Majesteit,
Vandaag bestaat Amsterdam 740 jaar. U bent genoeg historicus om te weten dat zo’n datum vaak wat gekunsteld is – uw eigen residentie vierde in 1998 een verzonnen 750-jarig bestaan – maar daarom gaat zo’n gebeurtenis nog niet onopgemerkt voorbij. De burgers van uw hoofdstad zullen vandaag wel iets van het jubileum meekrijgen.
U verkeert in de positie de dag onvergetelijk te kunnen maken. U hoeft slechts in het openbaar op te merken dat u het eens met uw ministers zult hebben over de teruggave van het Amsterdamse stadhuis aan de Amsterdammers. Daarna mag de overdracht nog duren tot uw hoofdstad 750 jaar oud is, maar u hebt zich met dit gebaar verzekerd van de blijvende sympathie van de Amsterdamse bevolking.
Ik weet het, twee eeuwen geleden hebben de Amsterdamse bestuurders het stadspaleis zelf cadeau gedaan aan Lodewijk Napoleon. Omdat dat nolens volens gebeurde, heeft uw voorvader Willem I het gebouw teruggegeven aan de stad. Aan de bezittingen van een koning diende immers zelfs geen geur van onrechtmatigheid te hangen. Amsterdam verkeerde in de vroege negentiende eeuw echter in een crisis: de overzeese handel rendeerde niet meer, de VOC was opgeheven en wat nog aan welvaart restte was in de Napoleontische jaren teloor gegaan. De heropbloei vond pas later plaats en de stad kon tweehonderd jaar geleden de kosten van het geschenk van uw voorvader niet dragen. Dus heeft Amsterdam het paleis aan Willem I gelaten. Nolens volens.
Majesteit,
Als koning doet u het volgens mij helemaal zo slecht niet, en dat schrijf ik zonder ironie, maar de media zijn nu eenmaal de media. U heeft zelf eens opgemerkt dat u maar met een glas bier gefotografeerd hoefde worden om weer te worden herinnerd aan uw oude reputatie als “Prins Pils”. Dat is oneerlijk, maar het is zoals het is. Zelfs als u – zoals ik hoop en verwacht – na een vrijwel vlekkeloos koningschap de troon zult overdragen aan prinses Amalia, zullen terugblikkende commentatoren eraan herinneren dat u “een beetje dom” was.
U kunt echter ook de geschiedenis ingaan als Willem de Rechtvaardige. Daarvoor hoeft u alleen maar in het openbaar te zeggen dat Amsterdam zijn stadhuis terug moet krijgen. De minister-president zal u dan achter gesloten deuren wel zeggen dat u niet zomaar rijksbezit kunt weggeven, maar meneer Rutte is ook historicus. Hij zal zeker erkennen dat u wel een punt heeft en dat de Amsterdamse gemeenteraad eigenlijk dient te vergaderen in het Paleis op de Dam, dat immers daarvoor is gebouwd.
Nounounou, wat zijn we weer Amsterdams vandaag. Beste Jona, zijne majesteit moet wel iets meer doen dan alleen maar een gebouw aan de stad Amsterdam (terug)geven. Amsterdam is een mooie stad (delen ervan toch zeker) maar het is niet het centrum van de wereld (of zelfs Nederland).
Overigens betwijfel ik of de stad nu wel de kosten van onderhoud kan dragen.
Eigenlijk had ik ‘beste Tiuri’ willen zeggen maar dat ging me net een stapje te ver. 😉
Grappig genoeg heb ik het boek waar je naar verwijst, net gisteren gekocht. 😉
Ik heb liever geen rechtvaardige koning. Liever dan dat een koning die niets met het recht te maken heeft. Als er al een koning moet zijn. Maar vooruit, zolang er nog paleizen zijn is het gek om daar geen bijpassende koning bij te hebben.
Waarom moet Amsterdam dat paleis hebben? Dan zijn de onderhoudskosten ook voor Amsterdam die desondanks de staatsrecepties niet kan weigeren terwijl ze hun eigen recepties daar nu ook al in kunnen houden. Amsterdam wordt er niets wijzer van.
Het is een aardig gedachtenexperiment, maar in de praktijk lijkt mij dat de geschiedenis in dit geval maar met rust gelaten moet worden. Kijkend naar wat een ‘modern’ functionerend stadhuis dezer dagen vereist, lijkt het mij zelfs een heel ondoordacht plan. Ten eerste: het Paleis op de Dam is nu in feite voor de bevolking van Amsterdam en die daarbuiten veel toegankelijker dan het als Stadhuis op de Dam ooit zou kunnen zijn. Het is immers niet goed denkbaar dat de burger dan toegang zou hebben tot alle ruimtes die nu in het paleis (het grootste deel van het jaar) wel toegankelijk zijn. Je kunt moeilijk onaangekondigd bij de burgemeester of wethouders binnenwandelen om te bekijken in wat voor mooie kamer ze huizen. En een raadszaal is normaliter ook niet toegankelijk buiten vergadertijden van de raad. Ten tweede: het huidige paleis zou flink verminkt moeten worden om aan de eisen van een modern stadhuis te kunnen voldoen: waar de raadszaal te plaatsen met alle moderne voorzieningen die dat vereist? In de Burgerzaal? Zou zonde zijn, want die moet dan onherkenbaar veranderd worden. Een crisiscentrum met alle techniek die dat vereist? En zetten we Van der Laan en zijn wethouders écht op al dat kostbare Empire-meubilair neer? Bovendien vrees ik dat het stadhuis ook meteen te klein zou zijn voor de huidige stad met een exponentieel groter aantal ambtenaren dan in de tijd dat het paleis nog écht stadhuis was.
Meteen toegegeven: het huidige stadhuis in de Stopera is een modern en lelijk gedrocht, maar het staat er wel en voldoet grotendeels aan de eisen die je aan een modern bestuurscentrum mag stellen. Het paleis is door een aantal curieuze gebeurtenissen in de geschiedenis van stadhuis tot paleis geworden. Het heeft daarmee dan wel niet een stadsfunctie, maar wel een nationale functie gekregen in een stad die ook onze hoofdstad is. Door de ontvangsten die ons staatshoofd er houdt (los van of dat staatshoofd een koning of president is). Daarmee is het paleis in de afgelopen twee eeuwen ook geworden tot een symbool van Amsterdam als hoofdstad van ons land. Bij staatsbezoeken worden er buitenlandse staatshoofden ontvangen en de samenleving komt er via de nieuwjaarsrecepties en ontvangsten in het kader van uitreikingen van culturele en andere prijzen ook ‘ceremonieel op bezoek’. Als zodanig en ook door de openstelling voor publiek als er niet zulke ontvangsten zijn is het paleis toegankelijk voor een breed publiek. En belangrijker nog: de hele informatievoorziening als museum en monument aan bezoekers getuigt van de beide functies die het gebouw zowel als stadhuis en paleis heeft gehad in de geschiedenis. Er wordt dus geen deel van de geschiedenis van het gebouw onder het tapijt geveegd. Dat zou ik als historicus ook niet waarderen. We zijn beter af met het paleis zoals het nu is. Daarmee wordt de geschiedenis meer gerespecteerd dan wanneer het aan ambtenaren, raadsleden en het stadsbestuur zou worden teruggegeven. En ik geloof er niets van dat Van der Laan er ook maar een minuut op zit te wachten om in de donkere zalen, die in de winter nauwelijks te verwarmen zijn, zijn dossiers te moeten doorwerken en raadsvergaderingen te moeten leiden.
Manfred heeft volkomen gelijk.
En als hij toch als rechtvaardige de geschiedenis wenst in te gaan, zijn er wel betere zaken te bedenken.
Maar ja, bij mij kunnen ze toch weinig goeds doen, als republikein. Misschien zijn toelage weigeren en zijn eigen broek ophouden en in Nederland belasting betalen. Dat moet wel lukken van het familiekapitaal dunkt me zo.
Robert, Laat hunne Schijnheilege majesteiten alles zelf maar betalen
en ook van Moeder-Overste met al haar achterstalig onderhoud.
Onderstaande tekst is onderdeel van reacties op het juryverslag van de prijsvraag voor het nieuwe stadhuis aan de Amstel wat dan nu de Stopera is. Het is dan begin tachtiger jaren. Een beetje Amsterdammer zou ook nu tegen raadsvergaderingen zijn in zo’n prestigepaleis. Wie zou er willen vergaderen met al die kermis voor de deur. En zelfs met de fiets kun je er niet fatsoenlijk komen. Niet terug vragen zou ik zeggen.
Kostbaar prestigeobject
Maar al snel begon de sfeer om te slaan. Provo en PSP voerden actie onder de leus “Het stadhuis staat op de Dam”; een kreet die overal op de Amsterdamse muren verscheen. Amsterdam had volgens hen geen behoefte aan een “kostbaar prestigeobject” en kon zijn geld beter besteden aan de stadsvernieuwing.Veel administratieve functies zouden via gedecentraliseerde wijkkantoren dichter bij de burger gebracht kunnen worden. Voor representatieve functies (trouwen, raadsvergaderingen, ontvangsten) zou het Paleis volstaan. Het typeert de kritiek op de uitslag, die voor een groot deel politiek gemotiveerd was en nauwelijks op de architectuur inging. Holzbauer’s boven alles uittorende raadzalen werden tot anti-democratisch symbool gemaakt. Niet alleen de democratiseringsbeweging, maar ook een groot deel van de architectuurcritici meende dat het in het prijsvraagprogramma gevraagde gecentraliseerde stadhuis achterhaald was: “de vraag is of onze tijd nog een raadhuis kan gebruiken”.
Zie: http://static.nai.nl/stopera/nl/Prijsvraag/pr09/pr09.html
Ik ben bang dat ik het, aan de vooravond van je verjaardag, geheel eens ben met Leopold (maar ik ken hem niet), beste Jona. Je moet geen stadhuis als het paleis willen: verouderd, onderhoudsgevoelig en dus buiten proportie duur, onhandig in het gebruik. En het heeft nog geen duidelijke ingang ook (zoals mijn kunstgeschiedenisleraar het werk van Jacob van Campen altijd afkamde). Als we als bevolking meebetalen aan het onderhoud: mij best, want ik zou het niet willen missen, maar ik denk dat Amsterdammers er zich gewoon bij neer moeten leggen dat het een monument is en geen stadhuis. Trouwens: jij bent toch eigenlijk helemaal geen Amsterdammer? Nou dan?
Zoals Antwerpen en Brussel hun eigen stadhuizen in gebruik en bezit hebben en die steden daar fier op zijn, moet dat in Amsterdam ook zo kunnen zijn. Als paleis staat het toch maar grotendeels leeg.
Enkele (van veel meer) bezwaren:
– We hebben een nieuwe locatie nodig voor Staatsbezoeken, en dat gaat wat kosten (hebben we daarvoor wel een geschikt alternatief?);
– Amsterdam zal de kosten voor onderhoud en restauratie moeten gaan dragen; het gebouw is ook geheel niet geschikt als werkplek voor ambtenaren en zal stevig moeten worden verbouwd, en ook dat gaat wat kosten;
– Waarom zou de Staat een rijkseigendom aan Amsterdam weggeven? Amsterdam zal de normale verkoopwaarde op de vrije markt moeten betalen voor het Paleis. Enige andere mogelijkheid is om alle gemeenten in Nederland naar rato ook een forse greep in de Staatskas te laten doen;
– Er is geen enkele reden meer, om Amsterdam de status van hoofdstad te laten houden. Grondwet wijzigen! (Amsterdam werd pas dankzij Lodewijk Napoleon I hoodstad van het Koninkrijk Holland; is een blauwe maandag tweede hoofdstad van het Franse Keizerrijk geweest; en is onder Willem I alleen maar hoofdstad gebleven omdat de soeverein in politiek opzicht de steun van de Amsterdamse elite nodig had);
– 740 jaar. Dat is jong, zelfs voor een Hollandse stad. Niet erg opmerkelijk.