Het is niet moeilijk te raden waar momenteel de grote oudheidkundige puzzels zijn. Er zijn immers diverse bloedgroepen en waar die overlappen wordt het spannend. Neem deze drie voorbeelden.

Het materiële aspect van de tekst

Een tekst is meer dan de informatie die de schrijver aan de lezer overdraagt. De tekst staat op papyrus of perkament (of een scherf, een kleitablet of een stuk steen). De tekst geschreven met inkt of verf of ingekrast. Er is dus een materieel aspect. Onderzoekers kijken eerst daarnaar.

Dat is niet alleen omdat de “tekstdrager” belangrijke aanwijzingen biedt voor de datering van de informatie. Het is ook omdat een vervalste tekst makkelijk is vervaardigd. Alleen een materiële analyse kan helpen slechte vervalsingen te ontmaskeren. (Dit wil niet zeggen dat authenticiteit valt vast te stellen; goede vervalsingen zijn per definitie vervalsingen die laboratoriumtests overleven.) Momenteel zijn er allerlei belangrijke nieuwe technieken, zoals ramanspectroscopie en de combinatie van synchrotrontechniek en röntgenlicht, die ons inzicht vergroten en de analyse van de informatie verbeteren.

De DNA-revolutie

Een andere puzzel staat bekend als de DNA-revolutie, ofwel het groeiende inzicht dat mensen (en dus ideeën) veel mobieler waren dan oudheidkundigen tot voor kort dachten. Dat is goed gedocumenteerd voor de Prehistorie en het heeft er de schijn van dat dit ook geldt voor de Bronstijd en de klassieke periode, toen er betere wagens, schepen en wegen kwamen. Wat begon met twee nieuwe methoden in de bioarcheologie (DNA- en isotopenonderzoek), had eerst alleen gevolgen voor archeologische verklaringen, trekt inmiddels sporen door de geschiedvorsing en zal de bestudering van de antieke literatuur radicaal veranderen.

U leest er hier meer over. Dit is fascinerende stof, die ons anders zal laten denken over de vanzelfsprekendheid waarmee we ervan uitgaan dat mensen een vaste woon- en verblijfplaats hebben.

Chronologie

Houdt u meer van fundamenteel onderzoek, dan is de chronologie van de Bronstijd uw thema. Hier spelen diverse kwesties tegelijk. Eén daarvan is dat de chronologie voor het Nabije Oosten astronomisch maar op een beperkt aantal manieren valt te ijken. Een Nederlandse onderzoeker is er een paar jaar geleden in geslaagd dat te doen – door er een vulkaanuitbarsting bij te halen, die weer te dateren was aan de hand van ijslaagjes en jaarringen. U leest er hier meer over.

Die vulkaanuitbarsting blijkt echter niet de Thera te zijn, hoewel dat lang aangenomen is geweest. De datering van de Thera-eruptie heeft weer gevolgen voor Kreta en Egypte, waar nu weer een andere puzzel opduikt.

Nu ook de kalibratiecurve voor de koolstofdatering op de schop gaat, lijkt een oplossing voor deze puzzel in zicht te komen. Het is een puzzel voor nerds, die maar stapsgewijs vooruit komen. Maar toch: voor het eerst zijn de fundamenten beproefd voor de bestudering van het tweede millennium v.Chr.

Andere onderwerpen

Vanuit de exacte wetenschappen komen steeds meer nieuwe inzichten, met name op het gebied van klimaatwetenschap. Met soms verrassende inzichten. Denk ook aan LIDAR en andere nieuwe archeologische technieken.

Het lezen van tijdschrift als New Scientist of een website als Eurekalert is, in combinatie met gezonde scepsis over overspannen claims, voldoende om bij te blijven.