In 1995 was er een populair radiospotje waarmee men geld wilde ophalen voor het door watersnood getroffen rivierengebied. Het begon met naargeestig klokgebeier en dan kwamen de gedragen woorden “Help het zuiden. Het is een ramp”. Ik heb dat altijd een irritante commercial gevonden, want het was geen ramp. De dijken deden waarvoor ze waren: ze keerden het water. De echte ramp was bestuurlijke paniek. Natuurlijk, er zijn mensen die waterschade hebben ondervonden omdat ze woonden in een huis in de uiterwaarden van de Maas, en het is goed dat er voor hen is gecollecteerd, maar ook die mensen wisten dat een watersnoodramp toch wel wat erger is. Dit was geen Zeeland 1953 en zelfs geen Beneden-Leeuwen 1861.
Clichés en onjuiste woorden
Ik heb sindsdien een diepgevoelde aversie van alles en iedereen die meent de noodklok te moeten luiden. Bovendien ken ik meer mensen die zich aan zulke misplaatste beeldspraken storen. Een goede tekstschrijver leert zichzelf aan uitdrukkingen te vermijden waarvan hij weet dat er mensen zijn die zich eraan storen. Immers, je wil begrepen worden en als iets stoort leidt dat alleen maar af.
Toegegeven, je kunt het niet alle lezers naar de zin maken. Er bestaan mensen die zich ergeren aan germanismen maar niet aan anglicismen en er zijn mensen bij wie het andersom is. Kwestie van smaak. Maar toch: als je weet dat mensen door een bepaalde uitdrukking afgeleid raken, moet je die vermijden als een klip in zee.
Los van deze smaakkwesties zijn er uitdrukkingen waarvoor alternatieven bestaan die beter zijn. “Planetoïde” geeft scherper aan waar het om gaat dan “asteroïde” en het Vierwoudstedenmeer in Zwitserland heet in onze taal “Vierwoudstrekenmeer”.
App
Eigenlijk zou het best handig zijn als er een app bestond die tekstschrijvers hierbij helpt. Ik bedoel geen spellings- of grammaticacontrole, want dat bestaat al, maar ik zou iets willen hebben dat je helpt clichés (“de noodklok luiden”) te herkennen en erop attendeert wanneer er betere alternatieven zijn. Dus dat ’ie als je “Vierwoudstedenmeer” schrijft, aangeeft hoe het beter kan. Je kunt het wegklikken als het je niks lijkt – voor één keer of voorgoed. Vrijheid blijheid. [De app geeft nu aan dat dit een cliché is.]
Ik stel me bovendien voor dat de gebruikers hun eigen ideeën kunnen aanleveren. Dus je installeert dat ding in MS Word of in je Content Management Systeem en krijgt toegang tot een database, maar kunt ook zelf een woord noemen waarvan je zou willen dat collega-tekstschrijvers er nog even over nadenken.
Eerlijk gezegd lijkt dit me zó’n handige app dat ik me zou kunnen voorstellen dat ’ie al bestaat. Maar welke is het en waar kan ik doe downloaden?
Vierwaldstättersee. Ik snap ‘m nu.
Misschien te combineren met een app tegen onnodig Engels.
Zoals Content Management Systeem?
En waarom alleen Engels?
Je mag een Nederlands woord voorstellen.
Controle taal/tekst gebruik?
Of, als controle toch teveel lijkt op Engels, evaluatie taal/tekst gebruik?
Engels is nu dominant. Franse en Duitse leenwoorden vallen minder op.
Als je hoort hoeveel Engelse uitdrukkingen tegenwoordig in conversaties voorbij komen…
Jongeren die constant ‘guy’ zeggen bv…zo zijig…(nichte…)😒
Ik lees zelf overigens heel veel Engelstalig werk. de taal is op zich het probleem niet. Dat is het overbodig gebruik in gesprekken tussen Nederlanstaligen.
Als universitair docent maakte ik regelmatig mee dat een student de masterscriptie in het Engels wilde schrijven. Daar was geen principieel tegen. Maar er was een ander probleem. De vlot Engels pratende student bleek het Engels niet goed genoeg te beheersen om een verantwoord wetenschappelijk betoog te schrijven. Want in tegenstelling wat soms beweerd wordt is Engels helemaal geen eenvoudige taal. Dat weet ik uit ervaring want ik heb tamelijk veel in het Engels gepubliceerd. Dat liet ik altijd door een native speaker nakijken en kreeg het dan met veel rode correcties terug. Dat is ook het fundamenteel bezwaar tegen al dat gebruik van Engels in het dagelijks leven. Het gebruikte Engels is gewoon niet goed genoeg.
Bestaat inderdaad al en iedereen heeft er één: onze eigen hersens!
Ik heb nooit een bevredigend alternatief voor ‘überhaupt’ of ‘sowieso’ gevonden, maar sommige mensen irriteren zich er aan… (overigens geen idee waarom).
Ergeren.
Ik lach hardop hier: touché; dit was een fout die er echt onbedoeld doorheen gefloept was.
Mijn favoriete Duitse woord is Verschlimmbesserung. Het beschrijft een situatie die we in Nederland wel degelijk kennen, namelijk door een zogenaamde verbetering iets slechter maken dan het was. De permanente vernieuwing van het Nederlandse onderwijs is daarvan misschien wel het beste voorbeeld. Bij mijn weten bestaat er geen krachtig Nederlands woord voor, maar ik ben benieuwd naar suggesties. Tot zolang gebruik ik het Duitse woord maar.
Van de wal in de sloot, maar ja, dat is een uitdrukking en geen woord. Untertreiben vind ik trouwens ook een leuk Duits woord waar geen Nederlandse variant van is. In mijn Duitse woordenboek halen ze zelfs het Engelse understatement erbij om het te vertalen. Gek eigenlijk dat we hier wel kunnen overdrijven, maar niet onderdrijven.
Untertreiben is prachtig. Zich eufemistisch uitdrukken is een Nederlands equivalent, maar mist de kracht van een werkwoord.