooit meer slapen’ is dat het zo bondig en to the point is, zonder veel ‘nodeloze’ uitweidingen, dit in tegenstelling tot bijna alle andere romans van WFH.
Mijn tong stak in mijn wang, toen ik dat schreef.
Ik vond het gekissebis tussen de zelfingenomen engelbewaarder en het duiveltje komisch – al die drukte om een lamlendige lam[bliep!]. De chaotische achtergrond (de meidagen van 1940) maakte dat hoogdravende gekissebis ook nog eens volstrekt irrelevant, wat het komische effect voor mij verhoogde. Op die manier werden de ‘nodeloze’ uitweidingen functioneel.
Nooit Meer Slapen mag to the point zijn, het punt zelf vond ik een tikje triviaal en zelfs banaal. Daarom maakte het niet veel indruk op me. Maar nogmaals, ik heb het met genoegen gelezen.
Bedenk ook dat mijn gevoel voor humor een beetje raar is. Ik moest lachen om de eerste pagina’s van Van de Koele Meren des Doods.
Wie moest niet lachen om die eerste pagina’s van de Koele Meren? Dat hele boek is een pastiche.
Nu even ter zake: de grootste inslagkrater van een meteoriet in Europa bevindt zich in Zweden, het Siljanmeer in Dalarna.