Categorie: Archeologie

Tederheid

On door Jona LenderinginArcheologie, Cultuur, Geschiedenis, Midden-Oosten, Oudheid, Verbijstering3 reacties

soldaat

In 2008, 2009 en 2010 trokken drie fotografen, Suzanne Bott, Mary Prophit en Diane Siebrandt, door noordelijk Irak om daar te documenteren hoe de ruïnes van de Assyrische koninklijke residenties Nimrud en Nineveh erbij lagen, hoe het was gesteld met het Parthische Hatra, wat de situatie was in de musea, en of er schade was aan de christelijke kloosters Mar Elia en Mar Benham, aan de joodse Nahum-synagoge en het islamitische heiligdom Al Habda.

Vandaag ontving ik zo’n drieduizend foto’s. Ik werk namelijk momenteel voor Ancient History Magazine aan een nummer over Nineveh en omdat ik nog geen gelegenheid heb gehad daar zelf heen te reizen, ben ik aangewezen op beeldmateriaal van mensen die er wel zijn geweest.

Omdat ik er nooit zelf was, heb ik geen vergelijkingsmateriaal, maar één ding lijkt me redelijk duidelijk: Nineveh was al behoorlijk beschadigd voordat de zogenaamde Islamitische Staat daar met bulldozers en springstoffen aan het werk ging. De foto’s van het museum uit Mosul tonen een culturele schatkamer waar je, omdat men sindsdien de boel kapotsloeg, ook niet echt vrolijk van wordt.

Eén foto trof me: de soldaat hierboven. Hij staat in de zogenaamde Nergal-poort van Nineveh. Wat me treft is de tederheid waarmee hij het beeld van de lamassu (een kwaadafwerende demon) aanraakt. Iets uit een lang vervlogen tijd, niet direct relevant voor het Irak van vandaag, maar met een wijsheid die ons misschien nog iets zegt. Daarvoor respect hebben is een uiting van beschaving: het wil zeggen dat je beseft dat ook mensen uit een andere maatschappij met je verwant zijn.

Er gaan geruchten dat de Nergal-poort inmiddels is verwoest.

Athena

On door Jona LenderinginArcheologie, Geschiedenis, Klassieken, Midden-Oosten, Museumstuk, Oudheid, Romeinse Rijk34 reacties
Athena/Allat (Museum van Palmyra)
Athena/Allat (Museum van Palmyra)

Marmer wordt in Syrië nergens gewonnen, dus de Poolse archeologen die het bovenstaande standbeeld van de godin Athena in 1975 opgroeven in de tempel van Allat in Palmyra, hadden de dag van hun leven. Het smetteloos witte marmer is “pentelisch” ofwel afkomstig uit dat gebergte tussen Athene en Marathon waar elke zomer bosbrand is.

Een goeie gok is dat dit beeld in Athene is vervaardigd, waar altijd beeldhouwersateliers zijn geweest. Bovendien is deze Athena een kopie van een van de allerberoemdste beeldhouwwerken uit de oude wereld: de Athena van Feidias, die ooit in het Parthenon was te zien. Dat beeld is gemaakt in de vijfde eeuw v.Chr., de kopie vermoedelijk in de tweede eeuw n.Chr. Het is een topstuk.

Lees verder “Athena” →

Kerk of tempel?

On door Jona LenderinginArcheologie, Christendom, Cultuur, geesteswetenschappen, Geschiedenis, Klassieken, Middeleeuwen, Museumstuk, Oudheid, Religie7 reacties
Deel van een preekstoel (Museum voor Byzantijnse en christelijke kunst, Athene)
Deel van een preekstoel (Museum voor Byzantijnse en christelijke kunst, Athene)

Het bovenstaande museumstuk is voor reisleiders een klassieker. Het is te zien in het Museum voor Byzantijnse en Christelijke Kunst in Athene, dat volgens mij het mooiste museum van die toch al met mooie musea gezegende stad was vóór de Grieken zichzelf overtroffen met het nóg mooiere Akropolismuseum. Het voorwerp zelf is natuurlijk simpel: dit is deel van een preekstoel die ooit in een Atheense kerk stond. De reisleider kan de groep zelf laten raden wat het is.

Vervolgens het trucje: vertellen dat het een mooie en belangrijke kerk was, die echter door oorlogshandelingen werd verwoest en eeuwenlang als ruïne middenin de stad lag. Omdat de kerk echter ooit was gebouwd in een oud-Griekse tempel en er nou eenmaal meer toeristen komen voor antieke dan voor christelijke kunst, besloot het moderne Athene op een gegeven moment de kerk te slopen, zodat die tempel beter zichtbaar werd. Vandaar dat dit onderdeel van een laatantieke preekstoel nu een museumstuk is, terwijl ze natuurlijk ook de kerk hadden kunnen restaureren, die een van de weinige in Athene was uit die tijd, terwijl de stad genoeg klassieke tempels heeft.

Lees verder “Kerk of tempel?” →

Archeologische perikelen

On door Jona LenderinginArcheologie, geesteswetenschappen, Geschiedenis, Middeleeuwen, Oudheid, Politiek, Wetenschap11 reacties

spraakverwarring

Wie iets wil bouwen op een archeologische vindplaats, is verplicht te betalen voor de opgraving: dat is een van de uitgangspunten van het hedendaagse archeologiebeleid. Bij grote infrastructurele projecten zitten archeologen al heel vroeg bij de andere partijen aan tafel, zodat ze advies kunnen geven. Als je bijvoorbeeld het parcours van een spoorlijn net iets anders legt, kun je misschien vermijden dat je een bekende vindplaats verstoort. Archeologie is zo een van de factoren die mee worden gewogen bij beslissingen en als gevolg zijn er erg mooie dingen gebeurd, zoals het onderzoek van die enorme archeologische sleuf dwars door Nederland die werd gegraven toen een goederenspoorlijn van Hoek van Holland richting Duitsland werd aangelegd.

Nu was dat een heel, heel groot project waarbij partijen waren betrokken met redelijke financiële middelen. Het was ook een tijd waarin het Nederland economisch voor de wind ging. “De verstoorder betaalt” kan echter een problematisch uitgangspunt zijn als we te maken hebben met kleinere spelers. Ik herinner me een filmpje te hebben gezien over iemand die een winkelpand bezat in Maastricht en een enorm bedrag moest betalen voor een opgraving. Ik hoorde later vertellen dat zijn huurders hun winkel maar ergens anders hadden gevestigd.

Lees verder “Archeologische perikelen” →

Erve Eme

On door Jona LenderinginArcheologie, Geschiedenis, Middeleeuwen, Musea, Oudheid, Wetenschapscommunicatie19 reacties
Erve Eme
Erve Eme

Zoals de vaste lezers van deze kleine blog weten, werk ik sinds een tijdje in Zutphen. Slechts een dag per week, maar genoeg om belangstelling te krijgen voor wat er in die stad zoal gebeurt. Je hecht je en omgekeerd word je herkend: bij de boekhandel waar ik mijn boeken haal, bij het restaurant waar ik lunch, bij de koffietent waar ik de voorraad caffè lento leeg maak. Als historicus zoek ik nog wat andere dingen op – en zo ontdekte ik Erve Eme. Ik schreef er al eens over.

Erve Eme is een “living history” park, waar je kunt zien hoe het verleden is geweest. Groot is het niet: in feite niets dan twee stevige boerderijen met wat bijgebouwen. Maar het belang van Erve Eme is omgekeerd evenredig aan zijn omvang. Dit is namelijk een van de weinige plekken in Nederland waar je kennis kunt maken met ons Frankische verleden. En de Frankische tijd is, voor wie het mocht zijn vergeten, het moment waarop ons eigen verleden begint.

Lees verder “Erve Eme” →

Livius Nieuwsbrief | September

On door Jona LenderinginArcheologie, Geschiedenis, Jodendom, Klassieken, Livius Nieuwsbrief, Midden-Oosten, Oudheid, Romeinse Rijk2 reacties

liviusDit is de 133e aflevering van de Livius Nieuwsbrief met nieuws over de Oudheid. De nieuwsbrief is gratis; voor adreswijzigingen en afmeldingen volstaan uitsluitend mailtjes naar nieuwsbrief@livius.nl.

Jona Lendering (redactie)

========================

LIVIUS’ EIGEN NIEUWS

Een greep uit het Liviusaanbod: zondag 11 september bieden de Vrienden van Livius hun halfjaarlijkse lezingenmiddag aan, die dit keer is gewijd aan Antiek Noord-Afrika. Komt allen!

Lees verder “Livius Nieuwsbrief | September” →

Actium?

On door Jona LenderinginArcheologie, Geschiedenis, Museumstuk, Oudheid, Romeinse Rijk3 reacties
Reliëf van een zeeslag (Vaticaanse Musea)
Reliëf van een zeeslag (Vaticaanse Musea)

Dit is vermoedelijk een van de bekendste afbeeldingen uit het Romeinse Rijk. Er is een hoop op te zien. In de eerste plaats natuurlijk een schip, waarvan we kunnen zien dat de roeiers op twee roeibanken boven elkaar zitten. Links is een gevechtstoren en aan boord is een groep soldaten in laat-republikeinse harnassen. Twee van hen staan klaar om aan boord van een ander schip te springen – wat bewijst dat de ram van het schip, helemaal links, vermoedelijk niet het voornaamste wapen was. Dit was een galei die een ander schip enterde, mogelijk door middel van harpoenen, waardoor van een zeeslag een soort landslag werd gemaakt. Helemaal rechts is de ram van een tweede schip.

Er is een kastje aangebracht op de railing waarin het hoofd is te zien van een vrouwelijke godheid en recht daaronder zwemt een krokodil mee. Dat zou het symbool van Egypte kunnen zijn en daarom is wel aangenomen dat dit reliëf de zeeslag voorstelt die op 2 september 31 v.Chr. – vandaag 2046 jaar geleden – plaatsvond bij Actium.

Lees verder “Actium?” →