Nou nou, dat was lachen zeg, die PVV-kieswijzer, met zulke geweldig grappige vragen als “U struikelt. Wie geeft u de schuld?” en dan als opties de moslims, de Grieken of de publieke omroep. En wat een hoogtepunt van humor werd toch bereikt met “Hoeveel is drie keer vijf?” (Ongeveer tien; de Polen pikken onze banen in; beide antwoorden zijn juist.)

Het probleem met dit project van de VPRO is niet eens zozeer dat het ongrappig is, maar dat het volkomen verkeerd is gericht. Satire werkt alleen als ze correspondeert met de werkelijkheid, ja kan doorgaan voor een maar weinig overdreven schets. Ter navolging van Kees ’t Hart is zo overtuigend omdat de beschreven types werkelijk bestaan kunnen. Multatuli’s dominee Wawelaar, die min of meer had kunnen bestaan, is overtuigender dan Batavus Droogstoppel, die té overdreven is.

De mensen die op de PVV stemmen zijn niet zo dom als ze in deze mislukte satire worden weggezet. Ze mogen dan geen hoge opleiding hebben, ze weten heel goed hoeveel drie keer vijf is. En ze weten ook wat bureaucratie is en wat benzineprijzen zijn.

Ze weten bovendien verdraaid goed dat de globalisering hoogopgeleide winnaars en laagopgeleide verliezers heeft, en ze weten dat zij behoren tot de tweede groep. Ze weten verder dat de winnaars een achilleshiel hebben: ze hebben hun opleidingen te danken aan de Nederlandse belastingbetaler, maken nu deel uit van een internationaal netwerk, doen weinig terug voor die belastingbetaler en denken ook niet graag over de voor hen zo profijtelijke ongelijkheid.

Het PVV-electoraat weet heus wel dat Wilders’ gehamer op de islam, Europa of de Oosteuropeanen niets zal opleveren, maar ze hebben in de gaten dat ze met een stem op de PVV in elk geval zand kunnen strooien in een globaliseringsmachine die de maatschappelijke tegenstellingen vooral vergroot. Een stem op de PVV is rationeel en Wilders is, met een woord van Marcel Hulspas, een nuttige idioot.

De makers van deze kieswijzer (en trouwens ook ikzelf) belichamen vermoedelijk alles waaraan de PVV-stemmer een hekel heeft: hoogopgeleid, kosmopolitisch en betrokken bij een ietwat elitaire cultuur. Daar mogen de makers van de kieswijzer trots op zijn – ik ben het in elk geval wel – maar het is geen reden om mensen die niet zoveel kansen hebben gekregen, af te zeiken.

Volgens de stemwijzer is het PVV-electoraat dom, rancuneus en vol vooroordelen over buitenlanders. Maar is dat niet óók een vooroordeel? Niemand zou joden of Antillianen op deze wijze bespotten, want antisemitisme en racisme zijn terecht taboe. Een beschaafd mens maakt ook geen grappen ten koste van mensen die niet het voorrecht hadden een hogere opleiding te volgen.