Gedoe bij de Technische Universiteit Delft. Geohydroloog Michael Afanasyev wil zijn proefschrift verdedigen in een piratenpak omdat dit zo hoort volgens zijn religie, de Kerk van het Vliegende Spaghettimonster. De Volkskrant legt het u in detail uit. Afanasyev meent dat als andere gelovigen zich mogen bedienen van de symbolen van hun religie, dat ook geldt voor pastafari’s als hij. De Volkskrant legt uit dat voor pastafari’s piraten
… goddelijke wezens zijn, waarbij ‘het opwarmen van de aarde, aardbevingen, orkanen en andere natuurrampen allemaal directe gevolgen zijn van het afnemende aantal piraten sinds 1800.’ Volgens de aanhangers is dat verhaal niet vreemder dan dat van een man die water in wijn veranderde of een god die de zee in tweeën spleet.
Los van de in Delft actuele vraag of religieuze symbolen gewenst zijn bij een promotieplechtigheid: de geciteerde vergelijking van twee verhalen is vreemd.
De crux is dat communicatie meer is dan alleen de eigenlijke boodschap. Als u begrijpt wat ik hier schrijf, is het omdat u en ik ons bedienen van een verzameling woorden en grammaticale regels die we “Nederlandse taal” plegen te noemen. Daarnaast delen we een culturele context. In het citaat hierboven behoefde niet te worden uitgelegd dat de verandering van water in wijn en de splijting van de zee staan vermeld in de Bijbel.
Wie een verhaal uit de oude wereld wil begrijpen, moet de culturele context kennen. Gelukkig beschikken oudheidkundigen niet alleen over meer teksten dan het te interpreteren verhaal maar ook over het rijke archeologische bodemarchief. Bovendien is, de menselijke natuur zijnde zoals ze is, het aantal interpretatiemogelijkheden eindig. Daarom benutten oudheidkundigen ook parallellen uit andere samenlevingen.
Het oude wereldbeeld stamt uit een tijd waarin het onderscheid tussen “in overeenstemming met de natuurwetten” en “in tegenspraak met de natuurwetten” nog niet bestond. We lezen in de antieke bronnen dus over opvallend precieze orakels en voortekens die al even nauwkeurig zijn. We lezen in Julius Caesars Gallische Oorlog over fabeldieren als de eenhoorn. We lezen over een keizer Vespasianus die de lammen liet lopen en de blinden deed zien en we lezen over de regenmaker van keizer Marcus Aurelius. We lezen over filosofen met het vermogen tot bilocatie. Ik zou bijna de laatantieke anekdote vergeten dat Archimedes met brandspiegels Romeinse schepen in brand stak.
Al die verhalen kunnen volgens ons niet waar zijn maar behoren tot de culturele context van wat antieke schrijvers willen melden. Als de auteur van Exodus wil benadrukken dat het Opperwezen zich in hoogst eigen persoon heeft bemoeid met de ontsnapping van de Hebreeën aan de Egyptische slavernij, en dat de mensen dus vrij waren, dan grijpt hij terug op het soort verhalen dat in zijn tijd werd verteld. Niet omdat die waar waren in onze betekenis van dat woord, maar omdat je in die tijd nu eenmaal zo sprak. Trouwens, het gebruik van mythologische verhalen om onbewijsbare stellingen (“de mens is vrij”) te onderbouwen is ook heel normaal in de Oudheid. Men leze een Plato om te zien hoe deze, wanneer hij zijn aannames moet bediscussiëren, overschakelt op mythologie.
Wat ik maar zeggen wil: elke boodschap veronderstelt een culturele context en die was destijds anders dan tegenwoordig. Hieruit volgt dat je een modern verhaal over de neergang van de piraterij ter verklaring van de aardopwarming niet zomaar mag vergelijken met een verhaal van de oude Babyloniërs, Egyptenaren, Grieken, Romeinen of Joden. De hercontextualisering van de boodschap is één mogelijke definitie van de wetenschappelijke methode die bekendstaat als hermeneuse, die je ook zou kunnen definiëren als de kunst om elkaar goed te begrijpen.
Ik kan uit De Volkskrant niet afleiden of Afanasyev de vergelijking tussen hedendaagse en antieke mythen onderschrijft. Ik hoop van niet, want van een wetenschapper mag je verwachten dat hij herkent dat de twee verhalen niet zomaar vergelijkbaar zijn. Het oude verhaal drukt met de middelen van die tijd iets uit over menselijke vrijheid, het moderne verhaal brengt met de middelen van onze tijd een absurditeit tot uitdrukking. Er mag debat zijn over religieuze symbolen in wetenschappelijke plechtigheden, graag zelfs, maar de vergelijking van appels en peren is te onwetenschappelijk om in die discussie een argument zijn.
Dis altyd beter om goed na te dink en dieper te kyk!
Dis altyd beter om winde te laat als om maagpijn te hê
Is er dus een criterium waarmee een fabel oud genoeg om te dienen als geloofwaardig fundament voor een wereldbeschouwing om anderen er, desnoods / het liefst met grof geweld, er van te overtuien dat die de enige ware is?
In de eerste plaats: het is geen fabel, geen absurditeit die de mensen tweeduizend jaar geleden opschreven. WIJ zien dat zo, maar ZIJ zagen dat niet. Ze schreven immers niet voor mensen anno 2017, ze schreven voor elkaar. Wat we moeten dus is die culturele, door de toenmalige tijd bepaalde, vorm weghalen en de eigenlijke boodschap vertalen.
Of die boodschap kan dienen als basis voor een wereldbeschouwing, is een kwestie van geloof.
“WIJ zien dat zo”
Wie precies zijn die WIJ?
“….. is een kwestie van geloof”
En dat is geen antwoord op de vraag van Brink. Zie mijn reactie onderaan. Kort hier: je veronderstelt volkomen onterecht dat Afanasyev iets zegt over de mensen van 2000 – 2600 jaar geleden. De actie zegt iets over de mensen van 2017. Vandaar mijn vraag: wie precies zijn jouw WIJ?
men moet ornamenten niet met fundamenten verwarren. Maar veel antireligieuze denkers (?) schijnen een soort rood waas voor ogen te krijgen als ze over dit onderwerp schrijven, waarna alle redelijkheid ver te zoeken is, en men liefst met grof geweld en drogredenen te keer gaat. In het blog wordt goed en duidelijk uitgelegd hoe dat zit met contexten, maar dat helpt vervolgens geen zier.
Ook ik zag verheugd: hij is er weer.
jacob krekel
“men moet ornamenten niet met fundamenten verwarren.”
Grappig dat u vervolgens meent dat het dragen van een piratenpak een fundament is ipv een ornament. Grappig ook dat u het ornament piratenpak met “grof geweld” verbindt. Tenslotte is grappig dat u zichzelf schuldig maakt aan drie drogredenen in één zin.
1. U specificeert niet “men” en maakt zich dus schuldig aan een haastige generalisatie.
2. U licht uw beschuldiging “men … drogredenen” niet toe en vergiftigt aldus de bron (Afanasyev en wellicht alle pastafarians of misschien alle ongelovigen – zie 1).
3. U gebruikt geladen taal middels “te keer gaan”.
Hiermee hebt u vakkundig uw eigen conclusie om zeep geholpen.
Ben je weer terug! Gelukkig maar, ik miste je.
Geheel terzijde: de theorie dat het aantal piraten omgekeerd evenredig is aan de mate van mondiale opwarming, is in het leven geroepen om aan te tonen dat je met statistiek alles kunt bewijzen. (zie afbeelding: https://churchoftheflyingspaghettimonsteraustralia.files.wordpress.com/2013/12/pchart1.jpg)
Je haalt de vergelijking uit zijn context, Jona. Het gaat hier uitsluitend om het ontlenen van rechten aan een gedachtegoed waarin geloofd wordt in de zin van “aannemen dat iets is zoals het je verteld wordt of zoals het geschreven staat”.
Christenen geloven (doorgaans) dat Jezus letterlijk water in wijn veranderde en dat God die zee in tweeën spleet. Een christen kan er niet om heen ‘de Heer is waarlijk opgestaan’ te aanvaarden als werkelijk waar gebeurd. Ook al is dat wetenschappelijk onverantwoord.
Het begrip geloof wordt overigens in drie betekenissen gebruikt. Als wij “godsdienst” bedoelen en het dus hebben over het dienstbaarheidstelsel, het machtsstelsel van de kerken. Als we zoiets bedoelen als “kijk hebben op”, “zien dat het zo is”. En als “aannemen dat iets is zoals het je verteld wordt of zoals het geschreven staat”.
Een interessante uitleg van de achtergronden en betekenis van het verhaal over een God die zee in tweeën splijt en een goede illustratie van het punt “dat je een modern verhaal over de neergang van de piraterij ter verklaring van de aardopwarming niet zomaar mag vergelijken met een verhaal van de oude Babyloniërs, Egyptenaren, Grieken, Romeinen of Joden.”
MaarJona’s uitleg van contekstualiteit wringt een beetje: het verhaal van de Pastafarians dient natuurlijk niet ter verklaring van de aardopwarming en het verhaal waar het mee vergeleken wordt is niet het Joodse verhaal uit de 6e eeuw BCE, maar een hedendaagse verhaal van fundamentalistische Christenen.
En toch is er naar mijn gevoel een probleem met deze vergelijking en dat probleem heeft alles met contexten te maken: de vergelijking lijkt te getuigen van volslagen onbegrip van wat religie is en van het betekent om religieus te zijn.
Laten we elkaar geen mietje noemen: piratenpakken en vergieten zijn geen religieuze symbolen, maar parodieën daarop.
Als ik het in Delft voor het zeggen had, zou ik er overigens geen probleem van maken als iemand in het stemmige kostuum van een 17e eeuws admiraal zou willen promoveren. En als iemand z’n identiteit ontleent aan een kruistocht tegen religie, zou ie dat van mij tijdens de promotie tot uitdrukking mogen brengen door een vergiet op z’n hoofd te zetten.
Tijdens mijn eigen promotie droeg ik de stropdas die ik speciaal voor die gelegenheid van m’n schoonouders kreeg.
“MaarJona’s uitleg van contekstualiteit wringt een beetje::” moet zijn “Maar Jona’s kritiek wringt een beetje:”
“maar parodieën daarop”
Welke methode gebruikt u om tot die conclusie te komen? Onderbuik? Dat is niet erg betrouwbaar.
Maar afgezien daarvan – meent u dat parodieën minder rechten zouden moeten hebben (nl. dat hun ornamenten gedragen worden tijdens promoties in dit geval) dan het serieuze spul? Zo ja, op grond waarvan?
Precies 1 week heb je de pauze tot december volgehouden! Toen ik gisteren je tweet las over PSV-PSV waar dit PSV-PEC moest zijn of zoiets wist ik het: Jona komt heel snel weer terug!😁
Dit is natuurlijk ook helemaal geen historische kwestie, maar een theologische (en die twee domeinen willen wel eens op gespannen voet met elkaar staan, zoals bekend…). Dus het lijkt me geen onderwerp voor MOM? Los daarvan is het erg grappig om te zien hoe His Holy Noodleness de gevestigde meningen over wat godsdienst is doet rammelen: wél met een vergiet op je hoofd op een paspoort, maar er in Delft níet mee mogen promoveren. Ik weet niet welk van beide absurder is.
Jawel, het is wel degelijk een onderwerp voor MOM. Alleen lijkt JL een grove fout te maken: hij meent dat de historische context relevant is voor de actie van Afanasyev. Daarmee overtreedt hij een principe dat hij zo vaak heeft uitgedragen: oudheidkunde is niet relevant voor onze moderne tijd.
Die anekdote over Archimedes hoort wat mij betreft helemaal niet thuis in het rijtje met wonderen, orakels en fabeldieren. Het betreft gewoon een overschatting van het vernuft van de grote geleerde uit Syracuse. Een beetje een anekdote in de categorie “mijn papa kan een piano optillen”, maar nu ook weer niet zo ongelooflijk dat je het bij allerhande bovennatuurlijke verschijnselen kunt plaatsen. Dat het in de hens steken van schepen met brandspiegels bij moderne proeven nauwelijks mogelijk blijkt, doet daaraan niet af. Overigens staat in het Wiki-artikel waar je naar linkt dat Lucianus (niet bepaald ‘laatantiek’, maar dat terzijde) een brandglas zou noemen, maar dat doet hij helemaal niet. Het Engelse Wiki-artikel verwijst in dit verband naar Fik Meijer…
Los daarvan, het gaat in de Delftse casus natuurlijk niet om de vraag hoe Bijbelse verhalen destijds werden geïnterpreteerd en beoordeeld, maar om hoe dat nu nog steeds gebeurt. Vergelijk in dit verband de opvatting van de Mormonen, die geloven dat Christus na zijn wederopstanding naar Amerika is gegaan, daar heeft gepreekt en een kerk heeft gesticht, die vervolgens is heropgericht door Joseph Smith. Die theorie is minder dan 200 jaar oud. Mag je die dan ook niet met verhalen over sprekende slangen en drijvende bijlen vergelijken?
The Church of the FSM is een Amerikaans verschijnsel, als een reactie op de wens van christelijk rechts om de creatieleer/Intelligent Design op Amerikaanse scholen te onderwijzen naast/tegenover de evolutieleer. ‘Teach the controversy’ werd dat genoemd.
Volgens profeet Bob Henderson:
“I think we can all look forward to the time when these three theories are given equal time in our science classrooms across the country, and eventually the world; One third time for Intelligent Design, one third time for Flying Spaghetti Monsterism (Pastafarianism), and one third time for logical conjecture based on overwhelming observable evidence.”
Dat is de context van FSM, en dat zal die nog steeds zijn over 2000 jaar. Prima parodie met een serieuze ondertoon. Het heeft niets met onbegrip van religie te maken, maar meer met ergernis over de onverdiende voorrechten van religieuze groeperingen. Ramen.
Het is nu wachten op een Jedi-aanhanger die zijn proefschrift wil verdedigen m.b.v. een TL-buis.
Ik ben op de hoogte van de oorsprong van de Kerk van het Vliegende Spaghettimonster, snap heel goed dat ergernis over de onverdiende voorrechten van religieuze groeperingen de bron en context is van een actie zoals die van Afanasyev en kan de parodie wel waarderen als middel om:
* die ergernis te uiten
* mensen bewust te maken van het automatisme waarmee we religieuzen bevoorrechten (“‘De paus is toch ook niet ‘naar eigen zeggen’ paus van de katholieke kerk?'”)
* de vraag welke voorrechten we wel en niet aan religieuze groeperingen gunnen op de kaart te zetten
* een bepaald antwoord op die vraag te promoten.
Maar je slaat naar mijn doorgaans niet al te bescheiden mening door als je er als bestrijder van religieuze bevoorrechting blij mee bent dat je parodie-kerk daadwerkelijk als religieuze organisatie erkent wordt en je met een vergiet op je hoofd op je paspoort mag. Ik zou juist denken dat je dat als een mislukking van je missie moet zien. Die missie is als ik de kerk goed begrijp (correct me if I am wrong) immers niet het verkrijgen van religieuze privileges, maar het aan de kaak stellen daarvan.
Ik denkt niet dat de Kerk van het Vliegende Spaghettimonster ingegeven is door onbegrip van religie. Mijn opmerking “de vergelijking lijkt te getuigen van volslagen onbegrip van wat religie is en van het betekent om religieus te zijn” had betrekking op de vergelijking die de aanhangers van de Kerk van het Vliegende Spaghettimonter volgens het Volkskrant artikel en de website van de kerk maken wanneer ze beweren dat hun voorgegeven verklaring van de aardopwarming niet vreemder is dan “het verhaal van een man die water in wijn veranderde of een god die de zee in tweeën spleet.”
Die vergelijking was het onderwerp van Jona’s post toch?
Die vergelijking getuigt volgens mij van onbegrip van religie omdat ze religie ten onrechte reduceert tot een verzameling overtuigingen en van gebrek aan begrip van onze samenleving omdat ze de vermeende bevoorrechting van religieuzen toeschrijft aan het vertrouwd zijn met de verhalen die religieuzen vertellen.
Het is niet zo maar een parodie: de kracht van deze beweging is dat ze erkent dat godsdienst altijd irrationeel is (let op: ik bedoel niet ‘fout’ of ‘verkeerd’). Dan kun je zonder problemen de meest absurde en a-historische vergelijkingen maken die je wilt en de vreemdste hoedjes dragen — binnen een religieuze context maakt dat niet uit. Dat is wat ik bedoelde met het ’theologisch domein’ waarbinnen deze discussie valt.
Ik ben persoonlijk niet zo op spaghetti, maar ik kan de Monty Python-achtige humor van dit alles wel waarderen. Het is in ieder geval beter dan verzuurde ouderlingen of de brandstapel.
Kijk, dit is nu precies wat er ontbreekt in JL’s stukje.
“Ik zou juist denken dat je dat als een mislukking van je missie moet zien.”
Niet dat ik het direct met u eens ben (de vraag hoe ver je een parodie door moet voeren is niet gemakkelijk), maar dit is waar we het over zouden moeten hebben.
“Ik geloof niet omdat ik dus niet gelovig ben maar ik denk wel dat er iets anders is, maar daardoor geloof ik datgene wat ik dus denk dat er is.” (J. Cruijff).
Ik geloof wel dat die ‘spagettimonsters’ in hun provocaties geloven.
“de vergelijking tussen ….”
Niet alleen het Bijbelse en het pastafarische verhaal hebben een historische culturele context, ook de actie van Afanasyev heeft die. En de context waarin we de actie van Afanasyev is beslist niet die van de oudheid. Deze context valt terug te voeren op een historische gebeurtenis in de Verenigde Staten, waarbij Bobby Henderson betrokken was. Hoe interessant verder ook, je uitleg van methode is daarom irrelevant voor een juist begrip van deze actie. Daardoor kom je niet toe aan het formuleren van de vragen die wel relevant zijn.
1. Wat is anno 2017 de plaats van religie in het openbare leven?
2. Zullen we bepaalde religies privileges toekennen en zo ja, op grond waarvan?
Voor deze twee vragen is niet de boodschap die de optekenaars van de Bijbelse verhalen wilden doorgeven, maar wel het belang van deze boodschap voor de 21e eeuw. Afanasyev heeft daarop een antwoord gegeven dat ik volledig onderschrijf. Ik vrees dus dat jij naar anachronisme neigt, niet hij, al ben je niet erg uitgesproken.
Blijft de vraag natuurlijk: Waarom toverde Jezus bij de bergrede droog brood en rauwe vis en niet bijvoorbeeld pizza bolognese of broodjes shoarma? (Of een paar lekkere kapsalons…?)
Bedankt voor je interessante blogposts, Jona. Ik ben sinds enige tijd een enthousiast volger. Mogelijk vind je het – op jouw beurt – leuk mijn blog http://www.vanperseustotpercy.nl te volgen, waarvan de invalshoek een hele andere is, maar we delen de passie voor de klassieke oudheid (en de doorwerking daarvan). Groeten Simon Slijkhuis.