[Een korte serie over de man die de Grieken en Romeinen aanduidden als de vader van de filosofie: de Athener Sokrates. Het eerste deel was hier.]

We kennen Sokrates vooral via het werk van Plato, vooral diens vroege werk. Hierin zien we de filosoof als een horzel om zijn gesprekspartners heen zoemen, hen bestokend met zijn lastige vragen. Deze dialogen hebben vaak geen duidelijke conclusie.

Andere tijdgenoten beschrijven Sokrates als iemand die aansluit op het relativisme van de sofisten. De toneelschrijver Aristofanes schreef een komedie waarin Sokrates een jongen leert drogredeneringen te gebruiken om zijn vader te slim af te zijn. De publicist Xenofon pocht dat zijn leermeester hem geadviseerd zou hebben bij handel en beleggingen. Volgens Plato en latere schrijvers zou Sokrates echter alleen in morele zaken geïnteresseerd zijn geweest. Om materiële zaken zou hij niets hebben gegeven, en om handel en beleggingen al helemaal niet.

De historische Sokrates

Welke versie van Sokrates historisch correct is weten we niet, maar hij is primair de geschiedenis ingegaan als een tegenstander van de sofisten met hun relativisme. Wat voor die stelling pleit, is dat Sokrates zich in tegenstelling tot de sofisten niet liet betalen als filosoof. Hij wilde volkomen onafhankelijk zijn en leefde van de wind, of van wat zijn vrienden hem gaven.

Met immorele zaken wilde Sokrates volgens zijn volgelingen ook absoluut niets te maken hebben. Uit de meeste verhalen blijkt bovendien zijn loyaliteit aan Athene. Hij volgde de rituelen van de stadsgodsdienst tot in de puntjes op, en zou zijn stad uit liefde en uit een gevoel van verbondenheid nooit hebben verlaten.

Soldaat

Behalve dan als soldaat, om haar te verdedigen in een oorlog. In deze oorlog blonk hij uit door zijn moed, en wist hij een generaal het leven te redden. Dat ging om de bepaald niet onomstreden Alkibiades, die volgens Xenofon zelfs zijn geliefde werd. (Deze vermelding zou misschien eerder in een roddelblad over de Oudheid thuishoren dan in een filosofieblog, ware het niet dat we er later op terug zullen komen omdat Plato deze verhouding als filosofisch motief gebruikte. Stay tuned.)

[Wordt morgenmiddag vervolgd. Deze reeks, geschreven door Kees Alders en oorspronkelijk gepubliceerd op de beëindigde website Grondslagen.net, was gebaseerd op het boek De wereld vóór God, dat een introductie biedt tot de filosofische stromingen van de oude wereld. Het hele boek is hier te bestellen.]