Eh, hoe zat het ook alweer met de ridder met het droevige gelaat? Mijn excuus eerst, want ik ga u twee alinea’s lang dingen vertellen die u al weet.
Don Quichot ziet bordelen aan voor kastelen en molens voor reuzen. Als hij mensen uit een benarde situatie bevrijdt, blijken het bandieten. Hij is echter eerlijk, hij is oprecht, hij is nobel. Hij is, met andere woorden, precies wat Cervantes zegt dat hij is. Hij is een edelman.
Hij is ook krankzinnig, maar zijn vrienden houden van hem. Eén van hen verkleedt zich als ridder en verslaat hem in een duel, waardoor de ongelukkige uiteindelijk thuis komt en daar de zorg krijgt die hij nodig heeft. Heel keurig, maar de man gaat dus mee in de wanen van Don Quichot. Idemdito Sancho Panza: hij gaat geloven in de betovering van Dulcinea, hoewel hij die zelf heeft verzonnen. Het motief dat Cervantes hiermee aansnijdt is hetzelfde als dat in Ettore Scola’s Enrico IV: wie is de echte gek, de man die niet weet wat de werkelijkheid is, of de man die willens en wetens meegaat in andermans waan? Een vergelijkbare vraag: wie is de echte edelman, de verarmde ridder met het zuivere hart of het rijke hertogelijk paar, dat zijn sadisme op een geesteszieke uitleeft?
Dit alles wist u dus al. Als Cervantes alleen maar de draak had gestoken met iemand die bordelen aanziet voor kastelen, was het geen wereldliteratuur geweest. De Quichot geeft geen makkelijke oordelen (“X is gek”) maar problematiseert, terwijl hij ook de problematiseringen (“Sancho is pas echt gek”) weer problematiseert (Sancho houdt oprecht voor Don Quichot). De Quichot is, met andere woorden, een roman.
Nogmaals, dat weet u allemaal al. U heeft namelijk de middelbare school afgemaakt. En dat is waarom ik me toch wat stoor als Maurits Berger, die doorgaans toch verstandige dingen zegt, in dit stuk de jonge mannen die zich hebben laten strikken voor de ISIS-romantiek, vergelijkt met Don Quichot, en vindt dat wij de rol moeten aannemen van “Manchu Panza”. Berger verwijst naar een boek dat hij niet heeft gelezen. Ongewild portretteert hij de ISIS-mannen als edellieden en zet hij zichzelf neer als de schildknaap die gaat geloven in een zelfverzonnen zwamverhaal.
Als je dan ook nog jezelf aanduidt als “professor doctor meester”, zal de gemiddelde lezer afhaken. Ik ben niet de enige met als primaire reactie “wat een pedanterik”: ik werd door een vriend geattendeerd op Bergers desastreuze zelfpresentatie. Het sarcasme was niet van de lucht.
Dat mag, als een academicus schrijft, niet de eerste reactie zijn. En daarom mag een academicus geen voor iedereen zichtbare fouten maken.
Ik zou hier normaal gesproken niet over hebben geschreven. Maar dit is Maurits Berger, die echt iets heeft te melden over ISIS. Lees het dus, concentreer u op de argumenten en negeer het grote probleem dat hier eveneens zichtbaar is: dat onze academici onvoldoende generalistisch zijn gevormd. Dat is ook heel erg, maar ISIS is nog erger.
Beste Jona, dank, inderdaad een zeer boeiend artikel.
Boeiend artikel van Berger en wat mij betreft een deugdelijke vergelijking met het verhaal van Cervantes over Don Quichot. Twee keer Sancho Panza correct gebruikt, de laatste keer als hij over Manchu Panza spreekt houdt ik op een schrijffout van de schrijver of een redactionele fout. Beetje flauw om Berger daar zo op aan te vallen.
Die schrijffout interesseert me niet. Hij interpreteert de Quichot verkeerd en ondergraaft zo zijn geloofwaardigheid.
Wat mij betreft was het artikel van Berger tijdverspilling. Er stond niets in dat ik niet al wist.
Je overschat je publiek: op mijn middelbare school – min of meer gelijktijdig met de jouwe – is nooit ook maar één jota of komma aandacht besteed aan Don Quichote en trouwens ook niet aan het gegeven dat een goede roman kon problematiseren en dan die problematiseringen weer kon problematiseren.
Je overschat Maurits Berger, en trouwens ook alle academici: dat die geen zichtbare fouten mogen maken is een bij voorbaat al onhaalbaar ideaal. We zouden graag willen leven in een wereld waarin academici – en trouwens nog veel liever ook busschauffeurs, chirurgen, vluchtleiders en ordehandhavers, om maar wat te noemen – nooit merkbaar fouten maken, maar helaas: dat gaat niet gebeuren. Het zijn allemaal mensen en we leven allemaal onder de wet van de grote getallen.
En je overschat Bergers vergelijking. Hij stelt niets anders – en vooral: niets meer – dan dat Syriëgangers een nobel ideaal nastreven (net als de Don) en tegelijk volkomen verdwaasd zijn (net als de Don) en dat er vraagtekens gezet kunnen worden bij de hulp van de Sancho’s onder ons, aan wie zijn stuk eigenlijk gericht is.
Je kritiek richt zich in wezen alleen op punten die Berger niet maakt, maar die bekritiseerd kunnen worden als je zijn vergelijking logisch doortrekt, wat hij niet doet. Dat is een truc.
Ik vraag me af of Berger trouwens de ISIS-strijders ongewild vergelijkt met edellieden. Dat zou nog best wel eens opzet kunnen zijn en ik denk niet ten onrechte 🙂
Uw middelbare school is dus gelijktijdig met die van Jona Lendering, die net vijftig is geworden. Er is sinds uw tijd wel wat in het middelbaar onderwijs verbeterd: er zijn geen literatuurlijsten meer waarop de leerlingen zelf mogen plaatsen wat ze willen, de grote Europese klassiekers komen nu aan de orde. Voor iedereen die op het vwo modern literatuuronderwijs heeft gehad is te zien dat Berger zijn klassieken niet kent.
Nee, mijn kritiek richt zich op een ongelukkige zelfpresentatie. Als je je zo nadrukkelijk als academicus presenteert, moet je geen voor iedereen zichtbare vergissingen maken. De reactie zal nu zijn: “Wat mag ik aannemen van iemand die zó weinig algemene ontwikkeling heeft?”
Vergelijk de professor doctor die niet bleek te weten dat de natuurwetten algemeen geldig zijn. Dan kun je nog zulke leuke dingen vertellen over het Romeinse Rijk, niemand zal je nog geloven.
Maar die voor iedereen zichtbare vergissing wordt alleen zichtbaar als je zijn vergelijking logisch doortrekt, dat was wat ik bedoelde 🙂
Overigens kun je de professor doctor niet kwalijk nemen dat hij – als niet-fysicus – niet op de hoogte was van de natuurwet die zijn verhaal overtrad (dat hij niet beseft zou hebben dat de natuurwetten universeel geldig zijn, is denk ik de verkeerde diagnose), wel dat hij zijn tweede druk niet even verbeterde toen een wel-fysicus hem daarop wees.
Nee, dat ben ik met je oneens. Middelbare schoolstof is middelbare schoolstof. Dat heb je te beheersen. Punt.
Je kunt heus wel iets vergeten, maar dan bel je een collega om iets te controleren.
Dan weet je vast ook nog wel hoe je een tweedegraads vergelijking oplost of een exponentiele functie differentieert 😀
Het eerste weet ik en het tweede ruwweg.
En als ik zou aarzelen, zou ik erkennen dat ik het iemand moest vragen. Ik verwacht van al die intelligente mensen aan de universiteit eveneens dat ze dit soort dingen herinneren en dat ze, als ze iets niet weten, het gewoon vragen. En als ze hun onkunde niet herkennen, horen ze niet thuis op een universiteit.
Je mag inderdaad niet van iedere academicus verwachten dat hij de canon heeft gelezen. Maar wanneer een academicus zich als autoriteit begeeft in het publieke forum en zich bedient van de canon, mag je wel verwachten dat hij zich vergewist van de deugdelijkheid van zijn verwijzing.
Ik mis een onderdeel in het betoog.
Islamitische Nederlanders mogen hier gewoon zijn.
Geboren en getogen in Nederland maken wij geen onderscheid.
De gedachte dat hier geboren andersdenkenden terug moeten naar eigen land moeten wij met elkaar bestrijden.
Als we elkaar als Nederlanders onderling respecteren zullen wij geen last en/of directe problemen hebben met gruweldaden begaan in naam van de onheilstaat IS.
Vriendelijke groet,