Vandaag was ik in het Kruisvaarderskasteel van Tripoli. Het is in 1102 door Raymond de Saint-Gilles gebouwd op een heuvel ten oosten van de stad, met het doel de toegang daartoe af te snijden. De belegering sleepte zich voort tot 1109; toen viel Tripoli in Kruisvaardershanden. Dat zou zo blijven tot 1289.
In de fenomenale burcht maakte ik bovenstaande foto. En ik vraag me dus nu al de hele dag af waarom in dit raam dat hoekje rechtsboven ontbreekt. Iemand heeft er echt werk van gemaakt om deze wonderlijk gevormde lijst te maken, maar waarom in vredesnaam? Aan de binnenkant is niets bijzonders te zien, dus wat is hier aan de hand geweest?
Op deze blog heb ik al enkele keren aandacht besteed aan de Syrische vluchtelingen die u in Libanon kunt tegenkomen: anderhalf miljoen of zo, op een bevolking van vier miljoen. U leest er hier meer over: een kennismaking, cijfers, interview met een vluchtelingenwerkster, een gebroken arm, onderwijs.
Tot zover Libanon. Een deel van de vluchtelingen is via Turkije naar Griekenland gegaan – u herinnert zich dat Aylan Kurdi de oversteek niet overleefde – en verblijft nu, vrij uitzichtloos, in Griekenland. Het Cygnusgymnasium in Amsterdam heeft (net als vorig jaar) voor hen een actie opgezet, waar ik graag uw aandacht voor vraag.
Rennen voor vluchtelingen
Ze zijn minder vaak in het nieuws, maar ze hebben nog steeds nergens om naartoe te gaan: de tienduizenden vluchtelingen, voornamelijk uit Syrië, die jarenlang en onder vaak erbarmelijke omstandigheden in Griekse kampen wachten op een toekomst. De vijfdeklassers van het Cygnus Gymnasium bezoeken op hun klassieke Griekenlandreis, tussen alle tempels en musea, weer een van die kampen. Dit jaar is dat het kamp Nea Kavala, ten noorden van Thessaloniki.
Het hotel in Beiroet waar ik momenteel verblijf, het Commodore Hotel, is gevestigd aan de Rue Baalbek, maar er is niemand die de straat zo noemt. Commodore Street is de gebruikelijker naam. Het is natuurlijk tevens de meest logische naam, maar helaas komt ze niet voor op de landkaarten.
De simpele waarheid is dat de stad door de burgeroorlogen nogal is veranderd en dat officiële namen daardoor niet altijd relevant waren. De natuurlijke neiging van mensen om zich te oriënteren aan de hand van opvallende punten in het landschap en de namen daarop te baseren, nam het vervolgens over. Zo ontstonden nieuwe namen, ook daar waar de officiële namen prima zouden hebben voldaan.
Ik ben net – na een makkelijke vlucht – aangekomen in Beiroet en verblijf in het Commodore Hotel – beroemd of berucht uit de jaren van de Burgeroorlogen omdat hier de journalisten verbleven. Het was veilig maar was ook een val, zo schrijft Robert Fisk in zijn burgeroorlogenboek Pity the Nation, omdat iedereen nieuws deelde met elkaar en nauwelijks buiten kwam. Wat een vermoeden was bij de eerste journalist, werd gedeeld met een tweede en een derde, ging verder naar een vierde en vijfde en zesde, waarop journalist zeven het al van twee kanten had gehoord en iedereen tegen de avond zeker wist dat het waar was. De volgende dag las u het als feit in uw ochtendblad.
Het lijkt sinds de jaren zeventig niet veranderd. Vurenhouten lambrisering, bruin tapijt. Op de kamer zelf heb ik echter, zoals u op dit moment merkt, wel mooi Wifi.
[Vandaag twee jaar geleden overleed Simone Mooij-Valk. Voor het Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde 2016/2017 mocht ik haar levensbericht schrijven. Het aardige van zo’n tekst is dat je, meer dan in een necrologie in een krant, ruimte hebt om iets over iemand te vertellen. Bij dezen een iets aangepaste digitale versie, waarvan het eerste deel hier is.]
Een energieke oude dag
Simones literaire activiteit beperkte zich niet tot vertalingen. Van haar artikelen is ‘Het afscheid bij de poort’ (in de in 1998 verschenen bundel Receptie van de klassieken X) vermeldenswaard. Ze beschrijft hierin hoe een van de bekendste scènes uit de Ilias – Hektor neemt afscheid van zijn vrouw Andromache en zijn zoon Astyanax – bleef terugkeren in de latere literatuur. Het aardigst is dat Simone oppert dat het soldatenliedje Lili Marleen weleens een van de jongste takken aan deze boom kan zijn. Zulke speelse observaties waren typerend voor haar.
[Vandaag twee jaar geleden overleed Simone Mooij-Valk. Voor het Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde 2016/2017 mocht ik haar levensbericht schrijven. Het aardige van zo’n tekst is dat je, meer dan in een necrologie in een krant, ruimte hebt om iets over iemand te vertellen. Bij dezen een iets aangepaste digitale versie, waarvan het eerste deel hier is.]
De Grieks-Romeinse wereld
Philostratus’ Het leven van Apollonius van Tyana was Simones laatste en langste vertaling. Ze begon ermee in 2010 en het boek lag eind 2013 al in de winkels. De auteur leefde in een tijd die weleens wordt aangeduid als ‘crisis van de derde eeuw’. Die naam suggereert meer problemen dan er feitelijk zijn geweest, maar het intellectuele leven was zeker aan verandering onderhevig. De oude religieuze culten kregen bijvoorbeeld concurrentie van ‘heilige mannen’: charismatische, rondzwervende intellectuelen over wie de wonderlijkste verhalen de ronde deden. De verering van Jezus van Nazaret is het bekendste voorbeeld, maar de pythagoreïsche filosoof Apollonius van Tyana is een goede tweede.
[Vandaag twee jaar geleden overleed Simone Mooij-Valk. Voor het Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde 2016/2017 mocht ik haar levensbericht schrijven. Het aardige van zo’n tekst is dat je, meer dan in een necrologie in een krant, ruimte hebt om iets over iemand te vertellen. Bij dezen een iets aangepaste digitale versie, waarvan het eerste deel hier is.]
Stoïcijnen en epicureeërs
Alle antieke Griekse en Latijnse literaire teksten bij elkaar, dat is ongeveer twee of drie boekenkasten vol. Iedereen zal daarin selecteren en Simone koos na haar pensioen niet voor de teksten die ze op school met haar leerlingen had gelezen. Haar eerste liefde was het Latijn en ze was voornemens Boëthius’ Vertroosting van de filosofie te gaan vertalen. Omdat net in die jaren echter een andere Nederlandstalige uitgave verscheen kwam dit plan te vervallen, maar nu viel haar oog op het Griekstalige werk van Marcus Aurelius, die van 161 tot 180 n.Chr. keizer was van het Romeinse Rijk. Ivo Gay, destijds directeur van uitgeverij Ambo, wilde haar vertaling graag uitgeven en nadien verschoof haar belangstelling steeds verder naar ander Griekse proza uit de Romeinse keizertijd. ‘De tweede eeuw’, zou ze later zeggen, ‘dat is mijn eeuw.’
