Als ik u zeg dat het op de Romeinse kalender eind oktober was in het jaar waarin Marcellus en Lentulus consuls waren, en als ik dat omreken naar eind september 49 v.Chr. op onze kalender, dan weet u dat u bent beland in een nieuwe aflevering van de reeks “Wat deed Julius Caesar vandaag 2069 jaar geleden?”
Clementie in het vooruitzicht
Hij was terug in Marseille na beide Iberische provincies te hebben overmeesterd en hij maakte zich nu op voor de inname van de havenstad. Het was een van Romes oudste bondgenoten buiten Italië en als zodanig een bevriende stad. Ook nu de Massilioten zich tegen Caesar verzetten, hadden ze enkele onomschreven maar daarom niet mindere morele rechten. Het is niet onvergelijkbaar met de gevoelens die de Spartanen behielden voor de Atheners: toen ze de vijandelijke stad in 404 v.Chr. belegerden, wilden ze toch enige genade betonen voor de kleinkinderen van degenen die driekwart eeuw eerder zij aan zij met hen hadden gestreden tegen de Perzen. Zo mochten ook de bewoners van Marseille rekenen op enige consideratie. Temeer omdat Caesar graag een show maakte van zijn clementie.
Caesars kolonels, Gaius Trebonius en Decimus Brutus, die de stad maandenlang hadden belegerd en twee zeeslagen hadden gewonnen, speelden ondertussen hun eigen spel. De stad was uitgeput, maar ze stelden de capitulatie uit tot Caesar zelf aanwezig was. Zo kon hij claimen dat hij zélf de stad had ingenomen. Voor de kolonels gold dat ze in de ogen van hun baas niet te groot moesten worden. Beter dus de eer van de inname te laten aan de baas zelf.
Gevechten
Niet dat er niet was gevochten. Integendeel zelfs. Ten noorden van Marseille hadden de belegeraars een stenen toren gebouwd en daarvandaan hadden ze een schutgang naar voren gebracht: een naar voren te rollen houten galerij, bedekt met leien en huiden. Terwijl de Massilioten er grote stenen en pek op gooiden, wrikten Caesars mannen vanuit de schutgang stenen los van een stadstoren. Toen die was ingestort, had de stad haar capitulatie aangeboden, maar de zaak was om de genoemde redenen aangehouden. De soldaten van Caesars pas kort geleden gelichte legioenen XVII, XVIII en XIX deden het, nu ze hun vuurdoop hadden gehad, even rustig aan.
De wapenstilstand werd onderbroken door uitvallen vanuit Marseille. Caesar presenteert het als trouweloosheid van de stad, maar vermoedelijk waren het kleinschalige acties van enkele heethoofden. De schade die ze aan de belegeringswerken konden toebrengen, was in elk geval snel verholpen. De commandant van de Senaatstroepen in Marseille, Lucius Domitius Ahenobarbus, wist per schip te ontkomen. Niets stond nu de capitulatie nog in de weg.
Capitulatie
Eind september – onze kalender – arriveerde Caesar. Inmiddels leden de belegerden ook aan een ziekte, die ze zouden hebben opgelopen door oud graan te eten. Ongetwijfeld was dat aangetast door een of andere schimmel. Caesar zelf schrijft (vertaling Hetty van Rooijen):
De bewoners van Marseille brachten op bevel van Caesar alle wapens en geschut de stad uit, ze haalden hun schepen uit de haven en van de scheepswerven en droegen het geld uit de staatskas over. Hierna schonk Caesar hun genade, meer wegens de faam en ouderdom van de stad dan om haar verdien sten jegens hemzelf. Hij liet er twee legioenen achter als garnizoen en stuurde het andere naar Italië. Zelf vertrok hij naar Rome.
Caesar beheerste nu heel West-Europa, van de hak van Italië tot de Atlantische Oceaan. In het zuiden beheerste de Numidische koning Juba de Romeinse provincie Africa, terwijl in het oosten de consuls op Caesars aanval wachtten, met vele senatoren, en hun generaal Pompeius. In de afgelopen maanden had Caesars kolonel Marcus Antonius in Italië een leger opgebouwd terwijl zijn broer Gaius Antonius doende was de landweg naar Griekenland door Illyrië te openen. Caesar kon nu naar Griekenland oversteken om tegen zijn rivalen te strijden. Dat was echter makkelijker gezegd dan gedaan.
[Een overzicht van de reeks over Julius Caesar is hier.]
“Voor de kolonels gold dat ze in de ogen van hun baas niet te groot moesten worden.”
Plus c’a change, plus c’est la meme chose. Zjukov werd in 1946 buitenspel gezet door Stalin.
Misschien omdat ‘kolonel’ Zjoekov in 1945 deed wat Caesar’s kolonels in Marseille niet deden, namelijk de baas negeren in de eindstrijd om de Rijksdag?
Niet daarom (Stalin zelf gaf hem de eer, waar Konjev en vooral Rybalko niet zo blij mee waren) , maar omdat hij te populair en succesvol was naar de zin van Ome Jo.
“Inmiddels leden de belegerden ook aan een ziekte, die ze zouden hebben opgelopen door oud graan te eten. Ongetwijfeld was dat aangetast door een of andere schimmel.’
Het zou mij niet verbazen als ze ziek waren geworden door Echt moederkoren (Claviceps purpurea):
https://nl.m.wikipedia.org/wiki/Echt_moederkoren
Het heeft daar minimaal op geleken.