Zie het plaatje hierboven. Ik kreeg het op Facebook en besloot het te “sharen”. Verschillende mensen “liken” het dan. Daar is niets mis mee. Het is vergelijkbaar met een vriendschappelijke por: een bevestiging dat je het met elkaar eens bent. Zonder dat soort gebaren zouden we ons geïsoleerd voelen. Nogmaals, er is niks mis mee.
Maar het levert natuurlijk ook niet zoveel op. De vraag is: wat doe je wérkelijk? Ik ben in elk geval geen held. Ik kan alleen antwoorden dat ik onlangs iemand heb aangesproken op een evident racistische uitlating. Het helpt dat ik bijna vijftig ben, dat geeft je enig (onverdiend) gezag. En ik heb dus een plaatje “geshared”. Niet bepaald veel.
Ik zou misschien méér doen als ik beter zou begrijpen wat er feitelijk speelt. Ik snap echter maar een paar dingen:
- Met zijn uitspraak dat er minder Marokkanen in Nederland zouden moeten zijn, is Wilders een grens over gegaan.
- Het zat eraan te komen. Op een in september vorig jaar in Den Haag georganiseerde PVV-manifestatie doken verschillende extreemrechtse types op, waarvan Wilders zich toen niet distantieerde. Dat kan hij ook niet, want dat zou politieke zelfmoord zijn. Nu lijkt hij dus in hun kamp beland.
- Wie Wilders’ woorden niet afwijst, heeft iets uit te leggen. Daarover zijn uiteenlopende opiniemakers als De Telegraaf en Tofik Dibi het eens.
Tot zover wat ik denk te weten. De echte vraag is echter niet of Wilders een racist is maar waarom hij publiek trekken blijft. En nu weet ik het allemaal wat minder zeker.
Niet alle PVV-stemmers lijken me racisten. De sympathisanten die ik wel eens spreek, zijn zulke beroerde mensen niet. Ze weten heel goed dat Wilders vooral ketelmuziek maakt en geen potten kan breken. Wat ze ook weten is dat zij minder profiteren van de globalisering dan mensen met hoge opleidingen en internationale netwerken. Het zijn geen racisten, het zijn mensen die een racist benutten om zand te strooien in een globaliseringsmachine die niet werkt in hun voordeel.
Althans, zo denk ik dat de vork in de steel zit. Als ik gelijk heb, is het contraproductief om van PVV-stemmers te verwachten dat ze zich distantiëren van Wilders’ racisme. Henk en Ingrid zullen die eis alleen maar uitleggen als de zoveelste poging van “de” elite om te tonen dat ze moreel superieur is, terwijl ze de echte problemen negeert. Het is productiever als we eindelijk eens serieus inzetten op een eerlijkere verdeling van de lasten en lusten van de globalisering.
- We hebben financiële autoriteiten nodig die niet alleen kiezen voor financiële winst maar ook begrijpen dat deze niet ten nadele mag gaan van maatschappelijke cohesie.
- We hebben bestuurders nodig die een Kamerlidmaatschap niet zien als een fase in een carrière die ze brengt naar het buitenland, maar als een dienst aan de gemeenschap.
- We hebben wetenschappers nodig die niet alleen worden gelezen door een handvol internationale collega’s, maar die à la Minnaert of Presser tevens schrijven voor de samenleving.
- We hebben kunstenaars nodig die alleen niet het respect willen van een internationale avantgarde, maar ook hun verantwoordelijkheid nemen in de culturele educatie.
Dit is nogal abstract. Alleen van het derde punt weet ik hoe ik het handen en voeten kan geven, van de andere drie niet. Mijn conclusie is dus bescheiden: als we willen verhinderen dat een man als Wilders aanhang blijft houden, moeten we beginnen de zorgen van die aanhangers serieus te nemen. Eisen dat ze zich van Wilders’ racisme distantiëren, is net zoiets als een plaatje sharen op Facebook: er is niets verkeerd mee, maar het is onvoldoende.
Je bedoelde waarschijnlijk te zeggen dat je alleen aan het derde punt kan voldoen. Ik zie jou nog niet in de politiek belanden…
Ja, dat bedoelde ik. Ik verbeter het.
Wat vind jij als historicus van al die WOII-vergelijkingen die ons telkens weer om de oren vliegen als Wilders een oprisping heeft?
Dat we er professioneler mee om kunnen gaan. Er bestaat een vrij uitgebreide theorie over de grenzen van de vergelijkbaarheid en historici (en sociologen) mogen daar best wel eens op wijzen.
Maar wie bedoel je dan met we? De historici? De media? Politici?
Zelf ben ik geen geschiedkundige (hoogstens een belangstellende leek) maar ik heb hier wel een mening over. Ik vind die vergelijkingen namelijk ook niet helemaal correct, maar het is m.i. wel logisch (d.w.z. onvermijdelijk) dat ze worden gemaakt. De parallellen dringen zich namelijk toch wel op.
Wilders roept natuurlijk niet op tot het uitmoorden van bevolkingsgroepen. Uitmoorden en rauw nationalisme zijn immers in West-Europa ook niet meer zo in de mode sinds WO2, dus daar zou hij niet ver mee zijn gekomen. Hij verpakt in het algemeen zijn haat juist heel slim in het jargon van verlichting en liberalisme (vrijheid van meningsuiting, gelijke rechten, laïciteit e.d.).
Wat hij wel doet op zijn manier is het ontmenselijken van groepen, de geesten rijp maken voor verdere ellende. Hij is naar mijn inschatting stap 2 van de “eight stages of genocide” dus wel gepasseerd.
Als we over 10-20 jaar grootscheeps ethnisch geweld zouden zien in West-Europa (quod Deus avertat) dan denk ik dat historici na nog eens 10-20 jaar wel zullen zeggen dat Wilders de weg daartoe mede heeft bereid.
Ik denk helemaal niet dat hij daar bewust op aanstuurt. Hij is in wezen een willoze figuur: “he who rides a tiger can never dismount”. Eén ding weet je wel zeker hij hem: hij kan nooit een uitspraak intrekken. Maakt hij een verbale uitglijder in een overspannen toestand dan maakt hij daarvan gewoon zijn nieuwe standpunt en doet er nog een schepje bovenop, om maar niet toe te hoeven geven dat hij fout zat. En hij gelooft daar vervolgens zelf ook in. Dat maakt ook waarom er volgens mij geen rem zit op hoever hij bereid is te gaan.
Zijn nieuwe vrienden in Europa (VB, FN) baren me grote zorgen. In die partijen zitten nog groepen met een voorliefde voor marcheren met vlaggen en laarzen. En knuppels en erger, als ze denken dat ze daarmee kunnen wegkomen. Toestanden zoals in Griekenland met de Gouden Dageraad. Het vergt maar een paar tragische gebeurtenissen en dan hebben we dat in Nederland óók.
Volgens mij heb je het tamelijk goed begrepen, ja. Wie kan nog met droge ogen volhouden dat Samson de belangen van de have nots behartigt?
Niemand hier behartigt de belangen van de have-nots. Deze groep is voor politici totaal oninteressant. Dat ze zélf menen dat er partijen zijn die het wél voor hen opnemen, zegt genoeg over de democratie hier.
In het staartje van mijn laatste blog beweer ik dat ook, Jona. Het heeft ook weer veel weg van hoe de pietendiscussie is verlopen. Onze goed opgeleide medelanders zouden zich eens wat meer zorgen moeten maken over de steeds grotere tweedeling binnen Nederland tussen de bouwvakker en de netwerker. Dat is waar de ware kern van ellende ligt.
Dat weet ik niet zo zeker, hoor. Veel van die zgn. genetwerkte hoogopgeleiden stemmen immers ook op de PVVD. Of de lokale varianten daarvan, zoals die Jos van Rey.