Tag: Allard Pierson

Allard Pierson

De geheimen van het pottenbakkerswiel

On door Jona LenderinginArcheologie, Wetenschapscommunicatie3 reacties

Ik was onlangs in Brugge en heb geconstateerd: het enige archeologiemuseum dat ons taalgebied rijk was, is inderdaad gesloten. U kunt nu nergens meer ontdekken wat archeologen feitelijk doen. Na het Gronings Universiteitsmuseum, dat een expositie Dig It All organiseerde over het belang van digitalisering, springt nu ook het Amsterdamse Allard Pierson Museum in de geslagen bres. “De geheimen van het pottenbakkerswiel” gaat over de methoden en technieken waarmee archeologen aardewerk uit de Oudheid onderzoeken.

Ik weet niet of ik het een expositie moet noemen. Het is meer een demonstratie en een extra aanbod van de ArcheoHotspot. De ArcheoHotspots, voor wie dat niet wist, zijn het beste te typeren als de (meestal permanente) spreekuren van de Nederlandse archeologie. Als u een intrigerend voorwerp vindt in uw tuin of iets erft van uw bereisde oudtante, kunt u het hier laten beoordelen, maar u kunt ook vrijwilligerswerk doen bij de vondstverwerking. Voor een literatuurverwijzing meer of minder draait men de hand ook niet om. En de ArcheoHotspot in het Allard Piersonmuseum biedt nu dus uitleg over de technische kant van het antieke keramiek.

Lees verder “De geheimen van het pottenbakkerswiel” →

Domitianus (15): Het Capitool

On door Jona LenderinginArcheologie, Geschiedenis, Klassieken, Romeinse Keizerrijk4 reacties
Lamp met afbeelding van de Jupitertempel op het Capitool (Allard Pierson, Amsterdam)

In het jaar 80 werd Rome getroffen door een grote brand. Cassius Dio schrijft:

Juist toen keizer Titus in Campanië was om de catastrofe in ogenschouw te nemen die dat gebied had getroffen, verspreidde een grote brand zich over grote delen van Rome. De vlammen verteerden de tempel van Serapis, de tempel van Isis, de Saepta, de tempel van Neptunus, het Badhuis van Agrippa, het Pantheon, het Diribitorium, het theater van Balbus, het theater van Pompeius, de Porticus van Octavia met alle boeken, en tempel van Jupiter op het Capitool en alle omliggende tempels. De ramp leek geen menselijke, maar een bovennatuurlijke oorsprong te hebben.

Dit keer geen vervolging dus van een groep menselijke zondebokken. Toen Domitianus een jaar later de macht van zijn broer overnam, erfde hij een verwoeste stad. Dat bood hem een mogelijkheid om een enorm deel van de stad te herbouwen. Het gaat om de vlakke zone binnen de bocht van de Tiber. Het heette destijds het Marsveld en is het deel van Rome dat altijd bewoond is gebleven. De gebouwen van Domitianus zijn allemaal vervangen door Barokgebouwen. (De meeste van de heuvels waarop Rome is ontstaan, zijn in de Middeleeuwen verlaten. Ze zijn pas weer in gebruik genomen toen na 1870 woonruimte nodig was voor de ambtenaren van het nieuwe koninkrijk Italië.)

Lees verder “Domitianus (15): Het Capitool” →

De dwarse meningen van Hemelrijk

On door Jona LenderinginEtrurië, Geesteswetenschappen, Geschiedenis, Klassieken, Musea, Oude Griekenland, Verbijstering13 reacties
Een scherf van een vaas, beschilderd door de Sarpedon-schilder, uit de collectie van het Allard Pierson.

Om een dreigend misverstand weg te nemen: er zijn twee Amsterdamse professoren Hemelrijk, een jongere die tegenwoordig oude geschiedenis doceert en een oudere, kunsthistoricus van huis uit, die ook directeur was van het Allard Pierson-museum. Na zijn emeritaat schreef hij een stuk of zestig stukken over de Griekse kunstgeschiedenis in Amphora, het sympathieke tijdschrift van de Vrienden van het Gymnasium; die bundelde hij in 2009 en 2014 in twee boeken, Makron en zijn makkers. Fijne lectuur.

Dwarse meningen

Al was het maar omdat de oude Hemelrijk af en toe lekker dwars kon zijn. Zo vertelt hij met smaak over de wijze waarop de georganiseerde misdaad in Italië Etruskische graven plunderde en het spul vervolgens verkocht aan buitenlandse musea, zoals het Metropolitan Museum in New York en het Getty-museum in Malibu. Die zorgden voor wetenschappelijke uitgaven die, zo schrijft Hemelrijk, de wetenschap van de kunstgeschiedenis verder brachten. De politie rolde het netwerk echter op en dus gingen de voorwerpen terug naar Italië. Maar de Italianen, die zorgden niet voor goede publicaties. Hemelrijk was niet blij

Lees verder “De dwarse meningen van Hemelrijk” →

Cypriotisch opium

On door Jona LenderinginArcheologie, Cyprus, Geschiedenis, Museumstuk, Oud Egypte14 reacties
Cypriotisch flesje uit Qau al-Kebir (Allard Pierson, Amsterdam)

De Bronstijd is zo interessant omdat in die periode de grote antieke culturen in elkaar begonnen te grijpen. Door de handel in tin waren grote netwerken ontstaan, die zich vanuit het oostelijke bekken van de Middellandse Zee uitstrekten naar de Atlantische Oceaan en naar het huidige Oezbekistan. Daar kwam het metaal namelijk vandaan. Door het te combineren met koper, dat is te vinden op Cyprus en op het Sinaï-schiereiland, is brons te vervaardigen.

Zeg “brons” en je zegt “interregionale handel” en dus culturen die steeds dieper bij elkaar betrokken raken. En uiteraard bleef de handel niet tot metaal beperkt, zoals het kruikje hierboven illustreert. Het is afkomstig uit Qau el-Kebir in Midden-Egypte en dateert uit de vijftiende eeuw v.Chr. Het is afkomstig uit Cyprus.

Lees verder “Cypriotisch opium” →

Het vernieuwde Allard Pierson

On door Jona LenderinginArcheologie, Geschiedenis, Musea, Oud Egypte, Oude Griekenland, Prehistorie6 reacties
Zomaar drie portretkoppen op de Egyptische afdeling van het vernieuwde Allard Pierson

Het Allard Pierson-museum is vanouds het oudheidkundige museum van de Universiteit van Amsterdam. Het is echter meer dan dat. Het is bijvoorbeeld gevestigd in een historisch pand: de voormalige Nederlandsche Bank. Elke keer als ik de trap opga, bedenk ik dat mensen als Walraven van Hall ook over deze treden zijn gelopen. Inmiddels is de taakomschrijving van de instelling verbreed, waardoor de banden met Amsterdam zijn versterkt. De archeologische verzameling is namelijk samengevoegd met de afdeling Bijzondere Collecties.

Je zou “het Allard Pierson”, zoals de instelling nu wil heten, kunnen typeren als kennisinstituut voor de Amsterdamse verzamelingen. Dat heeft gevolgen voor de antieke collectie, die wat meer dan vroeger de nadruk legt op de eigen geschiedenis. De voorwerpen zijn immers aangekocht door directeuren die allemaal een eigen visie hadden. De verzameling is zelf in feite ook een historisch object. Een eerste stap in deze richting was een verzamelaarskabinet met korte typeringen van die directeuren; de onlangs na een verbouwing heropende afdelingen zijn een volgende stap; en ik heb goede hoop dat de verzamelgeschiedenis van de individuele objecten in de nabije toekomst nog wat meer aandacht krijgt.

Lees verder “Het vernieuwde Allard Pierson” →

De musea gaan weer open

On door Jona LenderinginCultuur, Musea, Oudheid, Politiek16 reacties
Constantijn (munt uit Museum Valkhof, Nijmegen)

Op een dag in de niet zo verre toekomst zal de rijksarchivaris het embargo opheffen dat ligt op de notulen van het beraad van het Derde Kabinet Rutte. Als ik dan nog leef zou ik wel willen weten hoe de vergadering heeft plaatsgevonden waarbij de ministers besloten dat de musea dicht moesten. We weten inmiddels dat een deel van de aanwezigen strenge coronamaatregelen wilde, dat een ander deel meende dat de maatregelen té streng konden zijn, dat het kabinet toch daadkracht wilde uitstralen en dat dus maar werd besloten dat de culturele sector op slot moest.

De minister van Cultuur schijnt niet bij de beraadslagingen aanwezig te zijn geweest. Waarom ze niet is opgestapt toen ze moest vernemen dat anderen beslissingen namen over wat toch haar beleidsterrein was, is me niet duidelijk. Vandaar dat ik zo benieuwd ben naar de vergaderstukken.

Lees verder “De musea gaan weer open” →

De musea gaan weer open

On door Jona LenderinginMusea, Oudheid18 reacties
Beeld van Fortuna Redux, Thermenmuseum, Heerlen

Vandaag, dinsdag 9 juni, heropent het Thermenmuseum in Heerlen, waar u de restanten kunt zien van een Romeins badhuis. Het is immens en bewijst hoe belangrijk Heerlen ooit is geweest, iets wat ook overtuigend wordt bewezen door de nog niet zo heel erg lang geleden vernieuwde expositie. Als u al een tijdje niet naar het Thermenmuseum bent geweest, dan is dit uw kans – als u althans in de buurt woont of beschikt over een auto, want zoals u weet wordt reizen met het openbaar vervoer u momenteel nog ontraden. Automobilisten adviseer ik aan de Spoorsingel te parkeren en dan door het Maankwartier naar het museum te wandelen, dat is een leuke bonus bij een bezoek aan Heerlen.

Waarom u naar het museum moet? Om u aan cultuur te laven natuurlijk. Maar laat ik er iets aan toevoegen: de musea hebben het niet makkelijk. De steunpakketten waarmee het Nederlandse kabinet probeert de economie op de been te houden, pakken niet heel goed uit voor musea. Bedenk bovendien dat Halbe Zijlstra, de staatssecretaris van Cultuur die niet wist wat hij aan moest met “musea vol opgegraven potten en pannen”, de archeologische musea buitensporig hard heeft geraakt.

Lees verder “De musea gaan weer open” →

Multicultureel Memfis

On door Jona LenderinginArcheologie, Geschiedenis, Museumstuk, Oud Egypte, Perzië24 reacties
Beeldje van een Centraal-Aziatische ruiter (Allard Pierson-museum, Amsterdam)

Het Romeinse Rijk geldt – niet ten onrechte – als een van de grootste multiculturele samenlevingen. Zeker in de grensgebieden was het een komen en gaan van mannen die in het ene deel van het imperium werden gerekruteerd, vervolgens in een ander deel dienden (en hun vriendin leerden kennen) en weer ergens anders konden worden gedemobiliseerd (en dan mochten trouwen).

Opvallend als het Romeinse Rijk was, het was niet uniek en het was ook niet de eerste staat die soldaten over en weer verplaatste. De Perzen wisten ook van deze hoed en rand, al komt het meeste bewijsmateriaal uit één gebied: Egypte. Ik heb al eens geblogd over Judeeërs die de zuidgrens bewaakten en daar een eigen joodse tempel hadden. Bovenstaand beeldje uit het Allard Pierson-museum in Amsterdam documenteert een andere militaire eenheid. Denk er wel even een paard bij.

Lees verder “Multicultureel Memfis” →

Suddhodana en Maya

On door Jona LenderinginArcheologie, Geschiedenis, Hellenisme, Indusbeschaving, Museumstuk10 reacties
Koningin Maya vertelt haar echtgenoot Suddhodana over een droom die de geboorte van Siddharta voorspelt (Allard Pierson-museum, Amsterdam)

Toen ik het stukje over de Achsenzeit voorbereidde en zocht naar een illustratie, vond ik deze foto, ooit gemaakt in het Allard Pierson-museum in Amsterdam. Ik wilde een afbeelding hebben van Boeddha en heb er, zoals u al constateerde, uiteindelijk ook een gevonden, al dateert die van enkele eeuwen ná de zesde/vijfde eeuw. Dit plaatje, waarop Boeddha niet staat, vond ik echter ook en is te aardig om niet ook te gebruiken.

Middenin ziet u koning Suddhodana en koningin Maya, die haar echtgenoot vertelt dat ze heeft gedroomd dat een witte olifant met zes slagtanden een kind bij haar verwekte. Dat is de vooraankondiging van de geboorte van prins Siddharta ofwel Boeddha. Zoals op wel meer boeddhistische afbeeldingen oogt de kleding nogal Grieks.

Lees verder “Suddhodana en Maya” →

De stichting van Rome

On door Jona LenderinginArcheologie, Geschiedenis, Klassieken, Museumstuk, Oud Italië, Romeinse Keizerrijk, Romeinse Republiek10 reacties
Nijlpaard op een munt van Philippus Arabs (Allard Pierson-museum, Amsterdam)

Het was in de IJzertijd niet ongebruikelijk dat mensen woonden op heuveltoppen en de vallei van de Tiber was geen uitzondering. Ook voor Rome is het gedocumenteerd: we weten dat er boeren woonden op de toppen van de Palatijn, Velia, Capitool en Quirinaal. Dat de Romeinen later dachten dat hun stad was gesticht door herders, is nog maar een eerste vergissing. Dat de stad was gesticht op 21 april is een volgend misverstand, ingegeven door het feit dat de Romeinen zich niets primitievers konden voorstellen dan herders en de herders in Latium op die dag een oud lentefeest vierden.

Wat in feite gebeurde is dat in de late negende eeuw v.Chr. de heuveltopdorpjes begonnen samen te werken. Een echo klinkt door in een opmerking van de Romeinse taalkundige Festus, die het woord Septimontium, “zevenheuvelenfeest”, moet verklaren en zegt dat

op zeven plaatsen offers werden gebracht: op de Palatijn, op de Velia, op de Fagutal, in de Subura, op de Germalus, op de Caelius, op de Oppius en op de Cispius.

Lees verder “De stichting van Rome” →