Onlangs las ik een oud blogje van me terug en het viel me op dat ik het daarin zonder toelichting had over “absolute dateringen”. Hoewel het geen heel moeilijke term is, wil ik hem toch eens uitleggen, net als de “relatieve datering”. (Overigens is er voor jargontermen op deze blog een woordenlijst.)
Een relatieve datering ofwel relatieve chronologie wil alleen zeggen dat iets is gedateerd ten opzichte van iets anders. Het is dus ouder of jonger dan iets. De onderste laag in een opgraving is ouder dan de bovenste. Keizer Constantius II is jonger te dateren dan Constantius I. Bronstijdvoorwerpen zijn ouder dan IJzertijdvoorwerpen. Gekopieerde teksten zijn per definitie jonger dan het origineel. Dat soort dingen. In een seriatie, zoals de Bronstijdbijlen hierboven, liggen de voorwerpen van ouder naar jonger naast elkaar.
Een absolute datering of absolute chronologie is aan te geven als een jaartal. Anders gezegd, je probeert de seriatie te koppelen aan een jaartelling. De as-afzetting van de Vesuvius dateert uit de laatste maanden van 79 na Chr. Constantius II was keizer van 8 november 324 tot en met 3 november 361 na Chr. De Bronstijd eindigde in de twaalfde eeuw v.Chr. De tekst van de Tempelrol is samengesteld rond 200 v.Chr. terwijl de kopie die bekendstaat als 11Q19 met 95% zekerheid valt te dateren tussen 166 en 67 v.Chr.
U merkt aan de laatste voorbeelden dat absolute dateringen niet hetzelfde zijn als scherpe dateringen. Dat ze absoluut zijn, wil alleen maar zeggen dat ze ergens op een tijdlijn zijn te plaatsen. De ideale absolute datering is natuurlijk tot op de dag nauwkeurig, maar in de praktijk is dat slechts zelden haalbaar. Eigenlijk zijn absolute dateringen dus nogal relatief.
[De oudheidkundige wetenschappen zijn in de eerste plaats wetenschappen. Een overzicht van vergelijkbare stukjes is daar.]
Leuke slotzin!
Absolute dateringen zijn bovendien relatief omdat ze gerelateerd zijn aan een bepaalde gebeurtenis uit het verleden: we leven 2022 jaar na het veronderstelde geboortejaar (dat hoogstwaarschijnlijk foutief is) van een zekere timmermanszoon.
Laat ik mijn favoriete hobby weer eens beoefenen en er natuurkunde bij halen; deze keer temperatuur. De schaal van Celsius is relatief. Absolute temperatuur is daarentegen gerelateerd aan het absolute nulpunt – alleen is dat volgens de nieuwste inzichten helemaal niet zo absoluut. Om iedereen gezellig te verwarren: negatieve absolute temperatuur is heter dan positieve temperatuur. Voor details googel negative absolute temperature.
Kortom, het is een zootje en dat is helemaal niet erg, zo lang we maar niet langs elkaar heen praten. Daarom zal ik vandaag maar negeren dat er in de natuurkunde ook nog zoiets als tijdsintervallen bestaan – die beginnen zodra je je stopwatch indrukt. In de geschiedkunde houden we ons aan de omschrijvingen van JonaL, want die zijn bruikbaar genoeg. Wees alleen niet verbaasd als hindoegeschiedkundigen een andere absolute datering hanteren.