De eerste aanblik van Groningen, als je met de trein aankomt, is niet best. Vanuit het kanaal ligt het museumgebouw om aandacht te schreeuwen en hoewel er binnen altijd leuke tentoonstellingen zijn, gaat het bouwwerk al snel vervelen. Als je er eenmaal voorbij bent, opent zich echter een heel leuke stad. Vraag me niet om één markant punt te noemen; het is meer een stad vol kleine, onverwachte vondsten. Zoals het hotel waar ik ooit sliep, WEEVA (Woon- En Eethuis Voor Allen): op de gangen zijn de bordjes met de kamernummers gemaakt in een prachtige oude letter. Ik kan daar verliefd op worden.
Als je van het station over de Hereweg naar het zuiden wandelt – de beste manier om zo snel mogelijk niet naar het museum te hoeven kijken – passeer je (tegenover de Mesdagkliniek) het beeldje dat u hierboven ziet: majoor Lodewijk Thomson. Hij is gesneuveld op 15 juni 1914.
Een Nederlandse officier in die tijd, die begon zijn carrière natuurlijk in Indië, en inderdaad is Thomson in Atjeh geweest. Tijdens de Boerenoorlog (1899-1902) was hij militair attaché in Zuid-Afrika, in 1903 speelde hij een rol bij de onderdrukking van de Spoorwegstaking en kort daarna ging hij de politiek in: van 1905 tot 1913 was hij lid van de Tweede Kamer, met defensie als vanzelfsprekend specialisme.
In 1912 was echter de Eerste Balkanoorlog uitgebroken: alle landen tegen het Ottomaanse Rijk, met Bulgarije als grote winnaar. De inkt van het in 1913 getekende vredesverdrag was nog niet droog toen de Tweede Balkanoorlog uitbrak: alle landen tegen Bulgarije. Het was in deze context dat Albanië zelfstandig werd. Het was een enorme chaos, waarin diverse bevolkingsgroepen en families tegenover elkaar stonden, terwijl Servië in troebel water probeerde te vissen en Italië een oogje had op Durrës.
Als koning werd een Europese vorst aangezocht, Wilhelm zu Wied, die er weliswaar nog nooit was geweest maar daarom als verdienste had er geen vijanden te hebben. Aan hem de taak dus een staatsapparaat op te bouwen, en Nederland, dat door eenzelfde gebrek aan ervaring evenmin vijanden had, kreeg het verzoek een gendarme op te richten. De eerste commandant was Willem de Veer, die al snel werd opgevolgd door majoor Thomson.
Hoewel de twee Balkanoorlogen voorbij waren, was het nog altijd onrustig en de Nederlandse missie in Albanië was riskant. In mei 1914 brak een opstand uit en al snel stonden de opstandelingen voor Durrës, waar koning Wilhelm zijn paleis had. Op 15 juni werd Thomson dodelijk getroffen; het is nooit helemaal duidelijk geworden wie hem doodde, aangezien het schot mogelijk vanuit de stad is gekomen, zodat er speculaties zijn over Italiaanse betrokkenheid.
Zo sneuvelde voor het eerst een Nederlander tijdens een vredesmissie. De Albaanse opstand was in zoverre succesvol dat koning Wilhelm in september zijn land alweer verliet, na een bewind van nog geen half jaar. Slechts een enkeling zal het hebben gemerkt want op 28 juni was in Sarajevo kroonprins Frans Ferdinand vermoord en daarna brak de Derde Balkanoorlog uit, een conflict dat, omdat het niet tot de Balkan beperkt bleef, de geschiedenis is ingegaan als de Eerste Wereldoorlog.
[Omdat ik in Armenië ben, publiceer ik een voorjaarsfeuilleton over toeristische dingen die ik tijdens fietstochtjes in Nederland heb gezien. Vandaag: Groningen.]
Krachtige samenvatting van de eerste en tweede balkanoorlog. Zelf vergeet ik altijd snel hoe de verhoudingen waren.
“gaat het bouwwerk al snel vervelen”
Je moet ook niet naar rechts kijken als je de wandelbrug oversteekt, maar naar links. Dan zie je zo’n typisch park langs de oude vestinggracht; Alkmaar heeft het ook. Overigens is er kermis in Groningen Stad, dus van die leuke binnenstad (helemaal eens!) is deze week de helft niet te zien. Degenen die JL’s route willen volgen hebben daar geen last van. Zijn beschrijving is niet zo goed, dus daar gaat-ie.
Trein uitstappen, station uit, de weg niet oversteken, maar de wandelbrug en het museum links laten liggen, voorbij het busstation, bij het eerste grote kruispunt rechtsaf. Dat is de Herestraat, die dus buiten het centrum ligt. Wie lust en conditie heeft kan doorlopen naar Haren, dat onlangs is geannexeerd door de Stadjers. Hoewel het niet netjes is om over politiek te beginnen als JL ver weg is is de gelegenheid om lekker te sneren te mooi om te laten lopen.
Haren is decennia een VVD-gemeente geweest en is opgeslokt omdat het eigen bestuur (zowel raad als college) niet in staat was de begroting sluitend te houden en belangrijke beslissingen te nemen. Dit itt de traditionele rooie gemeenten in Oost-Groningen, waarvan Veendam en Pekela de sociaalste van Nld. zijn volgens de FNV.
Ik wil maar zeggen, het kan wel.
Als we dan toch aan het wandelen cq fietsen zijn geslagen, laten we dan nog even doortrotten/-trappen naar het stroomgebied van de Drentse Aa, een prachtig natuur- en geopark!
https://nl.m.wikipedia.org/wiki/Drentsche_Aa
https://www.drentscheaa.nl/
In Tirana moet nog een standbeeld staan van majoor L.J.W.K. Thomson, commandant van het Gronings garnizoen en tijdelijk in Albanese krijgsdienst. Hij ging er zelfs het leger leiden. In 1914 sneuvelde hij in Durazzo (= Durrës). Hij kreeg zijn laatste rustplaats op de Zuiderbegraafplaats, Hereweg 87, Groningen.
In Den Haag is zelfs een Thomsonplein mèt beeld! Mijndert VandenBerg
Uitermate fascinerende figuur. Dit stond er over in de NRC:
Maar is deze heldenstatus eigenlijk wel terecht? Nee, vindt Joep Zonne, van wiens hand [in 2014] het boek ‘Nederlandse militairen in een Albanees wespennest 1913-1914’ verscheen. „Thomson was een praatjesmaker, iemand die pronkte met andermans veren” uit: NRC 22 mei 2014 “vijftien Nederlanders in een Albanees wespennest” in: NRC 22 mei 2014.
Boeiend stukje.
Ga ga dan de volgende keer in Groningen wél over de brug bij het Museum, loop rechtdoor en je komt vanzelf in de Folkingestraat (heel erg leuk) bijna direct rechts de sjoel (ook binnen bekijken indien mogelijk!) en dan verder door Folkingestraat tot aan de Vismarkt. Kijk links naar de Korenbeurs, loop er langs tot linksaf in de Brugstraat en bekijk de Aakerk. Loop door en bekijk links het Noordelijk Scheepvaartmuseum. Ga op de brug staan en bekijk het Hoge der A en het Lage der A.
En als je nog puf hebt: keer terug via Brugstraat en Vismarkt tot aan de Grote Markt. Beklim indien mogelijk de Martinitoren en gebruik wat bier in één der gezellige cafés aan de markt.
Grunninge, ain wondre stad; ik woonde er 5 jaar in de jaren zeventig. Nog steeds heimwee.
Groningen Stad kon inderdaad ook slechter.
Blijkbaar stond er een standbeeld van Thomson ergens op de boulevard van Durrës. Nadat Albanië een volksrepubliek was geworden verdween dit. Wellicht ligt het nog ergens in een opslag, waar het gezelschap heeft gekregen van de nodige Enver Hoxha’s en Josef Stalins.
Tot slot. Het verhaal blijkt weer anders. Sinds maart 2013 heet de militaire academie in de Albanese hoofdstad Tirana de ‘Thomson-academie’. En is er een kopie van de Groningse buste in Dürres onthuld, ter vervanging van het beeld dat op last van dictator Enver Hoxa werd vernietigd.
Ll
sent from my phone
________________________________