Het staat er dus echt. “Het kabinet moet de Nederlandse historie beter uitdragen.” Concreet willen de fractievoorzitters Pieter Heerma (CDA) en Klaas Dijkhoff (VVD) dat er meer aandacht komt
voor het Plakkaat van Verlatinghe (1581), de Unie van Utrecht (1579) en de Apologie van Willem van Oranje (1580) … bijvoorbeeld in een permanente tentoonstelling.
Het venijn komt even verderop: de twee heren storen zich aan de discussie over de Nederlandse geschiedenis en noemen als voorbeeld het stormpje in een glaasje water over de naam “Gouden Eeuw”.
Zouden ze zich ook ergeren aan – ik noem eens wat – de discussie over de hubbleconstante? Nee natuurlijk. De astronomen zouden hen in hun hoogedelgestrenge gezicht uitlachen. Maar als het gaat over geschiedenis, dan weet iedereen het vanzelfsprekend beter dan historici.
De twee fractieleiders vinden dat de Nederlandse historie juist benadrukt moet worden in plaats van verstopt of uitgewist.
Fijn. Geschiedenis, nationale geschiedenis, als verlengstuk van de politiek. Het is niet voor het eerst. Minister Van Engelshoven meende dat het tijd werd de historische canon te herzien en bestond het een instructie te geven dat er meer aandacht moest zijn voor de zwarte pagina’s. Zou Van Engelshoven ooit op het idee zijn gekomen te decreteren dat de Hubbleconstante 67,15±1,2 km/(s·Mpc) is?
Het is bovendien helaas ook zo dat Nederland hier niet alleen in staat. Het ondergeschikt maken van de geschiedwetenschap aan de wensen van de politiek gebeurt ook in bijvoorbeeld Polen. In landen als China is men al verder bij de politisering van het verleden.
En verder moet gezegd dat de Nederlandse historici niet vrijuit gaan. Enkele jaren geleden was er sprake van een Nationaal Historisch Museum, met als expliciet doel de nationale identiteit te versterken. Dat is dus politiek en je verwacht natuurlijk dat de Nederlandse historici in koor riepen dat de wetenschap de politiek niet dient en onafhankelijk is. Ikzelf verwachtte een tegenvoorstel, namelijk dat de politiek het geld mocht geven aan de provinciale musea. Maar nee, de historici waren maar wat blij. Ik heb eens uitgerekend dat als je het totale bedrag deelde door het aantal leden van het Koninklijk Nederlands Historisch Genootschap, een Nederlandse historicus zijn integriteit verkoopt voor €11.000.
Weet u dat ook weer.
Voor het goede begrip: vroeg of laat is geschiedenis altijd politiek. Dat komt omdat geschiedenis uiteindelijk in een verhaal wordt vastgelegd en de gebruikte woorden nu eenmaal connotaties hebben. Als ik Ramses II aanduid als koning, geef ik aan dat hij vergelijkbaar is met Willem-Alexander en Filip. Woorden als “grens”, “oorlog”, “imperium”, “slaaf”, “man” en “vrouw” impliceren ook een vergelijkbaarheid en zijn dus al even politiek beladen. Relletjes als die over “Gouden Eeuw” zijn dus onvermijdelijk en het enige zinvolle dat erover te zeggen valt is dat de kwestie geen ophef zou hebben veroorzaakt als historici al eerder duidelijk hadden aangegeven dat de vastlegging van onderzoeksresultaten door middel van taal altijd problemen oplevert. De uitleg van geschiedtheoretische kwesties is echter ongebruikelijk. U weet wel, de tweede lijn in de wetenschapscommunicatie is onvoldoende ontwikkeld.
Als het beter was georganiseerd, zou u hebben vernomen dat historici er daarom enerzijds naar streven zoveel mogelijk bewijs te verzamelen om hun conclusies zo “hard” mogelijk te krijgen en dat ze anderzijds een steeds verfijndere methode willen. Door deze twee doelen na te streven, willen ze de verscheidenheid aan perspectieven overwinnen en feiten vaststellen waarover zoveel mogelijk mensen het eens kunnen zijn. De vakterm hier is “intersubjectiviteit”.
Als Heerma en Dijkhoff werkelijk belang stelden in het verleden, ijverden ze voor voldoende lesuren op de middelbare scholen, stelden ze Kamervragen over de teloorgang van het theorieonderwijs en dienden ze een wetsvoorstel in om de wetenschappelijke opleidingen weer lang genoeg te maken. Maar ik begrijp van Prinsjesdag dat er in Nederland, een van de rijkste landen ter wereld, wordt bezuinigd op wetenschap, cultuur en onderwijs.
Denk aan je bloeddruk, Jona!
Harry Mulisch antwoordde op de vraag hoe hij wilde sterven “woedend”.
Ik houd niet van Mulisch – althans niet van zijn late werk – maar dit heeft hij goed gezegd.
Stay angry, Jona. https://tiecelin.blogspot.com/2011/05/stay-angry.html?view=flipcard
Zo vreemd is die opstelling van Heerma en Dijkhoff niet. Dat geschiedenis een centrale plaats in het curriculum van vrijwel ieder land inneemt komt omdat politici – en het publiek in het algemeen – van geschiedenis heel andere verwachtingen hebben dan dat historische feiten objectief moeten worden vastgesteld. En die verwachtingen ontlenen zij aan het verleden.
Historici hebben actief bijgedragen aan het creëren van nationale identiteiten en het produceren van de nationalistische mythologieën van de lotsbestemming van verschillende naties.
De Heerma’s en Dijkhoven van deze wereld verwachten dat nog steeds van historici. Dat wij geweldige voorouders hebben dankzij wiens vernuft en dapperheid wij ons, omringd als wij waren door snode vijanden, toch hebben weten te handhaven, dat verhaal te vertellen is de taak van historici. En dan moeten niet allerlei flauweriken gaan vertellen dat wij niets beter (of slechter) waren dan die snode vijanden – die overigens hetzelfde verhaal vertellen, maar met een andere rolverdeling.
Dijkhoff en Heerma staan hierin niet alleen. Ik heb heel veel historici gevraagd mij uit te leggen wat het nut van geschiedenis is. En altijd komen er dan van die kulantwoorden als dat je moet weten waar je vandaan komt en dat je alleen kunt functioneren als je weet hoe de samenleving uit het verleden gegroeid is. Allerlei zaken die 99% van de mensheid nooit heeft geweten, zonder dat het hun functioneren noemenswaard belemmerde. Maar wel de geschiedenis van Heerma en Dijkhoff.
Dat je geschiedenis ook kunt beoefenen als contrastmiddel om beter inzicht in je eigen denken te krijgen, is aan deze lieden niet besteed. ik heb indertijd geprobeerd die opvatting aan de commissie De Rooij te slijten. Vergeefs.
Maar laten we het gevecht tegen de bierkaai niet opgeven.
Inderdaad.
“Historici hebben actief bijgedragen aan het creëren van nationale identiteiten.”
Willen historici wetenschap beoefenen ipv propaganda bedrijven dan zullen zij moeten waken voor hun onafhankelijkheid. Af en toe komt het voor dat diezelfde politici natuurkundigen willen voorschrijven om alleen onderzoek te doen om economisch nuttige resultaten te bereiken. Dat leidt onveranderd tot een storm van verontwaardiging.
In vergelijkbare gevallen is JonaL daarentegen veel te vaak een eenling, terwijl gepolitiseerde wetenschap de dood in de onderzoekspot is.
Het gaat niet alleen maar om de historische feiten. Het gaat om het “narratief”. Welke feiten zijn belangrijk en waarom zijn die feiten wat ze zijn? Heerma en Dijkhoff reageren op de druk uit rechts-conservatieve hoek. Vanochtend op TV had Baudet het er nog over. De Nederlanders moeten dus een identiteit hebben, en trots zijn op de Nederlandse historie. De vraag is dan wel wat de wezenlijke kenmerken zijn van die geschiedenis. Bv vindt prof. Wekker dat (niet alleen) de Nederlanders te weinig belangstelling hebben voor de geschiedenis van de slavernij. Er zijn talloos veel “zwakke” groepen die vinden dat ze niet goed genoeg gerepresenteerd zijn in de geschiedschrijving. Men voelt zich dan miskend. Het is bv een feit dat vrouwen pas sinds kort politiek actief zijn, dus een heel groot deel van de geschiedschrijving gaat over (witte) mannen. Dat wenst men dan niet te accepteren. Dus elke vrouw die in vroeger tijden iets gedaan heeft moet dan erkend worden. Zie Aletta Jacobs, Emmeline Pankhurst, etc. En de zwarten, natuurlijk. Daarom wordt er zo heftig gereageerd op het uitgummen van “Gouden Eeuw” – het is duidelijk wie dat uitgegumd wil hebben.
Ik geloof niet dat het welbewust uitgegumd is. Ik denk verder wel dat je gelijk hebt.
Eh, nee, Martin. Historici hebben boekenkasten volgeschreven over de politieke activiteiten van vrouwen tijdens de Franse Revolutie of de Parijse Commune, om maar een paar voorbeelden te noemen. Ze hadden alleen geen stemrecht. Maar jij concludeert meteen dat ze weinig aandacht in ‘de geschiedschrijving’ verdienen en dat feministen daar niet over moeten zeuren.
Een paar dagen geleden schreef je hier dat activisten niet moeten zeuren als er weinig aandacht is voor vrouwelijke schilders in de Gouden Eeuw, want ‘het waren destijds allemaal witte mannen’.
Ik begin een patroon te zien.
Ja, dat vrouwen meevochten in de Parijse Commune etc weet ik ook wel. Toen de Galliërs streden tegen Caesar deden de vrouwen ook mee, dat moest wel. Maar die vrouwen zijn niet bepaald algemeen bekend zoals Willem de Zwijger en Thorbecke etc dat zijn. En dat komt doordat er nauwelijks vrouwen met grote politieke invloed zijn geweest. Ja, Cleopatra. Ja, allemaal witte mannen, op enige uitzonderingen na. Ook nu is dat nog steeds zo de politiek. We hebben Merkel, Lagarde, Halsema, en eh …
@ Martin: ik denk dat vrouwen meer politieke invloed hadden dan wij denken, bijv. een vrouw als Livia, de formidabele echtgenote van Augustus. Maar dat is niet door de sluier van de tijd heen gekomen.
Misschien is dat niet waar, want ook nu zijn vrouwen in de minderheid. Al ben ik een vrouw, het zal me een zorg zijn. Waarschijnlijk siert het ons.
@Jacob Krekel: Historici hebben actief bijgedragen aan het creëren van nationale identiteiten en het produceren van de nationalistische mythologieën van de lotsbestemming van verschillende naties.
Je slaat de spijker op zijn kop. Het narratief van de nationale geschiedenis wordt gecreëerd en gewist naar believen en dat is al zo sinds er leiderschap bestaat. Geschiedenis wordt gebruikt als wapen van de macht en ook dat is geschiedenis…
Ja, en daarom is geschiedtheorie belangrijk. Het is een poging voorbij de beperkte perspectieven te komen tot iets waarover we het eens kunnen zijn.
Het is wel zo dat datgene ‘waarover we het eens kunnen zijn’ verschilt per tijd. It’s all in the eye of the beholder. Inzichten verschuiven en dat maakt de humaniora interessant maar ook kwetsbaar in de zin van ‘wetenschap is ook maar een mening’.
“Het is niet voor het eerst. Minister Van Engelshoven meende dat het tijd werd de historische canon te herzien en bestond het een instructie te geven dat er meer aandacht moest zijn voor de zwarte pagina’s…”
Prima stuk, maar is het geen geval van false balance om dit als een gelijkwaardig voorbeeld naast het nieuws over Heerma en Dijkhoff te plaatsen? Zij gebruiken de geschiedenis schaamteloos als uithangbord om de ideologie van de heersende elite te promoten, Van Engelshoven en James Kennedy streven juist naar een canon die die valkuil vermijdt.
Ik had niet het idee dat ik iets in evenwicht wilde brengen. Ik wilde gewoon tonen dat de politiek zich bemoeit met wat historici horen te vinden. Daar zat weinig partijpolitieks achter.
Maar je presenteert ze wel als twee tenenkrommende voorbeelden van ‘de politiek die zich bemoeit met de geschiedenis’.
Ik zie twee nogal verschillende gevallen: aan de ene kant het getamboereer van alle rechtse partijen, zonder één uitzondering, op de trom van de vaderlandse trots. Aan de andere kant een poging van een toonaangevend historicus en een D66-politica om, onder meer als tegenwicht tegen die bemoeienis, een beetje meer balans in de canon te brengen.
Zoals Kennedy in een interview aangeeft zijn er niet alleen politieke, maar ook historische gronden voor die herijking van de canon. Maar dat krijg je alleen gedaan (tenminste binnen een context waarin de overheid de voor het geschiedenisonderwijs bepalende canon vaststelt) als niet-chauvinistische politici zich ook met de discussie bemoeien.
Politieke bemoeienis met wetenschap met goede bedoelingen is net zo rampzalig als bemoeienis met slechte bedoelingen. Uiteindelijk is dit
“tegenwicht tegen die bemoeienis, een beetje meer balans in de canon te brengen”
een contradictio in terminis. De economische wetenschap is perfect in balans – en maakt maar weinig vorderingen.
De bewering dat er balans moet zijn is al een politieke. Zou ik een canon van de natuurkunde willen opstellen dan wil ik helemaal geen balans. Grof gezegd zou ik 40% quantummechanica willen (inclusief de Grote Verenigde Theorie – GUT), 25% relativiteitstheorie, 17% klassieke natuurkunde en 14% astronomie. Voor de historische noot kunnen we 1% besteden aan Archimedes, 1% aan de Babylonische astronomen, 1% aan de Chinese en 1% aan de Indiase natuurkunde. De rest (Aristoteles, de Middeleeuwers, Copernicus, phlogiston, Steady State) kan overgedragen worden aan historici, die willen nagaan hoe slimme mensen het zo fout kunnen hebben.
Om balans te brengen in de voorstelling van het verleden wil in dit geval zeggen dat we voorkomen dat één aspect of visie de andere overheerst en uitsluit. Dat raakt aan wat Jona hierboven intersubjectiviteit noemt. Ik zie niet waarom dat een contradictio in terminis zou zijn. Of wat er rampzalig is aan een wetenschapspolitiek die aan dat doel bijdraagt.
Verder komt het de discussie volgens mij ten goede als we ons tot de geschiedwetenschap beperken, die zoals Jona ook zegt intrinsiek gepolitiseerd is, en niet steeds de zuivere natuurkunde als een model aanhalen.
Wat het wilt zeggen begrijp ik zo ook wel.
“Of wat er rampzalig is aan een wetenschapspolitiek die aan dat doel bijdraagt.”
Tja, dat heb ik net uitgelegd en ik ga het niet herhalen voor mensen die het niet (kunnen? willen?) zien. Dat is uw probleem, niet het mijne. Ik voeg er slechts aan toe dat een nationalistisch-gezinde minister precies uw argumenten zal aanhalen voor zijn/haar eigen politieke agenda. Sterker nog, die worden al gebruikt door zekere politici. “Tegenwicht om de politisering door de linkse universiteiten weer in balans te brengen” en zo.
“Intersubjectiviteit” zoals door JonaL gebruikt verwijst naar de consensus bereikt door een verscheidenheid van individuele wetenschappers, met hun individuele inbreng en is geen rechtvaardiging voor bemoeienis van welke bewindsman of -vrouw ook. Uw poging zijn visie voor uw politieke karrretje te spannen doet intellectuele onoprechtheid vermoeden. Lees bv. wat hij hierboven schrijft:
“Het is een poging voorbij de beperkte perspectieven te komen tot iets waarover we het eens kunnen zijn.”
Dat is dus inclusief de beperkte perspectieven die u en aan de andere kant nationalisten willen opleggen. Dat u dat wilt blijkt uit
“Verder komt het de discussie volgens mij ten goede …..”
Uiteraard, want die beperking maakt het u gemakkelijker uw persoonlijke voorkeuren te verkopen als algemene wijsheid. Daarom poneert u dit dan ook als voorschrijft, niet als conclusie van een deductieve of inductieve redenering.
Volgens mij komt uw beperking dus niet ten goede aan de discussie, integendeel, ze is onderdeel van uw propagandistische campagne.
Dank uw wel dat u mij in de gelegenheid hebt gesteld duidelijk te maken wat er mis is met politisering van buitenaf (wat dus volstrekt niet “intrinsiek” is). Uiteraard verwacht ik niet van u dat u dat toe zult geven. Uw eigen politieke agenda staat dat niet toe.
Beste Frank, sneren over “mensen die het niet kunnen of willen zien” en over mijn “politieke agenda” vind ik onnodig en ook niet passen bij deze blog. Niettemin een fijne avond!
Copernicus? Wat heeft die nou weer fout gedaan?
Poneren dat de planeten perfecte cirkels draaien.
En dat moesten ellipsen zijn?
Dank voor uw antwoord.
Ik niet. In Van nul tot nu wat ik als tiener las in de Donald Duck werd al gezegd dat de Gouden Eeuw niet alles goud was wat er blonk. En de slavenhandel werd ook beschreven en getekend. Kortom: die aandacht voor de nare kanten van het verleden was en is er echt wel. Wat nieuw is, is de neiging van sommige lieden om het alleen nog maar over die nare kanten te hebben en iedereen naast vliegschaamte en vleesschaamte nu ook nog eens geschiedenisschaamte aan te praten. Het voorstel van Dijkhof & Heerma is niets anders dan een reactie daarop.
Potdorie, mijn reactie komt weer eens op de verkeerde plek. Ik bedoelde dus dat ik het niet eens ben met wat Martin hierboven zegt.
Mijn vraag kwam ook op de verkeerde plaats: die was voor FrankB
Dat snapte ik wel, hoor. Nu kan ik er mooi aan toevoegen dat Copernicus weliswaar minder fout zat dan Aristoteles, maar nog steeds zo fout dat zijn model alleen nog als historische curiositeit in de natuurkundeboeken voorkomt. Zelfs het eenvoudigste model dat in kinderboeken wordt gepresenteerd gaat terug op Johannes Kepler met zijn ellipsen en zijn perkenwet.
Dit zag ik te laat, FrankB.
Hartelijk dank.
@Frans: het succes van FvD ging niet aan VVD en CDA voorbij, die toen uiteraard gingen proberen om FvD de wind uit de zeilen te nemen. Zo werkt politiek. Dus een beetje kritiek op de Islam, en ook wat nadruk op nationale trots; dat kost niets. Nu Baudet zelf FvD om zeep helpt hoeven VVD en CDA dat niet meer te doen.
Natuurlijk werd er in het verleden ook wel aandacht geschonken aan de slavernij geschiedenis, maar een politiek relevant thema was het niet.
“Het voorstel van Dijkhof & Heerma is niets anders dan een reactie daarop.” Dat lijkt me een omkering van de chronologie, beste Frans: de nationalistische verheerlijking van de Gouden Eeuw begon met negentiende-eeuwse historici, is de hele twintigste eeuw doorgegaan (denk aan de verheerlijking van Coen in de jaren dertig en aan de hartstochtelijke verering van Rembrandt en Michiel de Ruyter onder NSB’ers). Dijkhof & Heerma staan net als Balkenende in die conservatieve traditie. Sinds enkele decennia streven veel historici naar meer balans, maar dat wil niet zeggen dat ze het “alleen maar over die nare kanten” willen hebben.
“Sinds enkele decennia streven veel historici naar meer balans”
Waaruit blijkt dat ze geen politici nodig hebben.
Dank u wel.
Mijn hoed lichtend maak ik een diepe buiging voor uw goed onderbouwde kritiek!
Het is wel grappig dat de stukken die de heren tentoon willen stellen niet uit de zeventiende eeuw komen, maar uit de zestiende. Die zestiende eeuw was natuurlijk heel erg interessant en meer aandacht voor de zestiende eeuw juich ik toe.
Nog leuker is dat Jesse Klaver ook ooit bij DWDD zat om de Acte van Verlatinghe aan te prijzen als nationaal symbool. Zo ver lopen de denkbeelden dus niet uiteen!
Het een sluit het ander niet uit. Dat een volk zijn koning zijn congé gaf, is ook belangrijk. Maar politici moeten zich buiten wetenschappelijke discussies houden.
Een koning zijn congé geven? Dat deden de Romeinen al. Even voor alle duidelijkheid: het Placaet van Verlatinghe is niet, herhaal niet, de onafhankelijkheidsverklaring van ‘Nederland’ zelfs niet van de (7) Geünieerde Provinciën (o.b.a de Republiek). Het was een stap in de opstand in de Nederlanden die bedoeld was om de landsheer die ook nog koning van ‘Spanje’ was te vervangen door een nieuwe, de Franse hertog van Anjou, die in Holland en Zeeland ook nog eens niet erkend werd (toegeven dat u het niet meer snapt mag, echt), een weinig succesvolle episode.
Over taal gesproken,Lees de Tractatus van Wittgenstein. Liefst in het Duits. Ik had daarna voor een tijdje m’n buik vol van taal.
Overigens fraaie mozaiek, je weet de afbeeldingen wel uit te zoeken!
Ja, daar ben ik het nou eens van harte mee eens!
@JonaL: “Maar politici moeten zich buiten wetenschappelijke discussies houden.”
Er schiet me zojuist een voorbeeld te binnen dat mooi illustreert waarom.
We zijn hopelijk allemaal bekend met de problemen van de PvdA (disclaimer: niet mijn partij). Zo niet, bestudeer dan de landelijke verkiezingsuitslagen van de afgelopen 50 jaar.
Net als elke Nederlandse politieke partij heeft de PvdA een wetenschappelijk bureau; het heet de Wiardi Beckman Stichting. Die is per definitie gepolitiseerd. Welke wetenschappelijke bijdrage heeft de WBS de laatste decennia geleverd? Wat heeft ze gedaan om de slechte verkiezingsuitslagen tegen te gaan? En wat om de partij weer groot te maken? Wat heeft ze bijgedragen aan een vernieuwde, moderne sociaal-democratische visie.
Wat pas werkelijk treurig is is dat zo’n visie kant en klaar beschikbaar is. Onderzocht, ontwikkeld en opgeschreven door twee politiek onafhankelijke wetenschappers.
https://en.wikipedia.org/wiki/The_Spirit_Level_(book)
De Nederlandse vertaling kan zo als partijprogramma van de PvdA dienen. Nou ken ik iemand met uitstekende contacten bij de PvdA en ik weet daardoor dat die partij in plaats hiervan probeert het Plan van de Arbeid uit de jaren 1930 nieuw leven in te blazen ….
Als we allemaal onder de brug slapen dan zijn we ook gelijk. Dat boek gaat over health and social problems, zoals drugs gebruik, en niet over de economie.
FrankB: Dat van die ellipsen wist ik al.
Maar nu de Tweede Wet van Kepler: de Perkenwet waar u het over heeft. Ik heb gegoogled wat dat is, maar ik ben er niet zeker van dat ik dat kan begrijpen.
Die wet beschrijft een perk, dat is het constante oppervlak (?) dat de denkbeeldige lijn (de voerlijn) tussen twee planeten beschrijft in een bepaalde tijdseenheid)…HELP!
Misschien maakte ik er een potje van.
Als je de afstand van een planeet tot de zon vermenigvuldigt met de snelheid van de planeet dan krijg je een grootheid die overal langs de orbit dezelfde waarde heeft: het is een invariant, namelijk het hoekimpulsmoment (angular momentum). Dat komt doordat het gravitatieveld bolsymmetrie rond de zon heeft.
Beste Martin, dat u de moeite neemt om te antwoorden waardeer ik, maar helaas, dit gaat mijn begrip te boven.
Zie http://hyperphysics.phy-astr.gsu.edu/hbase/kepler.html bij “law of areas”.
Daar staat bij “conservation of angular momentum”. Conservation betekent dat er een constante grootheid is: equal areas.
Hartelijk dank! ja, dit is duidelijk. En zeer interessant. Wat indruk op mij maakte: hoever men kan komen zonder een telescoop.
Dan zult u dit ook interessant vinden:
https://en.m.wikipedia.org/wiki/Tycho_Brahe
Kepler is rond 1600 assistent geweest van Brahe, en baseerde zijn drie beroemde wetten op Brahe’s nauwkeurige observaties, verkregen zonder telescoop. Newton baseerde zijn zwaartekrachtwet weer op Kepler.
Nogmaals hartelijk dank! Zeer interessant artikel. Intrigerend dat Tycho Brahe ook astroloog en alchemist was.