Tag: België

België

Het ros Beiaard (1)

On door Dieter VerhofstadtinCultuur, Literatuur, Middeleeuwen2 reacties
De finale van de omgang van het Ros Beiaard op de Grote Markt in Dendermonde (©Lieve Gijsbrecht).

Op 29 mei 2022 ging in Dendermonde het Ros Beiaard uit, naar tienjaarlijkse gewoonte. Deze keer moest men zelfs twaalf jaar wachten, aangezien de voorbije twee jaar massale bijeenkomsten werden ontmoedigd of verboden. Een decennium van pauze is lang genoeg om levens gevoelig te zien veranderen, ontstaan of ophouden. Dat maakt elke ommegang voor de betrokkenen weer een emotionele, existentiële gebeurtenis, terwijl de traditionele elementen in de folklore de gelukkige deelnemers verbinden met de heimat.

Nochtans is de legende niet voorbehouden, noch ontstaan aan de monding van Dender en Schelde. Het Ros Beiaard en de Vier Heemskinderen op zijn rug stammen immers uit de verhalencyclus die we aanduiden als Chansons de geste – vrij vertaald heldendichten –  een mondelinge traditie die bloeide in de twaalfde en dertiende eeuw. Ze vertellen over de regeerperiode van Karel de Grote, soms met feitelijke achtergrond maar hoofdzakelijk opgebouwd uit verzonnen personages en mythische elementen verbonden met lokale legenden. Het bekendste dergelijke heldendicht is het Roelantslied. De in het Oudfrans geschreven chansons de geste vormen de cyclus van de  Frankische roman die bestond naast de Arthurlegenden en de klassieke romans zoals de legende van Troje. In de Frankische roman vinden we Karel de Grote zowel terug als geliefde koning en held, zoals in het Roelandslied, als in de gedaante van onbetrouwbare tiran en antiheld, zoals bij de Vier Heemskinderen. Een hypothese is dat Karel een personificatie is van de historische sterke koning én van zijn zwakkere opvolgers.

Lees verder “Het ros Beiaard (1)” →

De mysteriën van Mithras

On door Jona LenderinginArcheologie, Geschiedenis, Klassieken, Musea, Religie, Romeinse Keizerrijk12 reacties
Reconstructie van een mithraeum (Musée royal de Mariemont, Morlanwelz)

Ik vertelde gisteren over de expositie Le Mystère Mithra in het Musée royal de Mariemont in Morlanwelz. Daarin behandelde ik het astrologische aspect van de tauroktonie-reliëfs. Daarnaast vatte ik de mythologie samen, zoals moderne onderzoekers die reconstrueren. Ik gaf verder aan dat de vereerders van Mithras zich vermoedelijk niet zoveel hebben bekreund om een doctrine. Ook een consistente verklaring van de kosmos is niet wat ze gezocht zullen hebben. Wat was die Mithrasreligie nu eigenlijk?

Mysteriecultus?

Het boekje Het Mithras-mysterie, dat toelichting geeft op de tentoonstelling, stelt de vraag waarom godsdiensthistorici het überhaupt een mysteriecultus noemen. Goede vraag. De term is gemunt door christelijke schrijvers uit de Romeinse tijd. Ze plaatsten daarmee andere culten – Demeter, Kybele, Isis, de grote goden van Samothrake, Jupiter Dolichenus – in één hokje. Het is dus een externe. polemische term.

Lees verder “De mysteriën van Mithras” →

Mithras: mysterie en mythe

On door Jona LenderinginAnatolië, Geschiedenis, Klassieken, Musea, Perzië, Religie, Romeinse Keizerrijk9 reacties
Mithras doodt de stier (Nationaal Museum, Boedapest)

Ooit kreeg ik mail van iemand die een boek wilde schrijven over Mithras. Als hij had aangetoond dat het christendom slechts een derivaat was, zo schreef hij, had hij wraak genomen op de paters die zijn jeugd hadden verziekt.

Tja.

Als je een rekening met het christendom wil vereffenen, prima. Er valt beslist een boom over op te zetten. Maar als je dat doet, laat dan het verleden erbuiten. Wie dat benut om in het heden een punt te scoren, misbruikt het.

Dit heb ik destijds maar niet geschreven. Ik vermoedde een trauma. In plaats daarvan heb ik literatuurverwijzingen gegeven, inclusief een verwijzing naar de website van Roger Pearse. Die maakt korte metten met het misverstand dat het christendom op een of andere manier leentjebuur heeft gespeeld bij de verering van Mithras.

Zou ik de mail vandaag moeten beantwoorden, ik zou verwijzen naar de expositie in het Musée royal de Mariemont in Morlanwelz. Voor Nederlanders: dit schitterende museum, gelegen in een al even schitterend park vol zeldzame bomen, toont de fenomenale collectie van multimiljonair Raoul Waroqué, die haar in 1917 naliet aan de Belgische staat. Het dorpje Morlanwelz vindt u halverwege Bergen en Charleroi.

Lees verder “Mithras: mysterie en mythe” →

Romeinse wegen

On door Jona LenderinginArcheologie, Geschiedenis, Lage Landen, Romeinse Keizerrijk, Toerisme10 reacties

Een boek waaraan je zelf hebt meegewerkt, dat kun je natuurlijk niet recenseren. Als je iets positiefs zegt, sta je onder verdenking een bevriende schrijver een handje te willen helpen; als je iets negatiefs zegt, heb je de auteur een rotstreek geleverd door niet tijdig te waarschuwen. Dat weerhoudt me er niet van uw aandacht te vragen voor een net verschenen boek van Robert Nouwen, die alles weet over het Romeinse erfgoed in Haspengouw, dus zeg maar de omgeving van Tongeren. Zijn nieuwste boek heet De Romeinse heerbaan. De oudste weg door de Lage Landen.

Via Vipsania

Die oudste weg is die van de Romeinse havensteden aan het Kanaal via Kassel, Velzeke, Asse, Tienen, Tongeren, Maastricht, Heerlen en Jülich naar Keulen. Je moet je een Romeinse weg niet voorstellen als alleen maar een al dan niet geplaveide straat. Het is een brede corridor door het landschap, met aan weerszijden de uitgestrekte landgoederen van grootgrondbezitters. Daar tussenin waren kleine en middelgrote boerderijen, dorpjes, stations om paarden te wisselen, herbergen en wat dies meer zij. En ook: compleet nieuwe steden op plaatsen waar voordien weinig mensen woonden. Het was dus niet alleen een weg, maar een complete streep romanisering dwars door iets dat aanvankelijk valt te typeren als een IJzertijdlandschap.

Lees verder “Romeinse wegen” →

Achilleus en de Schildpad (in Gent)

On door Jona LenderinginGeschiedenis, Klassieken5 reacties
Gent, Sint-Veerleplein

Achilleus en de Schildpad: een van de bekendste grapjes uit de oude wereld. En heel gepast voor dierendag natuurlijk. De Griekse filosoof Parmenides had het probleem neergegooid: als het zijnde is en als het niet-zijnde niet is, hoe komt het dan dat we bijvoorbeeld dingen zien groeien? Het zijnde neemt dan meer ruimte in beslag en dat betekent dat er minder is van het niet-zijnde. Maar dat is er sowieso niet.

De oplossing ligt in de atoomtheorie, maar tot je die oplossing kent zul je het denkbaar vinden dat de werkelijkheid, zoals we die zien en ervaren, een illusie is. Parmenides’ opvolger Zenon bedacht enkele paradoxen om dat te bewijzen, zoals die van Achilleus en de schildpad. U kent hem wel: als de snelvoetige renner de schildpad honderd meter voorsprong geeft, kan hij het dier nooit inhalen. Als Achilleus honderd meter verder is, is de schildpad tien meter verder, en als Achilleus die tien meter heeft afgelegd, is de schildpad weer een meter verder.

Lees verder “Achilleus en de Schildpad (in Gent)” →

Het Gents Universiteitsmuseum

On door Jona LenderinginToerisme, Wetenschapscommunicatie5 reacties

Er zijn musea die hun deuren konden openen onder gunstiger omstandigheden dan het Gents Universiteitsmuseum. Het ontvangt zijn bezoekers namelijk sinds afgelopen oktober, het begin van de tweede coronagolf. Je gunt de instelling een gelukkiger debuut, want het is een droom van een museum.

Het uitleggen van wetenschap is óók een wetenschap. Het is bijvoorbeeld bekend dat een voorlichter niet volstaan mag met populariseren. Immers, juist degenen die belangstelling ontwikkelen, raken gefrustreerd als ze slechts wat conclusies toegeworpen krijgen en niet kunnen ontdekken hoe we weten wat we weten.

Lees verder “Het Gents Universiteitsmuseum” →

Egypte in Antwerpen: de Levende Zon der Belgen

On door Jona LenderinginGeschiedenis, Oud Egypte, Toerisme8 reacties
De Egyptische tempel in de dierentuin van Antwerpen

Een kleine maand geleden was ik in Antwerpen, waar ik al jaren de dierentuin eens wilde bezoeken. Verschillende gebouwen zijn, zoals een park van een ruime eeuw oud betaamt, gebouwd in historische stijl. De ingang van het reptielenhuis/aquarium lijkt op een Romeins tempeltje, er is een café in Louis XVI-stijl en ik zag een okapi komen uit een gebouw in Moorse stijl. Het leukst is echter de Egyptische tempel die Charles Servais in 1856 ontwierp en die u hierboven ziet.

Zoals alle Nachleben is ook in Antwerpen de inspiratie oppervlakkig en niet  wezenlijk. Ze beperkt zich tot een façade. Het eigenlijke gebouw is niet uit Egyptische steen opgetrokken en heeft zelfs de structuur van een Romeinse basilica. Dat maakt natuurlijk niet uit: het oog wil ook wat en het oogt uitstekend. De ontwerper van de schilderingen, de oriëntalist L. Delguer, baseerde zich dan ook op tekeningen van de Duitse egyptoloog Richard Lepsius.

Lees verder “Egypte in Antwerpen: de Levende Zon der Belgen” →

Het Lam Gods in Gent

On door Jona LenderinginCultuur, Toerisme16 reacties
Het Lam Gods van Hubert en Jan van Eyck

Afgelopen voorjaar had ik naar Gent zullen gaan, waar toen een mooie expositie was rond het Lam Gods, het enorme altaarstuk dat Jan van Eyck in 1432 voltooide. Sindsdien staat het (twee Beeldenstormen en één Franse en twee Duitse bezettingen daargelaten) in de Sint-Baafskathedraal. Het kunstwerk is in de afgelopen jaren schoongemaakt, gerestaureerd en ontdaan van allerlei aanslibsels. Vooral het gezicht van het Lam bleek heel anders dan we het kenden. Omdat ik dit altijd een prachtig kunstwerk heb gevonden, wilde ik graag naar die speciale expositie en ik had alles ook geregeld – reservering en hotel, the whole shebang – toen er reisbeperkingen kwamen. Een mooie TV-documentaire was schrale troost.

Afgelopen zaterdag heb ik de schade ingehaald. Ik had ook wat andere afspraken in Gent en mijn vriendin reisde mee, zodat ik het aangename met het aangename met het aangename kon combineren. En het moet gezegd: het gerestaureerde Lam Gods was het wachten waard.

Lees verder “Het Lam Gods in Gent” →

De Slag bij Bergen

On door Jona LenderinginGeschiedenis9 reacties
De spoorbrug van Nimy

Het verhaal is genoegzaam bekend. Een Servische revolutionair had in Sarajevo de kroonprins van Oostenrijk-Hongarije en zijn echtgenote doodgeschoten; Wenen kreeg een blanco cheque uit Berlijn; Seine Kaiserliche und Königliche Apostolische Majestät stelde een scherp ultimatum aan Servië; dat land weigerde te voldoen aan alle eisen; het kreeg hulp toegezegd uit Rusland; Rusland was verbonden Frankrijk; Duitsland viel Frankrijk binnen door België; de soevereiniteit van België was gegarandeerd door de Britten; die verklaarden de oorlog aan Duitsland. De wereld stond in brand.

Het Schlieffenplan

De Centralen, zoals Oostenrijk-Hongarije en Duitsland worden genoemd, hadden het nadeel dat ze aan twee fronten moesten vechten en het voordeel van de korte transportroutes. Alles kwam aan op de snelheid waarmee ze Frankrijk een opdoffer à la 1870 konden verkopen en de Engelsen terug konden sturen over het Kanaal, om zich daarna te keren tegen de Russen. Dit Schlieffenplan zou hebben kunnen lukken en wie weet hoe de wereld er dan uit zou hebben gezien, als Rusland niet sneller dan verwacht zou hebben gemobiliseerd en de Duitsers zou hebben gedwongen enkele divisies van het westelijke naar het oostelijke front te brengen. En trouwens: die snelle opmars naar het westen, die was ook behoorlijk vertraagd. In de forten rond Luik, zoals Battice, en ook bij Bergen.

Lees verder “De Slag bij Bergen” →

Verliefd, verloren

On door Jona LenderinginGeesteswetenschappen, Geschiedenis, Kelten (La Tène), Klassieken, Lage Landen, Pseudowetenschap, Romeinse Republiek11 reacties
De Selle

Een noot in een publicatie van vondsten uit Thuin waarvan ik de gegevens momenteel niet bij de hand heb, was de eerste keer dat me opviel dat er weer mensen zijn die denken dat de Sabis de Samber is. Terwijl het gaat om de Selle.

Wellicht verdient dat enige uitleg.

In het jaar 57 v.Chr. viel Julius Caesar de Belgen aan. Even ten noordwesten van het huidige Reims, aan de Aisne, versloeg hij zijn tegenstanders voor de eerste keer. Daarna rukte hij verder op tot hij bij de Nerviërs kwam, die de Romeinse bereden verkenners wisten te verrassen bij de rivier de Sabis. Dankzij de routine waarmee de legionairs reageerden, wonnen de Romeinen het gevecht. Korte tijd later veroverden ze het fort van de Aduatuci, dat is geïdentificeerd bij Thuin. De vraag is nu waar tussen de Aisne en Thuin de Sabis ligt. Het woord is een hapax, dat wil zeggen dat het maar één keer voorkomt in de antieke literatuur, en wel in Caesars eigen verslag.

Lees verder “Verliefd, verloren” →