Het was, na het uitstel van vorige week, de bedoeling dat vandaag de groepsblog van start zou gaan. Alles staat ook klaar. Gisteravond om negen uur moest de “boodschappenservice” het volautomatisch doen, d.w.z. het programmaatje waarmee abonnees aan het einde van de dag de blogjes van die dag krijgen toegemaild. Het werkte. We konden van start.
Nou ja, er was nog een akkefietje. De fotobijschriften in de zogeheten header, zeg maar de achtergrond bij de kop, verschenen almaar niet. Het was geen reden om niet verder te gaan, maar het was diverse mensen opgevallen en we wilden het toch even gerepareerd hebben voor we van start gaan. Ook wilde ik zelf nog even naar wat teksten kijken. Het wordt dus woensdag.
Voor vandaag echter even een museumvoorwerp: een antieke maquette van een theater, gevonden in Baalbek. (Het theater daar stond op de plek van het roemruchte Palmyra-hotel.) Het is vrijwel zeker een model dat de theaterbouwers hebben gebruikt.
Wat ik me er zelf bij afvraag: zou dit nu echt de blauwdruk zijn geweest? Het treft me als een onthutsend simpel ding. Ik zou iets veel complexers hebben verwacht. Of een hoop tekeningen op dure vellen papyrus.
Van de andere kant: antieke gebouwen waren vaak redelijk stereotiep, zeker in de maatvoering. Een oudheidkundige kan van een segment van een zuiltrommel afleiden wat de doorsnede van een pilaar is geweest en weet dan wat de hoogte was, want dat was een vaste verhouding. Aangezien de meeste tempels zes bij dertien pilaren hadden, terwijl de afstand tussen de pilaren en de afmetingen van het dak ruwweg vastlagen, kan de archeoloog – ik overdrijf maar een heel klein beetje – een complete tempel reconstrueren.
Zo bekeken is het model uit Baalbek misschien toch genoeg geweest om een theater mee te houwen uit de rotsen. Kortom, ik weet het niet.
[Dit was het 383e voorwerp in mijn reeks museumstukken.]
Is het niet heel steil?
Ja. Dat kan een artistieke conventie zijn. Je ziet het meer, dat het vanuit ons perspectief niet klopt. Het kan ook werkelijk steil zijn; zie bijv. het theater in Pergamon, waar je niet wil wezen als je lijdt aan hoogtevrees.
Goede cliffhanger voor de groepsblog steeds!
Wij jonge studenten kregen ook college van de te vroeg overleden Dr. de Wael, die veel tempels zeer nauwkeurig had opgemeten. Hij poneerde wel eens dat de schoenmaat van de bouwmeester richtingwijzend zou kunnen zijn geweest – bij wijze van spreken.
Onderling hadden we derhalve het grapje van een tempel maat 43, de meest gangbare herenmaat.
Hier gaat iets fout … Dit is mijn reactie bij het volgende blog. Hier moet de notitie verschijnen dat de Opiumwet uit 1911 dateert.
Nu ben ikzelf abuis :-]
Het lijkt meer op een vorm om een kleimandje , claybasket van te maken,
Het lijkt een voorloper van de als asbak verkochte replica van het Romeinse Colosseum die ik ooit zag.
Maquette van een theater? Kom op, zeg! Iedereen kan hier toch duidelijk een bakvorm voor een antieke cake in herkennen? Die lui noemen zich archeoloog..tsss!😎
Lijkt sterk op het theater in Augusta Raurica vlak bij Basel. En wat bouwkunde betreft was er veel kennis bijvoorbeeld van Vitruvius die het ook weer ergens geleerd heeft.
Het lijkt me sterk dat dit model voor de bouw gebruikt is: de helling klopt niet en er zit geen enkel detail in dat een bouwer niet op basis van een mondelinge instructie of ervaring kon bouwen. Daarnaast is er nog een probleem: het model toont eigenlijk geen theater, maar een theater dat gebruikt kan worden als arena voor gladiatorengevechten of met wilde dieren — rondom de orchestra/het podium staat een hoge muur, terwijl in een theater de zitplaatsen tot onderaan doorlopen, met de ereplaatsen direct aan het podium. Meestal is een dergelijke inrichting het resultaat van een verbouwing van oudere (Hellenistische) theaters in de Romeinse keizertijd (2e eeuw of later). Ik weet niet of er ook theaters zijn die meteen als arena gebouwd zijn, maar als dit theater uit de glorietijd van Baalbek dateert is het daarvoor te vroeg.
Het model kan dus sowieso niet van een Odeion zijn (zoals op Livius wordt geopperd), want die hadden altijd zitplaatsen tot het podum.
Overigens zijn er ook wat antieke bouwtekeningen (in steen gekrast) over, en weten we ook wel iets over het gebruik van modellen. Modellen zijn, voor zover we kunnen zien, in het algemeen 1 op 1 versies, gebruikt om details letterlijk na te maken. De tekeningen lijken ook vaak gericht op details, en daarnaast op maatverhoudingen. Vitruvius’s tekst suggereert ook dat verhoudingen de basis bij ontwerpen en bouwen waren. En er zijn natuurlijk plattegronden, maar die zijn niet altijd als ontwerp bedoeld. Aanzichten op schaal, die je misschien zou verwachten, lijken er in ieder geval in de pre-Romeinse periode niet te zijn. Griekse tempels zijn waarschijnlijk grotendeels zonder bouwtekeningen in onze zin van het woord gebouwd.