De Volkskrant had dit weekend een aardig stuk van Kees Kraaijeveld, waarin hij erop wees dat tot de waarden die we als Nederlanders delen ook waarheidsliefde behoort en dat we die uit het oog zijn verloren. Hij voegde allerlei voorbeelden toe van leugens die voor politiek gewin werden gespuid, voorbeelden die ik hier niet zal herhalen omdat u ze al kent. Miko Flohr sneed maandag hetzelfde thema aan: hij was het zo zoetjesaan zat dat de discussie over de multiculturele samenleving – de facto een discussie over de plaats van de islam in Nederland – grotendeels bestond uit aantijgingen en het omver schieten van stromannen.
De trouwe lezers van deze kleine blog zullen weten dat de verspreiding van desinformatie me grote zorgen baart. Ik heb in de nawoorden van Spijkers op laag water (hier) en Israël verdeeld (hier) over de problemen geschreven, ging er in de laatste hoofdstukken van De klad in de klassieken op in, heb erover geblogd (voorbeeld), recenseer die rommel (zoals, zoals, zoals, zoals) en heb twee weken geleden nog gesproken over de vraag hoe we de limes immuniseren tegen kwakhistorici. We moeten het namelijk niet laten bij de constatering dát discussies – of het nu gaat om politiek of de oude wereld – worden verpest door schijnargumenten. We moeten de discussies repareren.
De zojuist genoemde trouwe lezers weten hoe ik het zie. Goede informatie dient voor iedereen beschikbaar te zijn en mag niet verborgen liggen op betaalsites. Het gaat daarbij niet alleen om het presenteren van resultaten en feitelijkheden, maar ook om het uitleggen van de methode waarmee de feiten worden benaderd. Immers, bad information drives out good tenzij we goede informatie versterken door te tonen waardoor ze beter is. En tot slot is er een derde niveau van voorlichting, waarin de bezorgdheden expliciet worden besproken die mensen ervan weerhouden de feiten en de methoden te aanvaarden.
De ervaring leert dat dit althans werkt bij het informeren van sceptici over de oude wereld. Ik neem aan dat het ook werkt voor discussies over de multiculturele samenleving en andere politieke vraagstukken, maar het zal een behoorlijke investering van tijd en energie vergen. Ik ben niet optimistisch dat de betrokkenen die ervoor over zullen hebben. Het is veel makkelijker mensen af te doen als wegkijkers of racisten. Liever geen discussie dan een echte.
Bovendien kan ik één tegenwerping al bedenken: “er is helemaal geen waarheid!” Ik ken dat bezwaar en het is een stroman. Geen weldenkend mens zal immers beweren de waarheid te hebben gevonden. Het beste dat we hebben is de wetenschap en dat is slechts een methode om de waarheid te benaderen. Niet meer, niet minder. Elk kennen – wetenschappelijk of daarvan afgeleid – is daarom tijdelijk: met deze data en met die methode is dat de conclusie. Dat neemt niet weg dat er gradaties van betrouwbaarheid zijn. Wetenschappelijke informatie is controleerbaarder dan andere; binnen de wetenschap zijn sommige conclusies beter gefundeerd dan andere.
Zo bezien is waarheid geen achterhaald ideaal, zo bezien is de wetenschap het grootste bezit van de mensheid, zo bezien is het de welhaast heilige taak van de wetenschap haar licht zoveel mogelijk te laten schijnen. Anders gezegd: wetenschappelijke informatie moet zo snel en compleet mogelijk voor een zo breed mogelijk publiek beschikbaar zijn. Nooit is de universiteit zichzelf meer ontrouw dan wanneer ze artikelen legt op betaalsites of de publieksvoorlichting reduceert tot misleidende persberichten.
Nauwelijks minder erg is het als wetenschappers er zelf met de pet naar gooien. Ik heb de afgelopen dertig jaar in mijn vakgebied te vaak serieuze meningsverschillen weggeredeneerd horen worden met de dooddoener “verschil aan inzicht” en discussies ontweken zien worden met de quasi-diepzinnige opmerking dat de oudheidkunde “nu eenmaal” een “polyparadigmatische” wetenschap is. Dat is pure gemakzucht.
Neem langdurige culturele continuïteiten, een onderwerp dat voor de oudheidkunde relevant is (is er invloed vanuit de Oudheid tot op heden?) maar dat ook een rol speelt in de discussie over de multiculturele samenleving (wat is dan “onze” cultuur en welke elementen zijn daaraan wezenseigen en wezensvreemd?). Dit probleem, dat nog op de wetenschapsagenda van 2011 stond, veronderstelt dat je begrijpt wat essentialisme is en dat je positie kiest tussen enerzijds ontologisch holisme en ontologisch individualisme en anderzijds methodisch collectivisme en methodisch individualisme. Dat is geen gemakkelijke materie (u leest er hier meer over) en hoewel het eerstejaarsstof is, vinden studenten het ook in latere jaren nog lastig. Dat mag. Kennis hiervan maakt echter wél het verschil uit tussen een professioneel getrainde historicus en een kwakhistoricus, tussen een wetenschapper en een ideoloog.
Een weldoordachte methode is de kern van de geschiedenis als wetenschap. Het zou de kern moeten zijn van een zindelijke discussie over de multiculturele samenleving. Het is momenteel “Maand van de geschiedenis” maar voor zover ik kan overzien zijn hier geen lezingen over gepland. Het is inderdaad geen stof waarmee je mensen trekt, maar het is wél de stof waarmee je laat zien waarom de geesteswetenschappen belangrijk zijn.
Hiertegen vechten…:
“De Telegraaf
We ❤️ De Telegraaf. Om te bewijzen dat archeologie geen stoffig vak is, duikt de krant met ‘archeologie-hunk Wouter’ de ‘Bronstijd’ in
Schrijfster van dit verhaal is journaliste Marie-Thérèse Roosendaal. Je voelt dat er iets moois is ontstaan tussen haar en de archeologie-hunk. €0,25 [Blende/Telegraaf]”
“Ik neem aan dat het ook werkt voor ….”
Ik niet. Er is Amerikaans onderzoek naar het veranderen van “mindsets”. Presenteren van de juiste informatie – dus feiten en logische gevolgtrekkingen – is onvoldoende. Sterker nog: hoe meer je mensen daarmee confronteert hoe hardnekkiger ze blijven vasthouden aan die mindset. Ik heb het vermoeden dat internet dit verschijnsel alleen maar versterkt.
Helaas kan zo gauw geen bron vinden en heb ik nu geen zin om zoekwerk te verrichten. Wat je in je stukje weglaat is de emotionele component. Mensen zijn vaak emotioneel gebonden aan een opvatting. Die band wordt alleen maar sterker als zij wordt ondermijnd door informatie, feiten en logica.
Om die reden – maar ook nav de discussies die ik zelf heb gehad – denk ik dat je er naast zit als je Jezusmythologie probeert te duiden. “Liever geen Jezus dan een joodse Jezus” speelt geen enkele rol. Zorgen om religieus fundamentalisme wel, maar die weten JM’s ook wel te ventileren zonder “Jezus heeft nooit bestaan” erbij te halen. Zonder enige empirische onderbouwing – die is via internet niet te verkrijgen – speculeer ik dat een diep gevoelde afkeer van christendom nav slechte persoonlijke ervaringen (en een gevoel van jarenlang verraden te zijn door christenen die jarenlang een “valse waarheid” voorhielden is daar één van) voor die emotionele band met “Jezus heeft nooit bestaan” zorgen. Als ik gelijk heb ligt het percentage ex-gelovigen onder JM’s aanmerkelijk hoger dan onder alle niet-gelovigen.
Dat stopt niet hier. Text kritiek – de Lachmann methode – ligt ook al onder vuur. Nog deze week legde ik uitgebreid uit dat die bedoeld was om originele teksten te reconstrueren. Toch was er één die van mij eiste hem te overtuigen hoe die methode het christendom kan redden (zijn woorden, niet de mijne) alvorens hij die methode zou accepteren. De man is anderszins rationeel en verstandig; daar herinnerde ik hem ook aan. Maar daarna vertelde ik hem op ondiplomatieke wijze dat hij iets onbehoorlijks kon gaan doen met bepaalde intieme lichaamsdelen.
Ik ben het met GH hierboven eens dat we hiertegen moeten vechten, maar ik ben heel wat minder optimistisch als jij. Niet alleen weet ik uit eigen ervaring hoe pijnlijk het is gekoesterde opvattingen te laten schieten. Ik ben op internet teveel mensen tegengekomen die het irrationele in de ander haarscherp duiden en in zichzelf vierkant weigeren te onderzoeken.
Ik zou wel eens willen weten wat Jona hier van vindt.
Ik ook.
Waarheid? Wat is waarheid?
The truth? You can’t handle the truth!
Jouw stukje bevalt me een stuk beter dan dat van Kees Kraaijeveld! De ironie wil namelijk dat Kraaijeveld in wezen één grote stropop aanvalt en volstrekt verkeerde conclusies trekt. Zo is het gewoon helemaal niet waar dat de massa niet meer zou geloven in de waarheid (zo’n postmodern relativisme is mode onder studenten maar de massa is daar echt niet zo mee bezig): ook de massa is op zoek naar de waarheid en beseft ook dat daarvoor experts nodig zijn, maar wantrouwt veel experts omdat die experts heel duidelijk een politieke agenda achter hun objectieve cijfers hanteren. Het zijn juist de experts die zo onze zoektocht naar de waarheid proberen te blokkeren. Of gelooft er werkelijk iemand dat bv. Leo Lucassen op zoek is naar de waarheid in plaats van naar bevestiging van zijn politieke agenda? Of zoals assistent professor Bartl ietwat hoogdravend zegt: “Ordinary voters may be grappling towards a far more sophisticated epistemic claim than commentators assume.”
https://www.socialeurope.eu/2016/09/we-are-tired-of-these-experts/
De massa keert zich dan ook niet af van experts als zodanig maar van experts die door de massa worden beschouwd als politieke activisten in plaats van ‘echte’ experts. En ja, bijna alle experts die in de kranten en op TV hun opinie mogen ventileren hebben zo’n politieke agenda, een zeer linkse agenda nota bene die sterk tegen de borst stuit van alle niet-linkse mensen c.q. mensen die serieus op zoek zijn naar de waarheid. De kranten zijn namelijk ook links en geven dus graag die experts een podium die de linkse ideologie komen bevestigen. Dat is de massa zoetjes aan helemaal beu geworden.
Overigens, die ideologische corruptie treft uiteraard niet alle wetenschappen. Zelfs geschiedenis is er grotendeels van gevrijwaard (ikzelf heb filosofie gestudeerd en vond de ideologische vooringenomenheid bij de vakken als politieke filosofie en ethiek niet te harden maar vond vrijheid en serieuze wetenschapsbeoefening bij de geschiedenis van de filosofie zodat ik me op die laatste ben gaan richten). Je zou kunnen denken dat macht ook hier corrumpeert: precies die wetenschappen die van direct belang zijn voor het politiek beleid en daarop dus grote invloed uitoefenen (zoals sociologie) zijn het duidelijkst getroffen door instrumentalisering voor een (linkse) politieke agenda zodat die wetenschappen nog maar door weinigen serieus worden genomen.
De antidemocratische conclusie van Kraaijeveld is dan ook onterecht: de massa hoeft echt niet te zwijgen als experts spreken. Een echte expert kan ook heel goed laten zien waarom zijn ideeën beter onderbouwd zijn dan die van een leek als dat zo is en zo de massa overtuigen. Je kunt het debat juist niet aan de experts overlaten want te veel daarvan zijn – althans wanneer ze uit hun ivoren toren neerdalen om de massa toe te spreken – meer bezig met nobel wezen (de wereld mooier maken vanuit hun linkse ideologie) dan met echte wetenschap. Ook al is de massa weinig geleerd, zij blijkt heel goed in staat de charlatans van de serieuze wetenschappers te kunnen scheiden.
Zeer linkse mensen zijn niet op zoek naar de waarheid? Dank u wel voor die belediging.
“De kranten zijn namelijk ook links”
En daarmee laat u zien dat u zelf een politieke activist bent die niet op zoek is naar de waarheid. De kranten zijn allemaal verworden tot sensatieblaadjes zoals de Telegraaf rond 1980. Zelfs voor Nederlands nieuws is het Vlaamse De Morgen betrouwbaarder.
Ik schrijf niet dat linkse mensen niet op zoek (kunnen) zijn naar waarheid. Wel zeg ik dat de meeste experts en de meeste wetenschappen die invloedrijk zijn in de publieke opinie en politiek beleid daarin duidelijke een (zeer) linkse agenda nastreven. Dat is iets heel anders.
Ikzelf ben wel op zoek naar de waarheid of althans een ideologievrije mening (ik heb nota bene heel serieus filosofie gestudeerd). Ik lees alles wat interessant kan zijn – van links tot rechts, van Volkskrant tot GeenStijl, van Marx’ Das Kapital tot Hitlers Mein Kampf – en ik neem iedereen serieus, van de bouwvakker tot de professor. Dat kun je van de meeste linkse mensen echter helaas niet (meer) zeggen want die hebben zich – o ironie van de geschiedenis – geheel geïdentificeerd met de elite en vinden daarom dat je de massa moet verachten. Wellicht kun je zeggen dat links romantisch of postmodern is geworden maar ikzelf heb ondanks een linkse achtergrond nog geen afscheid genomen van de Verlichting en moderniteit en gelijk bv. Kant wil ik graag aantonen dat de massa gelijk heeft en de experts ongelijk. Dat de experts bijna altijd ongelijk hebben in politieke zaken heeft ook alles te maken met hun identificatie met de elite zodat zij alleen zien wat goed is voor de elite (de kosmopoliet zoals zijzelf) en geen oog hebben voor wat wordt afgewenteld op de massa…
“Essentialisme, […] ontologisch holisme en ontologisch individualisme en anderzijds methodisch collectivisme en methodisch individualisme. Dat is […] eerstejaarsstof.”
Is dat zo? Rond 2001 heb ik kortstondig Geschiedenis gestudeerd aan de RuG & deze termen zijn volledig nieuw voor mij. Vermoedelijk zegt dat iets over de verwording van de studie Geschiedenis. Daarnaast is mij door het lezen van uw blog wel duidelijk geworden wat een aanfluiting het is om studenten Klassieke Talen te laten aanschuiven bij werkcolleges Oude Geschiedenis, zolang die studenten niet óók onderwezen worden in onderzoeksmethoden. Als classicus kun je blijkbaar afstuderen met een hopeloos naïeve visie op de betrouwbaarheid van bronnen. (Groninger) Archeologen beschikken op dat punt overigens al helemáál niet over onderscheidend vermogen. 🙁