Esperanto Archieven - Mainzer Beobachter

Het is wat ironisch dat in Kelmis een restaurant is, vernoemd naar de plaats waar de taalverschillen niet verdwenen maar ontstonden.

Zoals je in Beiroet kunt horen dat ouders hun kinderen aansporen met “Jalla, mes enfants, let’s go”, zo kun je in het Belgische Kelmis horen dat iemand afscheid neemt met de woorden “Tschüss, mon chéri, I love you”. Het is een van de aangename kanten van het Land van Herve, het gebied in België recht onder het Nederlandse Zuid-Limburg waar mijn vriendin en ik dit weekend doorbrengen. Hier worden alle talen van de wereld gesproken: Frans en Duits, maar we hoorden zaterdag ook Nederlands, Italiaans, Limburgs en Engels. Dat ik in een kerk ook nog iets las in het Latijn telt niet mee, maar het is wel beduidend dat we in het Musée Vieille Montagne in Kelmis (Franse naam, website in het Duits) ook wat teksten hebben ontcijferd die waren gesteld in het Esperanto.

Meertaligheid

Het verhaal van Kelmis is, denk ik, wel enigszins bekend, en anders moet u het beslist lezen in het boeiende boek van Philip Dröge: tijdens het Congres van Wenen konden Pruisen en het nieuwe koninkrijk Nederland geen overeenstemming bereiken over de zinkmijn alhier, waardoor “Neutraal Moresnet” ontstond, een postzegelstaatje van 344 hectare dat het uithield tot de Eerste Wereldoorlog. In het laatste decennium van zijn bestaan is geprobeerd Esperanto tot voertaal te maken, een project dat weliswaar op niets uitliep maar wel paste bij een gebied waar de mensen weigeren een keuze te maken voor slechts één taal.

Lees verder “Kelmis” →

Zoals de trouwe lezers van deze blog weten ben ik – mede dankzij uw donaties – vorige week neergestreken in België. Meer precies woon ik nu in een huisje op de Vaalserberg, vanuit Nederland gezien net over de grens. Hierboven ziet u mijn tuin. Even verderop ligt Kelmis, de hoofdstad van (beter: de enige stad in) (nog beter: het enige dorp in) het gebied dat van 1816 tot 1919 bekendstond als Neutraal Moresnet. Hier lag een belangrijke zinkmijn, die Pruisen tijdens het Congres van Wenen niet gunde aan het nieuwe koninkrijk Nederland, terwijl Nederland de mijn niet gunde aan Pruisen. De tijdelijke oplossing was dat Kelmis een stukje niemandsland werd. Dat bleef de situatie na de Belgische onafhankelijkheid in 1830. Wat nu het Drielandenpunt heet, was voortaan een vierlandenpunt en de weg die daarvandaan naar Vaals loopt, heet nog altijd Viergrenzenweg.

Inmiddels zijn de grenzen verschoven en ligt Neutraal Moresnet geheel binnen België. De zinkmijn bestaat niet langer. De spoorlijn die Russische krijgsgevangenen tijdens de Eerste Wereldoorlog bouwden om Aken via Kelmis met Luik te verbinden, ligt er nog wel en af en toe hoor ik in de verre verte een goederentrein voorbij rijden. Als u meer over Moresnet wil weten moet u het boek Zink van David Van Reybrouck lezen of het boek Moresnet van Philip Dröge. Herman Clerincx heeft weleens over deze “droomstaat voor smokkelaars en esperantisten” gepubliceerd in Geschiedenis Magazine. Ik denk niet dat er een plek op aarde is met een hoger aantal gepubliceerde pagina’s per hoofd van de bevolking, met de mogelijke uitzondering van het eiland van Robinson Crusoë.

Lees verder “Kelmis” →