Ik zou de waarheid geweld aandoen als ik schreef dat hunebed D5, het op zes na noordelijkste hunebed in Nederland, opvallend is. Het is maar 7½ meter lang en 2½ meter breed en ligt bovendien in een kuil. Bijna verborgen. De hunebedbouwers legden er vanzelfsprekend een dekheuvel overheen, maar die is er niet meer. In Een paleis voor de doden schrijft Herman Clerinx:
In 1857 heeft een handelaar de dekheuvel van dit hunebed laten afgraven om het monument te kunnen betreden en de vloerkeien te verwijderen om ze te verkopen. De poortzijstenen van het hunebed zijn eveneens zoek, áls ze er ooit zijn geweest.
Archeologisch onderzoek zou de afdrukken van eventuele zijstenen van het portaal kunnen vaststellen, maar dat is niet uitgevoerd. Eigenlijk is hunebed D5 een beetje een trieste boel.
Maar dat wil niet zeggen dat het niet belangrijk is. Caspar Reuvens, de vader van de Nederlandse archeologie, verkende het monument in 1833. Vermoedelijk staken de dekstenen toen boven de heuvel uit, wat heel goed de originele toestand kan zijn geweest. Zoals ik al eens schreef is vastgesteld dat dekheuvels in fases zijn aangelegd en niet vanaf het begin het hele monument bedekten.
Interessant is dat dit gebied, dat bekend staat als het Noordsche Veld, in gebruik is gebleven om mensen te begraven. Nog een millennium lang zijn er grafheuvels opgeworpen – in feite niet goed te onderscheiden van de Trechterbekergraven, alleen niet voorzien van zwerfkeien. Er zijn ook Celtic Fields, die dateren uit de laatste eeuw voor het begin van onze jaartelling. Ook zijn twee IJzertijdnederzettingen gedocumenteerd.
Meer weten over de Trechterbekercultuur?
- Over dit hunebed: Wikipedia, Hunebeddeninfor.nl en Hunebedden.nl
- Het Hunebedcentrum in Borger, het Drents Museum in Assen en het Muzeeaquarium in Delfzijl
- Wijnand van der Sanden, Gids voor de hunebedden in Drenthe en Groningen (2017)
Google Earth: hier. Celtic Fields zijn zichtbaar op de heide linksboven. Bezocht op 9 augustus 2021, fietsend van Assen naar Groningen.
Wat zijn de cirkelvormige structuren ten westen en oosten van de celtic fields? Natuurlijke fenomenen, graven, resten van agrarische activiteiten?
Moeilijk te zeggen, maar mogelijk grafheuvels. Die kunnen dan heel goed dan geen relatie hebben met het hunebed en/of met die Celtic fields. Daar is opgravings informatie voor nodig.
Wel veel grafheuvels dan. Misschien eerder andere bodem omdat er ooit een boom heeft gestaan.
Exact. Overigens belangrijk om te bedenken: de hunebeddenbouwers waren niet de laatste die hun doden begroeven op de plaatsen waar hunebedden stonden. Vaak zijn er grafheuvels uit de Bronstijd in de buurt. De aanwezigheid van Celtic Fields duidt ook op aanwezige bewoning. Interessant is de bewoningsneergang in de Late IJzertijd. De bevolking op de zandgronden lijkt te zijn afgenomen en is misschien vertrokken richting terpen/wierden, die toen begonnen te groeien. Ik hoorde hier onlangs meer over maar ik wacht even op een in oktober verschijnende wetenschappelijke publicatie.