De slag om Nijmegen

In Nijmegen liggen de spoorrails merendeels dieper dan de straten. Veel bruggen zijn vernield. Het geallieerde verkeer dat over het Maas- en Waalkanaal via de Graafseweg Nijmegen binnenkomt, moet noodgedwongen via onze straat naar de St. Annastraat en vervolgens via het Keizer Karelplein en de Oranjesingel richting Waalbrug. Deze is gespaard gebleven door sabotage van een broer van een schoolgenote. Sabotage in de ogen van de Duitsers.

Behalve tanks rijden enorme boten op wielen voorbij, zogenaamde ducks. Ze moeten  zo snel mogelijk naar Arnhem. Iedereen staat op straat. Ik til mijn zusje op. We krijgen chocolade, die thuis gedeeld wordt. De buurman heeft z’n radio met verlengsnoeren in de voortuin gezet. De Engelse zender staat luid aan. Dan vliegen Duitse vliegtuigen over. Iedereen rent zijn huis in. De radio staat buiten verlaten flink wat geluid te produceren. Vlaggen worden snel in huis gehaald.

Vanwege de militaire route langs ons huis lopen we extra risico van bommen en granaten. We zijn in de kelder gaan slapen. Oude tapijten op het beton en daarop twee stel tweepersoonsmatrassen. Zus N. bij het raam, dan zus B. en ik lig op de naad, dan moeder en vader bij de trap. Naast de trap staat het kinderledikantje met zusje J. We gaan gekleed slapen. Alleen de schoenen mogen nu boven het hoofdkussen staan. Ik voer een discussie met moeder: “welke jurk is voor overdag, welke voor ’s nachts?”  Moeder wil me ’s nachts de leukste jurk laten dragen; prinsessenmodel, weliswaar met een stuk eraan vanwege de groei. Ik vind de andere terra jurk een tuttenjurk.

Op straat duiken nu de voormalige illegalen op met een oranje band om de arm met de letters BS van “binnenlandse strijdkrachten”. Ze gebruiken ook wel auto’s van de GG en GD. Ze komen niet altijd sympathiek over. Er is weliswaar geen bijltjesdag, zoals aangekondigd, maar hun rol is niet altijd verheven. Ze arresteren mensen waarvan aangenomen wordt, dat zij verraders waren. Een verzamelpunt is de (voormalige) tuchtschool aan de Berg en Dalseweg. Een collega van vader is (gedwongen?) aangesteld als directeur.

Een buurman van de overkant loopt ook met een oranje band en een geweer tot er een incident plaatsvindt. We horen tumult op straat. BS-ers arresteren C. en nemen zijn geweer in beslag. Zijn vrouw loopt huilend en roepend achter hen aan. Vader vertelt ons dat C. voor de Duitsers tractoren vorderde ten behoeve van de oogst in de Oekraïne.

Op een moment, dat er weer een rij tanks e.d. voorbijtrekt, lopen twee BS-ers met geweren achter een meisje langs de juichende menigte. Ze moet een karton met “moffengek” boven haar hoofd houden. Ze heeft kortgeknipt haar en een sjofel jasje. Ik denk verontwaardigd: “misschien hield ze echt van een Duitser”. Ik ben woedend op de broers met hun geweren. Ze wonen vlakbij, maar ik groet ze nadien niet meer. Het meisje huilt. Ik ook.

[Vandaag een bijdrage van Corry Tolhuizen, die dit lang geleden schreef voor een ter ziele gegane website met de verhalen van gewone mensen over historische gebeurtenissen. Haar stukjes, twaalf in getal, waren te aardig om ze definitief van het internet te laten verdwijnen. De komende maanden zal ik er meer van herpubliceren.]