[Vandaag bestaat de Mainzer Beobachter tien jaar en daarom maak ik een persoonlijke balans op. De trouwe lezers van de blog zullen weinig nieuws tegenkomen, maar het is goed eens te kijken of mijn ambities overeenkomen met de praktijk. Dit is het negende van twaalf stukjes; het eerste was hier.]

De situatie is des triester omdat er echt weleens nieuws valt te melden. Heel belangrijk is de DNA-revolutie, waarover ik het afgelopen maandag al had. Het bioarcheologische onderzoek maakt steeds duidelijker dat mensen mobieler zijn geweest dan oudheidkundigen lange tijd hebben aangenomen, dat dus ook ideeën onverwacht mobiel waren en dat we bij de uitleg van antieke teksten de netten wijder moeten werpen dan tot nu toe. Het kan best zijn dat een Aramese tekst de ideeën documenteert die nodig zijn om een Latijnse tekst te begrijpen.

Dit is een fascinerende ontwikkeling waarover elke oudheidkundige graag vertelt. In de eerste plaats omdat veranderingen in de ene oudheidkundige bloedgroep, de archeologie, ingrijpende gevolgen hebben voor een andere bloedgroep, de bestudering van literatuur. Het is prachtig om over die vervlochtenheid te kunnen vertellen. Een tweede gevolg is dat we én een enorme verrijking van het databestand krijgen én voor de taak staan een hermeneutische strategie te ontwerpen voor de eenentwintigste eeuw. Er zijn dus wel degelijk mooie dingen te melden.

Het komt er echter almaar niet uit. Aan de universiteiten lijkt men het overzicht kwijt te zijn. Dat lijkt oudheidkundigen echter niet te deren; ze doen alsof het onderzoek goed gaat (dubieus) en alsof het publiek goed wordt geïnformeerd (ronduit onwaar). Een voorbeeld is onderzoeksschool Oikos, die me in 2010 een prijs opdrong voor mijn werkzaamheden. Weigeren is lastig voor iemand die, zoals ik, voor zijn informatie afhankelijk is van de universiteit, dus het werd een gênante vertoning. Ik kan mijn werk helemaal niet doen, laat staan goed, en de universiteitsmensen weten dat ik weet dat zij dat weten.

Nu durf ik – zonder valse bescheidenheid – wel te claimen dat ik de ervaring heb opgedaan om sommige fouten te vermijden, maar dat wil niet zeggen dat ik het goed doe. Dat kan immers niet zolang de academische persberichten ondermaats en de digitaliseringsprojecten ondoordacht zijn en zolang we bèta-betweterij en junk news niet in de kiem smoren. In een tijdgewricht als dit prijzen uitreiken, is zoiets als leerling prijzen die een 4 haalde in een klas waarin iedereen een 3 scoorde. Zoiets is volkomen misplaatst. We moeten onze energie eraan wijden dat tenminste een paar mensen een 6 halen.

En dat kan best. Zoiets bereik je namelijk door wetenschapsjournalisten uit te nodigen bij symposia, zoals het Qumraninstituut in Groningen doet, en/of met een systeem van affiliatie, zodat mensen die de wetenschap uitleggen toegang krijgen tot de vakliteratuur achter betaalmuren. Moeilijk is het dus allemaal niet, maar slechts een derde van de instellingen in de geesteswetenschappen heeft een plan om haar inzichten over te dragen. Een derde.

Voor alle duidelijkheid: dat ik als uitlegger van de Oudheid hooguit een 4 waard ben, komt niet alleen door de genoemde mechanismen. Uiteraard maakte ik ook mijn eigen fouten. Daarover zo meteen.