Zeg “Tweede Punische Oorlog” en mensen denken aan Hannibal, en zeg “Hannibal” en mensen denken aan olifanten in de Alpen. Terwijl er ook interessante zaken zijn te melden. Zaken waarover twee perspectieven bestaan.
Het Romeinse perspectief
In 204 v.Chr. stak de Romeinse generaal Scipio over naar Afrika, een operatie waarmee hij hoopte Hannibal weg te lokken uit Italië en de oorlog ten einde te brengen. Helaas voor Scipio verliep zijn aanval op de stad Utica niet zoals gehoopt. Karthaagse troepen, versterkt door de Numidische ruiterij van koning Syfax, beletten de inname van de stad en de Romein zag zich genoodzaakt zich terug te trekken op een nabijgelegen schiereiland, waar hij voorlopig veilig was. Met zijn eigen Numidische bondgenoot, Massinissa, deed hij echter midden in de nacht een uitval en stak het vijandelijke kamp in brand. Daarna rukte hij langs de rivier de Medjerda op naar het westen, naar de hoofdstad van Numidië. Dat dwong Syfax ertoe zijn eigen land te verdedigen.
Op de oostgrens stuitten Scipio en Massinissa op Syfax’ leger. In wat bekendstaat als de Slag op de Grote Vlakten versloegen ze de Numidische koning, die niet veel later nog eens werd verslagen en zijn troon verloor. Scipio erkende Massinissa als koning en deze hielp Scipio loyaal in de slag bij Zama, waarin de Romeinen Hannibal definitief versloegen.
Het Numidische verhaal
Er waren twee Numidische staten, in het westen Masaeisylië, geregeerd door koning Syfax, en in het oosten Massylië, geregeerd door Gaïa. Toen laatstgenoemde in 206 v.Chr. overleed, nam Syfax de macht over in het oostelijke rijk. Numidië was verenigd. Gaïa’s beoogde troonopvolger, Massinissa, concludeerde nu dat de enige manier om zijn troon te verwerven een bondgenootschap was met Rome.
Hij diende zich dus aan bij Scipio, wiens operatie bij Utica was vastgelopen. Massinissa beloofde Scipio te steunen maar bedong dat de Romein hem zou helpen Gaïa’s troon te verwerven. Met deze versterkingen rukte Massinissa dus op naar Numidië en hij versloeg Syfax op de Grote Vlakten.
U merkt: er zijn twee perspectieven mogelijk. In het ene gaat het over Scipio, die Massinissa als bondgenoot neemt maar de regie heeft. In het andere is Massinissa degene die een in het nauw gedreven Scipio voor zijn doeleinden gebruikt. Ongetwijfeld zijn beide perspectieven op een bepaalde manier juist.
Kbor Klib
Onze Griekse en Romeinse bronnen vertellen alleen het eerste verhaal. Het tweede herkennen we alleen doordat we weten dat de Numidiërs niet, zoals onze bronnen hen presenteren, bestonden uit nomadenstammen, maar een volwaardige staat waren, met eigen beleid en autonoom opererende vorsten. De bronnen zijn daardoor misleidend.
De kwestie is niet van belang ontbloot. Als je een archeoloog had gevraagd hoe een overwinningsmonument bij Zama eruit zou hebben gezien, zou hij de Romeinse attributen hebben genoemd: een trofee bijvoorbeeld. Feitelijk is het monument bij Kbor Klib echter gebouwd door Massinissa. Het documenteert een Numidische en geen Romeinse zege. Het werd dan ook pas in 2005 herkend. Tot dat moment was er discussie over de locatie van het slagveld. Die kon zo lang duren doordat men zocht naar de plaats van een Romeinse zege, terwijl het eveneens een Numidische overwinning was.
Nog een laatste punt: ik plaats twee afbeeldingen. De ene toont een groen landschap, de ander een droog landschap. Beide geven een aspect weer van het slagveld, maar de eerste foto sluit vermoedelijk beter aan bij wat we ons voorstellen bij Afrika: een zanderige steppe. Maar het land is vruchtbaar en valt goed te irrigeren. De tweede foto is representatiever.
‘Zeg “Tweede Punische Oorlog” en mensen denken aan Hannibal (…)’
?
‘(…) zeg “Hannibal” en mensen denken aan olifanten in de Alpen.
‘Oh ja!’
Misschien moet je daar eens een boek over schrijven… 😉
We kennen ook recentere voorbeelden van meerdere perspectieven. Zeg Duitse nederlaag en in de USA denkt men aan de invasie Normandie, Eisenhower , Patton, enz, Niet beseffende dat 3/4 van het Duitse leger aan het oostfront stond, dat Duitsland in juni 1944 in feite de oorlog al had verloren en dat het belangrijkste effect van de invasie misschien wel was dat de Russen niet verder dan de Elbe zijn gekomen.
‘(…) dat Duitsland in juni 1944 in feite de oorlog al had verloren (…)’
Nou ja, eigenlijk had Nazi-Duitsland de oorlog al verloren op het moment dat de hele onzinnige idee in zieke nationalistische geesten postvatte dat een expansie-oorlog – ‘Lebensraum’ – überhaupt te winnen zou zijn…
Duitsland had imners geen eigen oliereserves om zo’n intensieve mechanische oorlog te voeren. Het moest daarvoor na de doodgebloedde Blitz in 1940 in West-Europa en de inval in de Sovjet-Unie in 1941 – ‘Unternehmen Barbarossa’ – wel met ‘Fall Blau’ in 1942 de blik naar de Kaukasus werpen, waar zich de rijke Sovjet-olievelden bevonden. Een tweede front was onvermijdelijk.
Nog eerder – toen Nazi-Duitsland zowat alle natuurkundigen wegjoeg die later een atoombom in elkaar gingen knutselen.
Mooi voorbeeld van de wijze hoe oudheidkunde een hypothese (“Romeinse overwinning”) falsifieert.
Hallo Jona, even op drie slakjes zout leggen 🙂
Ten eerste:
“ik plaats twee afbeeldingen. De ene toont een groen landschap, de ander een droog landschap. Beide geven een aspect weer van het slagveld, maar de eerste foto sluit vermoedelijk beter aan bij wat we ons voorstellen bij Afrika: een zanderige steppe.”
Deze formulering verwarde mij: ik las de tweede zin als een verwijzing naar de eerste (mijn korte teermijn geheugen had blijkbaar de volgorde van de foto’s in het stuk zelf niet bewaard..
Ten tweede:
Het wolkenpatroon in beide foto’s is identiek, en suggereert dat ze vanaf dezelfde plek zijn genomen; zie ik dat goed? Dan begrijp ik “vanuit” in de bijschriften niet.
Ten derde: ik zou een (verwijzing naar) een plaatje van Kbor Klib wel makkelijk gevonden hebben (hoewel ik best zelf kan Duck Duck go-en).
De identieke wolkenpartij valt me nu pas op, evenals de dezelde heuvels op de achtergrond. Is er gephotoshopt? Dat zou je bijna denken.
… gephotoshopt? Lijkt me niet, alleen al omdat Jona daar geen zin in heeft en hij heeft er ook geen tijd voor (X).
Maar de wolken en heuvelrug zijn net iets anders. Tweede foto heeft mi. een iets ander standpunt, iets dichterbij heuvelrug en/of minimaal ingezoomd.
De eerste foto lijkt mij een drooggevallen ondiepe rivierbedding te tonen.
(X) Als hij meer tijd had, zou hij de vaak mooie foto’s bovenaan handmatig uitsnijden, nu gaat automatisch steeds een evengrote strook boven als onder de foto eraf, met af en toe een lelijk resultaat.
Dit fotogeneuzel doet verder niets af aan Jona Lenderings prettig leesbare en uiterst informatieve teksten over geschiedenis en alles en nog wat…
Nee natuurlijk niet.
Ik denk dat de foto’s snel na elkaar zijn genomen (wolken), maar dat de fotograaf van positie is veranderd; het landschap is niet identiek. De ‘groene’ foto lijkt mij te passen rechts van de ‘droge’ foto. Zo eenvoudig is het voor een fotograaf om verschillende landschappen te tonen.
Rinus was mij net voor. Mee eens.
Dat zal het zijn.