Kort voor de inhuldiging van koning Willem-Alexander was er het kleine berichtje dat de AIVD zo’n honderd geïsoleerd levende mannen (“lone wolves”) in het vizier hield. Het bericht zal, na de aanslagen in Apeldoorn en Alphen aan den Rijn, maar weinigen hebben verbaasd. Dat we in de gaten worden gehouden, is inmiddels zó algemeen bekend dat het aanleiding was tot grapjes. Ik heb althans een stuk of wat vrijgezelle mannen horen opmerken dat ze nu extra voorzichtig zouden zijn.

Hoe dat in de gaten houden eruit ziet, weet elke computergebruiker. Niemand online heeft enige privacy. Facebook is een makkelijk voorbeeld: ook wie zijn privacy-instellingen scherp afstelt, krijgt verdraaid goed gerichte advertenties voor de kiezen. Er was laatst een bericht dat er algoritmes zijn waarmee kan worden vastgesteld of een anonieme computergebruiker een vrouw of een man was.

Dat ook de overheid deze mogelijkheden kent, en dat de inlichtingendiensten die willen gebruiken, is evenmin nieuws. Sinds midden jaren negentig werd besloten dat e-mail niet moest worden beschouwd als een brief, waarop het briefgeheim van toepassing is, maar als telefoongesprek, dat eventueel viel af te tappen, zijn er legio voorstellen gedaan om uw privacy in te perken. Het zal niemand zijn ontgaan dat er wetsvoorstellen zijn geweest om computers te voorzien van achterdeurtjes om de gebruiker te controleren.

Kortom, dat de Amerikaanse overheid een programma als PRISM heeft lopen, was geen nieuws. Het zou nieuws zijn geweest als ze niet zo’n programma had.

Veel boeiender is de knulligheid. Je probeert met zo’n programma mensen op te sporen die ook werkelijk iets in hun schild voeren. Je moet dus twee typen fouten vermijden: enerzijds dat je schuldige mensen ten onrechte laat gaan en anderzijds dat je onschuldige mensen ten onrechte verdenkt. We weten nu dat de Nederlandse veiligheidsdiensten zo’n honderd mensen beschouwt als potentieel gevaarlijk, ofwel één op de 170.000 mensen. Dit zal in Amerika niet veel anders zijn en dat wil zeggen dat als een programma als PRISM alarm slaat, de kans dat het een onschuldige ten onrechte identificeert vele malen groter is dan de kans dat men inderdaad een terrorist te pakken heeft.

Vergelijk het met de controles op Schiphol: die poortjes zullen miljoenen keren per jaar piepen, maar nooit omdat er iemand is geweest die werkelijk een bom meenam. Wel omdat iemand wat muntgeld of een sleutelbos in z’n broek had. Massale controle werkt niet en iedereen met een havodiploma heeft de statistiek in huis om het je voor te rekenen.

We klagen graag over de domheid van onze politici, en het is makkelijk evidente stommiteiten aan te wijzen. Het is algemeen bekend dat de capaciteiten die iemand naar de bestuurlijke top brengen, haaks staan op de capaciteiten nodig zijn om goed te besturen. PRISM overtreft echter elk redelijk pessimisme.

En daarom geloof ik het nieuws gewoon niet.

Ik ben ervan overtuigd dat PRISM bestaat en dat de genoemde ambitie van totale surveillance geopperd is geweest. Ik ben er tevens van overtuigd dat we in Nederland zo’n programma hebben. Wat ik echter óók geloof, is dat de inlichtingendiensten allang in de gaten hebben dat er meer nodig is dan alleen PRISM. Die aanvulling, dát is waarom het draait.

Edward Snowden heeft onthuld wat we al wisten en heeft niet onthuld wat we weten moeten. Het is dus een onthulling van niks. We lezen dat de man een vreselijke loner is, zo iemand die door onze AIVD rond Koninginnedag extra in de gaten wordt gehouden. Vervolgens vluchtte hij naar Hong Kong. Daar onthulde hij dat de Verenigde Staten een hackersprogramma hebben om China te bespioneren. Hij zal binnenkort wel een gesprek hebben met de Chinese inlichtingendiensten.

Weet je wat ik denk dat er aan de hand is? Volgens mij kijken we naar een project van de Amerikaanse contraspionage. Snowden is voorzien van een combinatie van veilig-te-lekken informatie over een programma waarvan men weet dat het niet werkt, plus een stevige hoeveelheid desinformatie waarmee hij nu de Chinese inlichtingendiensten op een dwaalspoor zet. De hele mediakermis dient gewoon om de aandacht af te leiden van wat in feite een grote goocheltruuk is.