Het was zomaar een berichtje gisteren, iets waar in elk geval ik meestal overheen lees omdat het me eigenlijk niet zo interesseert: de werkgeversorganisaties willen de regels rond de ontslagvergoeding aanpakken.
Het bedrag dat ontslagen medewerkers meekrijgen zou voortaan gericht moeten worden ingezet voor opleiding om de betreffende krachten zo snel mogelijk weer aan het werk te krijgen.
De reactie van de vakbonden was enigszins voorspelbaar (“visieloos”) en eerlijk gezegd kan ik de verdenking ook niet onderdrukken dat de werkgevers er vooral op uit zijn de ontslagvergoeding te herdefiniëren in hun eigen voordeel. Wat ooit – zoals de naam al aangeeft – bedoeld was als een vergoeding om mensen na ontslag in staat te stellen hun gezin te onderhouden, wordt nu beschouwd als een betaling om beter beschikbaar te zijn voor andere werkgevers.
Ondanks het eigenbelang achter het voorstel, zit er iets goeds in. Het erkent een fundamenteel probleem: mensen werken tegenwoordig tot hun achtenzestigste en dat wat ze ooit aan vaardigheden en inzichten opdeden, raakt onherroepelijk verouderd, deels doordat de structuur waarin ze nieuwe vaardigheden en inzichten opnemen, zelden wordt aangepast. Dat laatste wringt in een informatiesamenleving als de onze. Ik merk het zelf: als oudheidkundige moet ik me bijscholen om het lopende DNA-onderzoek te begrijpen.
Zien de werkgevers het probleem dus scherp, hun antwoord is dan weer ontroerend naïef: scholingsbudgetten, waardoor “werkenden, veel meer dan nu, zelf de regie kunnen nemen over hun loopbaan”. De werkgevers denken dus over werkzoekenden zoals ze nu al denken over het eigen personeel. Veel bedrijven en overheidsinstellingen hebben immers al scholingsbudgetten en het personeel volgt al allerlei opleidingen. De welbekende fout hierbij is dat managers – die immers niet zijn opgeleid als docent – de vaardigheid missen om te beoordelen of en hoe het personeel het geleerde toepast.
Niet dat ik tegen bijscholing ben. Het idee dat iemand zich kan ontplooien, kan ontwikkelen, ja tot een beter mens kan verheffen, behoort tot het waardevolste dat de westerse beschaving heeft voorgebracht. Elke Europeaan is tot in zijn tenen doortrokken van dit ideaal. Dat managers, die zelden uitgaven fiatteren waarvan ze de besteding niet overzien, wél enorme bedragen uitgeven aan oncontroleerbare scholingsprogramma’s, illustreert de kracht van het zelfontplooiingsideaal. Zó vreemd is het dus niet dat de werkgevers erover beginnen.
Er valt dan ook best iets te zeggen voor het omzetten van ontslagvergoedingen in scholingsbudgetten. De oude motivatie dat werknemers gezinnen moeten onderhouden, is in een tijd van dubbele inkomens niet meer zo dwingend als ze ooit was. Maar laat het bedrijfsleven eerst leren hoe het de toepassing van gevolgd onderricht moet evalueren. Dat wil zeggen: laten de werkgeversorganisaties zich nu eens écht verdiepen in educatie.
Ik ben getrouwd met het schoolvoorbeeld van iemand die zich steeds is blijven ontwikkelen door scholing. Zelfs nu nog studeert zij in de hoop er weer bij te mogen horen. Maar de keiharde realiteit is dat wanneer je “over de datum” bent (en dat ben je steeds vroeger), dat er allemaal gewoon niet meer toe doet. Vooroordelen verdringen je van de arbeidsmarkt. Was je vroeger pas oud met 65, tegenwoordig ben je al rollator, traplift en sta-op stoel doelgroep als je 55 bent. Dit allemaal als gevolg van een marketingstrategie gericht op het “niet oud laten voelen” van de echte babyboom 70-miners. En die scholingsvergoeding wordt handig opgemaakt door bureautjes die je wel even klaar zullen stomen voor “de nieuwe tijd”, net zo zinloos en denigrerend als de UWV-cursus “Solliciteren voor bejaarden”.
De werkgevers hopen door dit voorstel hun bijscholingsbudget te kunnen financieren met de ontslagvergoedingen. De werknemer schiet daar niets mee op, helemaal niet na ontslag.
“Dat managers [x] wél enorme bedragen uitgeven aan oncontroleerbare scholingsprogramma’s”
Zo oncontroleerbaar zijn die niet. Industriestandaards en Service Level Agreements verplichten steeds vaker tot bijscholing om te zorgen dat personeel over de verplichte certificaten beschikt.